Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή: Πως προκαλείται και πως αντιμετωπίζεται

Το τέλος του καλοκαιριού σηματοδοτεί για αρκετούς ανθρώπους το τέλος μιας εποχής ανεμελιάς, ξεκούρασης και ξεγνοιασιάς. Το Φθινόπωρο, έρχεται σιγά σιγά και, ενώ για κάποιους μπορεί να αποτελεί αφορμή για τη θέσπιση νέων στόχων, σε κάποιους άλλους προκαλεί ένα αίσθημα νοσταλγίας και θλίψης, κάνοντας αρκετά δύσκολη την προσαρμογή στη νέα καθημερινότητα των υποχρεώσεων. Όταν αυτή η συναισθηματική συνθήκη έχει διάρκεια και υψηλή ένταση, τότε είναι πιθανό να εξελιχθεί σε παθολογική κατάσταση, που είναι γνωστή ως “Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή”.

Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, αισθανόμαστε συχνά μελαγχολία και κούραση. Αν και πρόκειται για συνηθισμένα μελαγχολικά συναισθήματα που συνοδεύουν το τέλος του καλοκαιριού και την άφιξη του χειμώνα, δεν πρέπει να υποτιμούμε αυτή την κατάσταση μιας και πολλοί άνθρωποι την βιώνουν πολύ έντονα. Είναι μία διαταραχή της διάθεσης που χαρακτηρίζεται από συμπτώματα που εμφανίζονται την ίδια εποχή κάθε χρόνο, συνήθως κατά τις πιο σκοτεινές ή μικρότερες ημέρες του φθινοπώρου και του χειμώνα. Αν κι αυτή η κατάσταση συνήθως υποχωρεί μέσα σε λίγους μήνες, μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στο πώς αισθάνεται και πώς λειτουργεί ένα άτομο. Δεν είναι ασυνήθιστο για τους ανθρώπους να βιώνουν εποχιακές διακυμάνσεις στη διάθεση.

Παρατηρείται συχνά πώς μια γκρίζα, βροχερή μέρα μπορεί να κάνει το άτομο να νιώθει θλιμμένο και κουρασμένο, ενώ μια ηλιόλουστη μέρα μπορεί να το κάνει να νιώθει χαρούμενο και γεμάτο ενέργεια. Οι μεγαλύτερες, πιο ηλιόλουστες μέρες του καλοκαιριού συνδέονται συχνά με καλύτερες διαθέσεις, ενώ οι πιο σύντομες, πιο σκοτεινές μέρες που ξεκινούν στα τέλη του φθινοπώρου συχνά ευθυγραμμίζονται με την αύξηση των συμπτωμάτων της “Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής”, η οποία επηρεάζει το 2-3% του πληθυσμού, ενώ συναντάται πιο συχνά στις γυναίκες.

Ποια είναι τα αίτια

Η κύρια αιτία της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής είναι η πτώση του φωτός που συμβαίνει από το φθινόπωρο. Είμαστε τότε περισσότερο εκτεθειμένοι στο τεχνητό φως, παραμένοντας συχνότερα σε κλειστούς χώρους. Η εποχιακή κατάθλιψη θεωρείται συνέπεια των ορμονικών αλλαγών που προκαλούνται στον οργανισμό από τη μείωση της έκθεσης στο φυσικό φως. Για παράδειγμα, έχει δειχθεί ότι κατά τους χειμερινούς μήνες υπάρχει αύξηση της παραγωγής της ορμόνης της μελατονίνης, που ρυθμίζει τον καθημερινό ύπνο, με αποτέλεσμα το βιολογικό ρολόι να απορρυθμίζεται.

Επιπλέον, το χειμώνα σημειώνεται μείωση της ορμόνης της σεροτονίνης, η οποία θεωρείται ως η ορμόνη της ευεξίας, η οποία ρυθμίζει τη διάθεση, τον ύπνο, τις διατροφικές συνήθειες και τα συναισθήματα. Αποτέλεσμα αυτών των ορμονικών διαταραχών μπορεί να είναι η εμφάνιση συμπτωμάτων που σχετίζονται με κατάθλιψη. Ωστόσο, οι ορμονικές διαταραχές και τα συμπτώματά τους τείνουν να εξαφανίζονται μόλις έρθει η άνοιξη και οι μέρες γίνουν πιο φωτεινές, για να επανεμφανιστούν πάλι το επόμενο φθινόπωρο.

Η κατάθλιψη το καλοκαίρι δεν διαφέρει από την εποχική κατάθλιψη του χειμώνα που αναλύουμε όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Οι αιτίες αλλάζουν μόνο. Για κάποιους ανθρώπους είναι η καλύτερη εποχή του χρόνου. Τα πάντα είναι πιο χαλαρά, η διάθεσή μας σημαντικά καλύτερη και, στην προοπτική των διακοπών, ακόμα και στις μεγαλύτερες προκλήσεις μοιάζει πιο εύκολο να τις διαχειριστούμε.

Κι όμως, για πολλούς το καλοκαίρι είναι η πιο δύσκολη εποχή του χρόνου. Σπάνια γίνεται διαχωρισμός μεταξύ της θερινής και χειμερινής μορφής στη βιβλιογραφία, αφήνοντας να εννοηθεί ότι πρόκειται για την ίδια διαταραχή, με μοναδική διαφορά ότι εκδηλώνεται σε διαφορετική εποχή του χρόνου. Ωστόσο, πρόκειται για μια διακριτή μορφή της εποχικής κατάθλιψης. Τόσο η χειμερινή, όσο και η θερινή μορφή σχετίζονται με θλίψη, άγχος και ευερεθιστότητα. Εκεί σταματούν οι ομοιότητες κι αρχίζουν οι διαφορές.

Τα συμπτώματα

Τα συμπτώματα ειδικά για την κατάθλιψη που εμφανίζεται τους χειμερινούς μήνες μπορεί να περιλαμβάνουν υπερβολικό ύπνο, αλλαγές στην διατροφή (όρεξη για τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες) αύξηση βάρους, κούραση ή απουσία ενέργειας (απουσία από κοινωνικές συναναστροφές). Τα συμπτώματα ειδικά για την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή που ξεκινά το καλοκαίρι μπορεί να περιλαμβάνουν προβλήματα στον ύπνο, απουσία όρεξης, απώλεια βάρους, ταραχή ή άγχος.

Τα συμπτώματα της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής συνήθως εμφανίζονται κατά τη διάρκεια των πιο κρύων μηνών του φθινοπώρου και του χειμώνα, όταν υπάρχει μικρότερη έκθεση στο φως του ήλιου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να είναι ήπια έως μέτρια, αλλά μπορούν να γίνουν πιο σοβαρά. Ως υπο-τύπος της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, η εποχική συναισθηματική διαταραχή έχει το ίδιο προφίλ συμπτωμάτων με την κατάθλιψη. Η κύρια διαφορά είναι ότι αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται σε εποχιακό μοτίβο.

 

Τα συμπτώματα μπορεί επιπλέον να περιλαμβάνουν:

• Διαταραχές της διάθεσης (ευερεθιστότητα, εναλλαγές της διάθεσης)
• Αίσθημα κόπωσης και υπνηλίας
• Αίσθημα άγχους ή αγωνίας
• Αισθήματα απόγνωσης, ενοχής και αβεβαιότητας
• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες
• Απώλεια ενέργειας
• Έλλειψη συγκέντρωσης
• Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
• Σοβαρό στρες
• Διαταραχές ύπνου (αϋπνία)
• Μειωμένη λίμπιντο
• Θλίψη
• Απόσυρση και απομόνωση
• Αύξηση βάρους
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Σκέψεις θανάτου ή ακόμη και αυτοκτονίας

Μια από τις πρώτες υποθέσεις για την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή ήταν ότι η μικρή περίοδος έκθεσης σε φως του ήλιου το χειμώνα οδηγεί ορισμένα άτομα να αναπτύσσουν καταθλιπτικά συμπτώματα. Η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή έχει συνδεθεί με μία βιοχημική ανισορροπία στον εγκέφαλο, η οποία προκαλείται από λιγότερες ώρες της μέρας και της έλλειψης του φωτός του ήλιου το χειμώνα. Όπως προαναφέραμε, η μελατονίνη, μια ορμόνη σχετιζόμενη με τον ύπνο, επίσης συνδέεται με την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή. Αυτή η ορμόνη, η οποία έχει συνδεθεί με την κατάθλιψη, παράγεται σε αυξημένα επίπεδα στο σκοτάδι. Όταν οι μέρες είναι μικρότερες και πιο σκοτεινές, τα επίπεδα της μελατονίνης αυξάνονται.

Πώς να αντιμετωπίσετε την Εποχιακή Διαταραχή

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να αντιμετωπιστεί η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή:

Εκτεθείτε σε φυσικό φως: Προσπαθήστε να εκμεταλλεύεστε όσο το δυνατόν περισσότερο το φυσικό φως. Αν μπορείτε, για παράδειγμα, να περπατάτε το μεσημέρι για μια ώρα, είναι μια συνήθεια που βοηθάει στην αντιμετώπιση της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής.

Φωτοθεραπεία με τεχνητό φως: Ειδικές λάμπες προτείνονται για την αντιμετώπιση της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής. Η καθημερινή έκθεση 30 λεπτών στο τεχνητό φως ειδικής λάμπας φωτοθεραπείας, ήδη από τα τέλη του Αυγούστου, βοηθάει στην αντιμετώπιση συμπτωμάτων.

Κινηθείτε: Είτε πρόκειται για μια βόλτα, είτε για γυμναστική, είτε για γιόγκα, η καθημερινή άσκηση και εμπλοκή σας σε μια δραστηριότητα που σας αρέσει είναι επίσης πολύ σημαντική για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης.

Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις: Προσπαθήστε να έχετε στην καθημερινότητά σας κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Ακόμα κι αν αυτό δεν είναι εφικτό στα πλαίσια του κύκλου των φίλων σας, μπορείτε να συμμετέχετε σε ομάδες ή ακόμα να ξεκινήσετε μαθήματα για κάτι που σας ενδιαφέρει. Παράλληλα, ακόμα και μόνοι σας, επιχειρήστε μια βόλτα στη γειτονιά σας. Το να βγαίνουμε έξω και να συναντάμε ανθρώπους μπορεί να φαίνεται απλό, είναι όμως ευεργετικό. Κάποιες φορές χαμογελάμε ή χαιρετιόμαστε, κάποιες άλλες όχι. Όμως πάντα, όταν βλέπουμε άλλους ανθρώπους, αισθανόμαστε λιγότερο μόνοι.

Αυτοφροντίδα: Το να αφιερώνουμε χρόνο για την αυτοφροντίδα μας, να θέτουμε στόχους και να τους πετυχαίνουμε έχει μεγάλα οφέλη για την αυτοεκτίμηση και τον αυτοέλεγχό μας, τα οποία θεωρούνται βασικοί προγνωστικοί παράγοντες της καλής ψυχικής υγείας.

Ψυχοθεραπεία: Μερικές φορές είναι εντάξει να αναζητήσουμε βοήθεια, αν τη χρειαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε μια δυσκολία. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε περιπτώσεις εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής, καθώς προσφέρει τρόπους και εργαλεία στο άτομο για να διατηρήσει τις αλλαγές στον τρόπο ζωής του, να τροποποιήσει τις σκέψεις του και να αποφύγει την υποτροπή τα επόμενα χρόνια.