Επιδημία COVID-19 – Μήπως δεν είναι ιός;

Ένα πράγμα που εξαπλώνεται πιο γρήγορα και θεαματικά από τον κορωνοϊό είναι ο φόβος. Ο φόβος που είναι δυσανάλογα μεγάλος για έναν ιό με ποσοστά θνησιμότητας που ούτε έχουν οριστικοποιηθεί ούτε καν πλησιάζουν άλλους κορωνοϊούς. Μήπως θα πρέπει ο κόσμος, και ιδίως η επιστημονική κοινότητα, να εστιάσει σε άλλες εκφάνσεις της νόσου;

Το τελευταίο διάστημα, τα επιβεβαιωμένα κρούσματα κορωνοϊού σε ευρωπαϊκές χώρες αυξάνονται και η κοινή γνώμη, θορυβημένη, προσπαθεί να βρει έναν αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης για αυτή τη νέα πανδημία. Διότι, η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για πανδημία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χρησιμοποιεί έναν πίνακα έξι σταδίων για να εξηγήσει πώς μια ζωονοτική νόσος μπορεί να εξαπλωθεί πέραν των συνόρων μίας χώρας. 

• Στο στάδιο 1 αναγνωρίζεται ότι νοσούν ζώα (οικόσιτα ή άγρια) από ιό γρίπης χωρίς να μπορούν να μολύνουν ανθρώπους.
• Στο 2 πιστοποιείται ότι ένα πάσχον ζώο μπορεί να μολύνει άνθρωπο.
• Στο 3 εμφανίζονται σποραδικά κρούσματα μόλυνσης ανθρώπων από ζώα.
• Στο 4 πιστοποιείται η μόλυνση μεταξύ ανθρώπων και η ευρύτερη μόλυνση σε επίπεδο κοινότητας.
• Στο 5 αναγνωρίζεται ότι ο ίδιος ιός έχει προκαλέσει μολύνσεις σε επίπεδο κοινότητας σε δύο ή περισσότερες χώρες.
• Στο τελευταίο στάδιο πιστοποιείται η μόλυνση από τον ίδιο ιό σε επίπεδο κοινότητας σε τουλάχιστον ακόμη μία χώρα (Pandemic Influenza Preparedness and Response, WHO).

Όπως γίνεται κατανοητό, αυτό που βιώνουμε εντάσσεται σε αυτόν τον ορισμό, ο οποίος χρησιμοποιείται με μέτρο ή και καθόλου για να μην τροφοδοτείται ο πανικός στην κοινή γνώμη. Κρίνοντας από την ένταση της ανησυχίας που προκαλεί η κάλυψη της υπόθεσης του κορωνοϊού από τα διεθνή ΜΜΕ, είναι σοφή επιλογή.

Η σκιά της ιστορίας των πανδημιών

Κάτι που σίγουρα φοβίζει τους ανθρώπους, ακόμα και μέλη της επιστημονικής κοινότητας, είναι τα αποτελέσματα των ιστορικών επιδημιών και πανδημιών που προκάλεσαν σημαντικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Στο λοιμό των Αθηνών το 430 π.Χ. αφανίστηκαν τα ⅔ του πληθυσμού της πόλης σε τέσσερα χρόνια. Στη μαύρη πανώλη, τον 14ο αιώνα, οι νεκροί ανήλθαν στα 75 εκατομμύρια και το 1918 από την ισπανική γρίπη πέθαναν περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι τους πρώτους έξι μήνες. 

Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μετά από μία πανδημία ακολουθεί ένα στάδιο πτώσης των μολύνσεων (post peak period) και έπειτα εμφανίζεται αυξημένος κίνδυνος για νέο κύμα (possible new wave), ενώ στο τελικό στάδιο τα κρούσματα μειώνονται στα επίπεδα της εποχιακής γρίπης (post pandemic period).

Εξετάζοντας μοτίβα των ξεσπασμάτων ιστορικών επιδημιών, μπορεί κανείς να παρατηρήσει σημαντικές ομοιότητες με την εμφάνιση και εξάπλωση των νεότερων κορωνοϊών και των ιών γρίπης. Αν μάλιστα τα συσχετίσει με όσα γνωρίζουμε, μέχρι στιγμής, για το νέο κορωνοϊό, θα διαπιστώσει εντυπωσιακούς παραλληλισμούς με μια πασίγνωστη, σπάνια εμφανιζόμενη στις ανεπτυγμένες χώρες, ασθένεια: τη φυματίωση.

Μια νέα θεωρία για τον κορωνοϊό

Ο Αμερικανός ιατρός Λόρενς Μπρόξμαϊερ (University of South California), του Ινστιτούτου Ιατρικής Έρευνας Νέας Υόρκης, στοιχειοθετεί μια πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση του COVID-19, συσχετίζοντας τους θανάτους που έχει προκαλέσει με το βακτήριο της φυματίωσης (Sardi/Broxmeyer Interview: Why are Antibiotics & Not Anti-Virals Quelling the COVID-19 Coronavirus? Is It Really A Virus?).

Ας συνοψίσουμε τις παρατηρήσεις του, κάνοντας παράλληλα και μερική διασταύρωση των στοιχείων του:

• To 2019 υπήρχαν έντονες εξάρσεις του ιού Η1Ν1, κοινώς της αφρικανικής γρίπης των χοίρων, η οποία έπληξε ούτε λίγο ούτε πολύ το μισό πληθυσμό χοίρων της Κίνας, δηλαδή το ¼ του κόσμου. Η έξαρση συνέβη στις περιοχές που ξέσπασε ο νέος κορωνοϊός. Παρομοίως, το 1918, ο ιός της ισπανικής γρίπης του 1918 ξέσπασε κατά τη διάρκεια μαζικής θανάτωσης χοίρων που νοσούσαν.
• Έρευνα Κινέζων επιστημόνων που διεξάχθηκε από το 2004 ως το 2013 στην Γουχάν της Κίνας (Yang X. et. al, Seasonal Variation of Newly Notified Pulmonary Tuberculosis Cases from 2004 to 2013 in Wuhan, China, PloS ONE. 9(10) 2014), την περιοχή δηλαδή από την οποία ξεκίνησε ο νέος κορωνοϊός, έδειξε έξαρση της φυματίωσης σε δύο περιόδους. Μία το Μάρτιο και μία μικρότερη το Σεπτέμβριο. Η Γουχάν, να σημειωθεί, διέθετε ιδιαίτερα ευνοϊκές περιβαλλοντικές και κλιματικές συνθήκες για τη μετάδοση του μυκοβακτηρίου της φυματίωσης. Θυμίζουμε ότι η φυματίωση έχει συμπτώματα που αφορούν στο άνω αναπνευστικό και ομοιάζουν με την πνευμονία. H παραπάνω μελέτη αποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές όσον αφορά την εξάπλωση βάσει φύλου, ηλικίας ή περιοχής και τα περισσότερα περιστατικά μολύνσεων συνδέονται με εργασιακές συνθήκες, περιβαλλοντική μόλυνση και χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D.
• Δύο χρόνια πριν, το 2012, η μελέτη του Hiroshi Nishiura (The Relationship between Tuberculosis and Influenza Death during the Influenza (H1N1) Pandemic from 1918-19) είχε μάλιστα προβλέψει ότι θα υπάρξει σχετικό ξέσπασμα φυματίωσης, διότι στους επιβεβαιώμενους θανάτους γρίπης υπήρχε πάντοτε και το μυκοβακτήριο. Ενώ σε περιστατικά που δεν κατέληξαν σε θάνατο δεν επιβεβαιωνόταν η ύπαρξη φυματίωσης. Είχε τότε επισημανθεί πώς, αν ελεγχόταν η εξάπλωση του βακτηρίου, θα μειωνόταν και ο κίνδυνος εξάπλωσης της γρίπης.
• Αξίζει να σημειώσουμε, τέλος, ότι κάποια από τα βακτήρια του γένους mycobacter δεν διαθέτουν κυτταρικό τοίχωμα και έτσι σε εργαστηριακές χρώσεις μοιάζουν με ιούς. Δηλαδή αν δεν γίνει εξέταση επί τούτου, δεν θα εντοπιστεί το βακτήριο. Επειδή, μάλιστα, τα συμπτώματα της φυματίωσης είναι παρόμοια με άλλων μολύνσεων, η φαρμακοβιομηχανία προωθεί ειδικά διαγνωστικά τεστ για να μπορεί εργαστηριακά να διακριθεί αν ένα κρούσμα είναι κορωνοϊός ή φυματίωση.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; 

Ο Μπρόξμαϊερ εδώ μας επισημαίνει το ενδεχόμενο ο κορωνοϊός να λειτουργεί ως “επιβάτης” για βασικά παθογόνα, όπως ένα βακτήριο. Πολλοί, άλλωστε, από τους νεοεμφανισθέντες ιούς δρουν ως βακτηριοφάγοι, παρασιτούν δηλαδή στα μυκοβακτήρια που προκαλούν πνευμονία και αυτό εξηγεί γιατί μετά-αναλύσεις της αποτελεσματικότητας των εμβολίων αποδεικνύουν ότι η προφύλαξη του πληθυσμού δεν ήταν η αναμενόμενη (Gupta Y. et al., The Tamiflu fiasco and lessons learnt, Indian J Pharmacol. 2015 Jan-Feb; 47(1): 11–16).

Τα θύματα του COVID-19 έχουν φυματίωση;

Η άποψη του Αμερικανού ιατρού δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ιός ή ότι όλοι όσοι προσβάλλονται από τον κορωνοϊό έχουν φυματίωση. Σημαίνει όμως ότι ενδέχεται αρκετοί από τους θανάτους που προκαλεί να μην οφείλονται στον ιό αυτό καθεαυτό, αλλά σε κάποιο μυκοβακτήριο.

Άλλωστε, υπάρχουν σχετικές ενδείξεις που μπορούν να προβληματίσουν τους επιστήμονες. Για παράδειγμα, στην Ισπανία, τις ΗΠΑ ή ακόμα και τη χώρα μας, υπάρχουν και “ορφανά” κρούσματα, δηλαδή νοσούντες από COVID-19 που δεν μπορεί να εξηγηθεί πώς κόλλησαν, αφού δεν ταξίδεψαν στις πληγείσες περιοχές και δεν ήρθαν σε επαφή με φορείς του ιού.

Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις κρουσμάτων κορωνοϊού, όπως για παράδειγμα στο Λόντι της Ιταλίας, οι γιατροί χορήγησαν αντιβιοτικά, επειδή φάνηκε να καταπολεμούν τα συμπτώματα.

Βέβαια, τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία επίδραση στους ιούς ούτε και στον κορωνοϊό ή τον ιό της γρίπης. Αυτός είναι και ο λόγος που οι συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας λένε ότι τα αντιβιοτικά είναι άχρηστα απέναντι στον κορωνοϊό. Όμως χορηγούνται τακτικά στους ασθενείς για να αντιμετωπίσουν τυχόν βακτηριακές λοιμώξεις που συχνά συνοδεύουν τη νόσηση από ιό. Και πράγματι, μια ομάδα ερευνητών του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας αναγνώρισε 31 αντιβιοτικά φάρμακα που μπορούν εν δυνάμει να καταπολεμήσουν τον 2019-nCoV (Andersen P. et. al, Discovery and development of safe-in-man broad-spectrum antiviralagents, IJID 3964., 11 Feb 2020).

Μήπως, λοιπόν, τα νέα κρούσματα ιώσεων, είτε από κορωνοϊό ή ακόμα και γρίπης, αποτελούν τη συνέχεια μια ιστορίας που ξεκίνησε πριν πολλά χρόνια; 

Εάν ισχύει αυτό, και αποδειχθεί, έστω σποραδικά, ότι έχουμε να κάνουμε με ταυτόχρονη μόλυνση COVID-19 και φυματίωση, θα πρέπει η επιστημονική κοινότητα να προσεγγίσει την κατάσταση διαφορετικά. Να κατανοήσει τις περιβαλλοντικές συνθήκες έξαρσης των ιών -πχ. όπου καίγονται μαζικά νοσούντα ζώα- και να λάβει σοβαρά υπόψη κάθε πιθανή επιβάρυνση της υγείας των ανθρώπων από άλλους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων και των βακτηρίων.