Ερωτήματα για τη νέα θεραπεία για την Αλτσχάιμερ

Οι ΗΠΑ ενέκριναν ένα νέο σκεύασμα που προβάλλεται από πολλά μέσα ενημέρωσης ως επαναστατικό κατά της νόσου Αλτσχάιμερ. Εντούτοις εγείρονται ερωτήματα καθώς είναι το δεύτερο φάρμακο που αδειοδοτείται στις ΗΠΑ με την επείγουσα διαδικασία για τη νόσο αυτή, παρότι η αποτελεσματικότητά του είναι αμφισβητήσιμη και οι σοβαρές παρενέργειές του θορυβούν. Κάποιοι θεωρούν ότι οι παρενέργειες είναι υπολογίσιμες για τόσο λίγα οφέλη, άλλοι όμως θεωρούν ότι αν το φάρμακο αυτό τους επιτρέπει να αναγνωρίζουν το σύντροφο ή το εγγόνι τους, έστω και για δύο μήνες παραπάνω, τότε αξίζει να το πάρουν.

Η ίδια φαρμακοβιομηχανία που πήρε άδεια για το νέο φάρμακο, είχε λάβει έγκριση το 2021 για άλλο παρόμοιο σκεύασμά της. Όμως, ειδική επιτροπή του Κογκρέσου οδήγησε σε παραίτηση τρία στελέχη του FDA που το ενέκριναν βιαστικά, καθώς –σύμφωνα με το Κογκρέσο– το σκεύασμα είχε σοβαρές παρενέργειες και δεν έπρεπε να είχε λάβει ποτέ άδεια. Τώρα παίρνει άδεια πάλι με τη μορφή του κατεπείγοντος ένα αντίσωμα πολύ “συγγενές” με εκείνο που προκάλεσε ντόρο το 2021.

Το νέο φάρμακο, προϊόν κι αυτό της ιαπωνικής εταιρείας Eisai και της αμερικανικής Βiogen, όπως και το προηγούμενο, είναι ένα αντίσωμα που χορηγείται με ένεση μια φορά κάθε 15 ημέρες. Προκαλεί λιγότερες παρενέργειες από τον “πρόγονό” του και φαίνεται να στηρίζει περισσότερο τις γνωστικές λειτουργίες από εκείνο. Η βασική διαφορά τους είναι ότι το νέο σκεύασμα στοχεύει σε “κακές” πρωτεΐνες πρώτου σταδίου, ενώ το προηγούμενο στόχευε σε αυτές που είχαν τρόπον τινά πιο ολοκληρωμένη μορφή.

Για το αμέσως προηγούμενο φάρμακο, το Aduhelm, είχε συσταθεί ερευνητική επιτροπή που έκρινε ότι κακώς του δόθηκε έγκριση, καθώς η δραστική του ουσία προκάλεσε εγκεφαλικά οιδήματα και αιμορραγία σε πάνω από το ένα τρίτο των συμμετεχόντων. Ο αντίστοιχος οργανισμός της ΕΕ αρνήθηκε να το εγκρίνει τότε (το 2021), όπως και ο ιαπωνικός. Και τα δύο σκευάσματα θεωρητικά καταπολεμούν τις πλάκες αμυλοειδούς που σχηματίζονται στον εγκέφαλο των ασθενών.

Θολή η αποτελεσματικότητα

Η αποτελεσματικότητά τους δεν είναι απόλυτα τεκμηριωμένη, όμως οι εγκρίσεις δόθηκαν με το σκεπτικό ότι όσοι πάσχουν από Αλτσχάιμερ δεν έχουν την πολυτέλεια να περιμένουν να βρεθεί το τέλειο φάρμακο και πρέπει να έχουν πρόσβαση έστω και σε μέτριας αποτελεσματικότητας σκευάσματα. Ο οργανισμός FDA που δίνει άδεια κυκλοφορίας των φαρμάκων στις ΗΠΑ ενέκρινε για ασθενείς που βρίσκονται στα αρχικά στάδια της νόσου προ διετίας το Aduhelm και χθες το Leqembi. Η δραστική ουσία του νέου φαρμάκου λέγεται λεκανεμάβη.

Το νέο φάρμακο σύμφωνα με τον FDA «αποτελεί σημαντική πρόοδο στη συνεχιζόμενη προσπάθεια να καταπολεμηθεί αποτελεσματική η νόσος αυτή. Η Αλτσχάιμερ καθιστά το άτομο στην ουσία ανάπηρο και έχει καταστροφικές συνέπειες στις ζωές όχι μόνον των ασθενών, αλλά και των οικείων τους».

Όπως είπε ο Billy Dunn, εκπρόσωπος του Κέντρου Αξιολόγησης Φαρμάκων και Έρευνας του FDA, το σκεύασμα Leqembi «είναι μια θεραπεία η οποία στοχεύει στη θεραπεία της νόσου και όχι απλώς στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της». Η εταιρεία Eisai ανακοίνωσε ότι θα ζητήσει έγκριση για το φάρμακό της και στην Ιαπωνία και στην ΕΕ, μέχρι το Μάρτιο του 2023, καθώς οι αντίστοιχοι οργανισμοί αδειοδότησης σκευασμάτων απαιτούν πληρέστερες κλινικές έρευνες.

Σύμφωνα με τις παρασκευάστριες εταιρείες θα χρειασθούν το φάρμακο περίπου 100.000 άτομα τα επόμενα τρία χρόνια στις ΗΠΑ και υπολογίζουν ότι μέχρι το 2030, δηλαδή σε επτά χρόνια, θα λαμβάνουν το σκεύασμα, ή πάντως θα μπορούν θεωρητικά να το λάβουν, περίπου 2,5 εκατομμύρια ασθενείς σε όλο τον κόσμο. Εντούτοις, τους ίδιους υπολογισμούς έκαναν οι εταιρείες και για το Aduhelm που “πήγε άπατο“. Στις ΗΠΑ πλέον οι ασφαλιστικές εταιρείες καλύπτουν το τεράστιο κόστος του  Aduhelm μόνον σε όσους μετέχουν σε κλινικές έρευνες.

Τα πρώτα συμπεράσματα

Προκαταρκτικά αποτελέσματα από τις κλινικές έρευνες που συνεχίζονται για το νέο φάρμακο, δείχνουν ότι το νέο σκεύασμα επιβράδυνε την κατάπτωση των νοητικών λειτουργιών κατά 27% στους ασθενείς που το έλαβαν, σε σύγκριση με την ομάδα που λάμβανε άλλα φάρμακα ή placebo. Όμως αυτό το 27% αν και μοιάζει εντυπωσιακό, πρέπει να υπογραμμισθεί ότι μπορεί να μην είναι καν αισθητό στους συγγενείς του ασθενούς. Χωρίς αυτά που γράφουμε να σημαίνουν ότι η μείωση της κατάπτωσης είναι ασήμαντη, πρέπει να εξηγήσουμε πως βγαίνει αυτό το εν πρώτοις εντυπωσιακό 27% που προβάλλεται από διάφορα μέσα διεθνώς:

Οι 1.800 ασθενείς που πήραν το φάρμακο καθώς και οι 890 που έπαιρναν το placebo ή εικονικό φάρμακο, εισήχθησαν στην κλινική έρευνα με πολύ ήπια συμπτώματα και συγκεκριμένα στα τεστ και στα ερωτηματολόγια το “σκορ” τους ήταν 3,2 σε μια κλίμακα από το μηδέν μέχρι το 18. Το σκορ δυστυχώς μεγαλώνει όσο επιδεινώνεται η συμπτωματολογία. Μετά από ένα χρόνο, όσοι έπαιρναν το φάρμακο παρουσίασαν επιδείνωση 1,21 “βαθμών” και έφτασαν το σκορ του 4,41 ενώ όσοι έπαιρναν placebo παρουσίασαν επιδείνωση 1,66 βαθμών και έφτασαν το 4,86. Από αυτά τα νούμερα συνάγεται το 27%.

Πρέπει να προσθέσουμε πάντως, ότι αν και η αναχαίτιση της Αλτσχάιμερ δεν είναι εντυπωσιακή εν προκειμένω, οι διαφορές μεταξύ 3 και 4 είναι σημαντικές. Με “σκορ” μεταξύ 3 και 4 η νόσος θεωρείται πολύ ήπια, ενώ με σκορ πάνω από 4,5 θεωρείται ήπια. Αυτό σημαίνει ότι το 0,45 που χωρίζει τις δύο ομάδες στην επιδείνωση, δεν είναι αμελητέο, αλλάζει βαθμίδα ουσιαστικά στη νόσο και, πιθανόν, μακροπρόθεσμα να σημαίνει ότι ο ασθενής θα μπορεί να αναγνωρίζει τα παιδιά του ή τους οικείους του για 3-4 μήνες παραπάνω από τους άλλους.

Πλην όμως, αυτό μένει να αποδειχθεί στο μέλλον, καθώς και οι ίδιες οι εταιρείες στην έρευνά τους καταλήγουν στο συμπέρασμα πως «το αντίσωμα φαίνεται αποτελεσματικό, όμως έχει και ανεπιθύμητα αποτελέσματα και χρειάζονται περισσότερες έρευνες για οριστικά συμπεράσματα».

Σοβαρές οι παρενέργειες

Όπως γράφουν και οι Japan Times, οι ειδικοί ανησυχούν επειδή κάποιοι ασθενείς παρουσίασαν σοβαρές παρενέργειες, όπως οιδήματα στον εγκέφαλο και εγκεφαλική αιμορραγία. Οι εγκεφαλικές αιμορραγίες σημειώθηκαν στο 17% των ασθενών που έλαβαν το φάρμακο και μόνον στο 9% των ασθενών που έπαιρναν άλλο φάρμακο ή placebo. Εγκεφαλικό οίδημα παρουσίασε το 12% όσων πήραν το φάρμακο και το 2% όσων έπαιρναν στο ίδιο διάστημα placebo.

Ο αριθμός των θανάτων αναφέρεται ότι ήταν ίδιος και στις δύο ομάδες ασθενών, δηλαδή και σε όσους έπαιρναν το φάρμακο και σε όσους έπαιρναν το placebo, όμως δεν διευκρινίζεται μια σημαντική λεπτομέρεια, αν δηλαδή οι θάνατοι στην πρώτη ομάδα οφείλονταν στις εγκεφαλικές αιμορραγίες και στα οιδήματα ή αν αυτές αντιμετωπίσθηκαν επιτυχώς.

Στην έρευνα για το προηγούμενο παρόμοιο σκεύασμα, το Aduhelm, οι παρενέργειες αυτές σημειώθηκαν στο 41% των ασθενών. Και τα δύο φάρμακα έχουν τον ίδιο στόχο: καταπολεμούν τις πρωτεΐνες που ευνοούν την “δόμηση” αμυλοειδών πλακών στον εγκέφαλο. Η κλινική έρευνα έδειξε ότι όσοι έλαβαν ειδικά το Leqembi, παρουσίασαν στον εγκέφαλό τους πολύ λιγότερες πλάκες αμυλοειδών σε σύγκριση με όσους λάμβαναν εικονικό φάρμακο ή placebo. Στον εγκέφαλο των των τελευταίων ο σχηματισμός πλακών συνεχίστηκε σταθερά.

Το Aduhelm πωλείτο αρχικά στους ασθενείς στις ΗΠΑ προς 56.000 δολάρια το χρόνο, δηλαδή κάθε ένεση ουσιαστικά στοίχιζε στον ασθενή ή στις ασφαλιστικές εταιρείες 2.300 δολάρια. Τώρα η ίδια εταιρεία σκέφτεται να πουλά το νέο φάρμακο, το Leqembi, 26.000 δολάρια για θεραπείας ενός έτους.