Έρευνα για τη χαμένη γενιά της Τουρκίας – Οι μισοί νέοι χωρίς εργασία

Η έρευνα, με τίτλο “Οι ΝΕΕΤ νέοι στην Τουρκία: Προκαταρκτικά ευρήματα“, πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Bilgi/Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης. Βασίστηκε σε 2.403 νοικοκυριά από 29 επαρχίες και εξετάζει τις συνθήκες των νέων ηλικίας 18 έως 29 ετών, που δεν συμμετέχουν στην εκπαίδευση, την απασχόληση ή την κατάρτιση — τους λεγόμενους NEET (Not in Education, Employment or Training).

• Οι αριθμοί της κρίσης

Η μελέτη αποκαλύπτει ότι το 54% των νέων δεν εργάζεται, ποσοστό που περιλαμβάνει και όσους εξακολουθούν να σπουδάζουν. Από αυτούς, το ένα τρίτο δεν σπουδάζει, ούτε παρακολουθεί επαγγελματική κατάρτιση, στοιχείο που κατατάσσει την Τουρκία ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά NEET τόσο στον ΟΟΣΑ, όσο και στην Ευρώπη. Οι ερευνητές — οι καθηγητές Εμρέ Ερντογάν, Πινάρ Ουγιάν-Σεμερτσί και Μπασάκ Εκίμ Ακκάν — επισημαίνουν ότι η οικονομική δυσπραγία έχει υπονομεύσει όχι μόνο την υλική ευημερία των νέων, αλλά και την ψυχολογική τους ανθεκτικότητα, προκαλώντας βαθύ ρήγμα στην εμπιστοσύνη τους για το μέλλον.

• Οι γυναίκες στο περιθώριο

Η μελέτη φανερώνει έντονη έμφυλη ανισότητα: η πιθανότητα οι γυναίκες να είναι εκτός εργατικού δυναμικού είναι 2,5 φορές μεγαλύτερη από των ανδρών. Σχεδόν μία στις τρεις δήλωσε ότι δεν εργάζεται λόγω οικογενειακών ή φροντιστικών υποχρεώσεων, γεγονός που καταδεικνύει τις διαρθρωτικές δυσκολίες της γυναικείας απασχόλησης στη χώρα.

• Η αμφισβήτηση της εκπαίδευσης

Περίπου ένας στους τρεις νέους αμφισβητεί τη χρησιμότητα της εκπαίδευσης. Το 32% θεωρεί ότι “δεν προετοιμάζει για τη ζωή”, ενώ το 36% ότι “δεν βοηθά στην εύρεση μιας καλής δουλειάς”. Οι ερευνητές μιλούν για “ρήξη εμπιστοσύνης ανάμεσα στη νέα γενιά και το εκπαιδευτικό σύστημα”, καθώς η απόσταση μεταξύ των προσόντων που αποκτώνται και των ευκαιριών, που προσφέρονται στην αγορά εργασίας φαίνεται να μεγαλώνει.

• Χαμηλοί μισθοί και επισφαλείς δουλειές

Ακόμη και όσοι εργάζονται, συχνά το κάνουν υπό δύσκολες συνθήκες. Μεταξύ των απασχολούμενων νέων:

• 7% κερδίζουν 9.000 λίρες (215 δολάρια) ή λιγότερα το μήνα,
• 30% έχουν εισόδημα 18.000–27.000 λίρες (430–645 δολάρια),
• ενώ 25% λαμβάνουν 27.000–36.000 λίρες (645–860 δολάρια).

Οι περισσότεροι εργάζονται σε χαμηλής ειδίκευσης και επισφαλείς θέσεις, με τους ερευνητές να επισημαίνουν το χάσμα μεταξύ “ποσοτικής αύξησης της απασχόλησης” και “ποιοτικής εργασίας”.

• Ο φαύλος κύκλος της ανεργίας

Πολλοί νέοι περιέγραψαν έναν φαύλο κύκλο έλλειψης εμπειρίας και ανεργίας. Οι εργοδότες ζητούν προϋπηρεσία δύο ή τριών ετών, αλλά χωρίς να προσλαμβάνουν πρώτα, οι νέοι δεν μπορούν να την αποκτήσουν. Μια 33χρονη γυναίκα από την Άδανα είπε χαρακτηριστικά: «Δουλεύω χρόνια, αλλά ποτέ δεν μου έκαναν ασφάλεια. Κάναμε καταγγελία, τους επέβαλαν πρόστιμο, αλλά δεν ήταν αρκετό για να τους αποτρέψει.»

• Από την πανδημία στους σεισμούς — μια γενιά σε συνεχή κρίση

Η πανδημία, οι πρόσφατοι σεισμοί και ο επίμονος πληθωρισμός επιδείνωσαν την ήδη δύσκολη κατάσταση, διακόπτοντας την εκπαίδευση και ωθώντας πολλούς εκτός αγοράς εργασίας. Οι εργασίες σε εργοστάσια περιγράφηκαν ως εξαντλητικές και κακοπληρωμένες, ενώ οι θέσεις στον τομέα των υπηρεσιών δεν προσφέρουν σταθερότητα ούτε προοπτική εξέλιξης.

• Η εξάρτηση από την οικογένεια και η ψυχολογική φθορά

Η οικογένεια λειτουργεί ακόμη ως τελευταίο δίχτυ ασφαλείας, όμως η εξάρτηση προκαλεί ένταση και συναισθηματική φθορά. «Μετά από καιρό, μου ήταν δύσκολο να ζητάω λεφτά από τον πατέρα μου. Είναι πολύ δύσκολο, είτε είσαι 18 είτε 25», εξομολογήθηκε ένας συμμετέχων. Η έρευνα τονίζει ότι η οικονομική πίεση και η έλλειψη αυτονομίας οδηγούν σε μείωση της ευημερίας και εντείνουν το αίσθημα ματαιότητας.

• Η μεγάλη έξοδος: 67% θέλουν να φύγουν από τη χώρα

Η επιθυμία μετανάστευσης κυριαρχεί. Περίπου 67% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι θέλει να φύγει στο εξωτερικό για καλύτερες επαγγελματικές προοπτικές, ενώ 36% “δεν βλέπει το μέλλον του στην Τουρκία”. Σχεδόν εννέα στους δέκα νέους συμφωνούν με τη φράση ότι “μερικοί άνθρωποι ζουν καλύτερα με λιγότερη προσπάθεια”, αντανακλώντας ένα βαθύ αίσθημα κοινωνικής αδικίας και ανισότητας ευκαιριών.

Προτάσεις πολιτικής και επόμενα βήματα

Η ερευνητική ομάδα καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής:

• ενίσχυση των υποτροφιών και της κοινωνικής βοήθειας,
• διεύρυνση της προσιτής παιδικής μέριμνας για αύξηση της γυναικείας απασχόλησης,
• βελτίωση της ποιότητας της εργασίας,
• και ανάπτυξη ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών για νέους.

Για τη συζήτηση των ευρημάτων, πραγματοποιήθηκαν εργαστήρια πολιτικής στην Τσουκούροβα τον Ιούνιο και διαδικτυακά τον Οκτώβριο, με συμμετοχή εκπροσώπων από την κυβέρνηση, ΜΚΟ και την ακαδημαϊκή κοινότητα. Η έκθεση, που χρηματοδοτήθηκε από το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Συμβούλιο της Τουρκίας (TÜBİTAK), αποτυπώνει με δραματικό τρόπο τη ρήξη ανάμεσα στη νέα γενιά και το σύστημα αξιών της τουρκικής κοινωνίας. Μια γενιά που μεγάλωσε με υποσχέσεις ανάπτυξης και προόδου, σήμερα νιώθει παγιδευμένη σε μια χώρα, όπου η εργασία δεν προσφέρει ασφάλεια, η εκπαίδευση δεν εγγυάται μέλλον και η ελπίδα μεταναστεύει — μαζί με τους ίδιους.