Για ένα ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό σύστημα

Το εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί τον βασικό πυλώνα για την πρόοδο και την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Η πατρίδα μας επιβάλλεται να ευαισθητοποιηθεί σε αυτό το τομέα, αν θέλει να παράγει πολίτες που θα είναι ικανοί να παράγουν πολιτισμό και καινοτόμες ιδέες στην βιομηχανική παραγωγή τόσο στην τεχνολογία, όσο και σε άλλες μορφές της επιστήμης.

Μέσα σε μία δημοκρατική κοινωνία που θα σέβεται τους πολίτες της και με ιδιαίτερη ευαισθησία στα ανθρώπινα δικαιώματα. Παράλληλα, υποχρέωση της πολιτείας είναι να φροντίσει να μην αιχμαλωτίσει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στη παραγωγή εσόδων μόνο από την τουριστική βιομηχανία, και καταντήσει σημαντικό μέρος του, να αποτελεί τα “γκαρσόνια” των Ευρωπαίων.

Το έργο των εκπαιδευτικών είναι πολύ σοβαρό λειτούργημα, αφού πλάθει ψυχές από την νηπιακή ηλικία μέχρι τα παιδιά να αποκτήσουν την δική τους προσωπικότητα και γίνουν υπεύθυνοι πολίτες με στόχο να καταστούν χρήσιμοι στη κοινωνία. Πρόσφατα, ψηφίστηκε από τη Βουλή το νομοσχέδιο για την Παιδεία, το οποίο αφήνει πολλά λειτουργικά κενά.

Τα χρόνια προβλήματα

Συγκεκριμένα, υπάρχει το θέμα των αναπληρωτών καθηγητών, που δυστυχώς το πολιτικό σύστημα το ανέχεται και έχει καταστεί καθεστώς. Δεν είναι δυνατόν οι νέοι αναπληρωτές καθηγητές να απολύονται με το πέρας της εκπαιδευτικής περιόδου και να επαναπροσλαμβάνονται με την έναρξη ή στα μέσα της περιόδου.

Το θέμα απ’ ό,τι φαίνεται είναι οικονομικό, ωστόσο το πρόβλημα χρονικά πολλαπλασιάζεται και η κυβέρνηση οφείλει τουλάχιστον ένα μέρος να το νομιμοποιήσει. Η κατάσταση αυτή όσο παραμένει προσβάλει και απαξιώνει τους νέους καθηγητές και αφήνει κατάλοιπα για την μετέπειτα πορεία τους με ότι αυτό συνεπάγεται, ως προς τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος.

Είναι γεγονός, ότι η δομή της διδακτέας ύλης, ο μηχανικός τρόπος μετάδοσης των γνώσεων, και η απορροφητικότητα της διδακτέας ύλης από τους μαθητές είναι ασύμβατες λογικές σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι νέο, ούτε προέκυψε λόγω της πανδημίας, είναι διαχρονικό που έχει μεγιστοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, φτάνοντας σε οριακά σημεία ανεκτικότητας.

Προβλήματα στα θεμέλια της δομής

Θα μιλήσω για το Λύκειο και συγκεκριμένα για τα Μαθηματικά που γνωρίζω πολύ καλά το αντικείμενο. Διδάσκεται πολύ επιφανειακά η Γεωμετρία της Α’ και Β’ Λυκείου έως καθόλου, όπως και το μάθημα της κατεύθυνσης στη Β’ Λυκείου. Γιατί συμβαίνει αυτό το φαινόμενο; Ο λόγος είναι γιατί οι μαθητές ενδιαφέρονται μόνο για την εξεταστέα ύλη των Πανελληνίων που αφήνει πολλά παράθυρα της ύλης ανοιχτά.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να στήνεται ένας χάρτινος πύργος, που όπως αντιλαμβάνεστε κάποια στιγμή θα πέσει. Αυτός είναι και ο λόγος που βλέπουμε στις Πανελλήνιες πολύ χαμηλές βαθμολογίες στα Μαθηματικά και μετά επικρατεί ο πανικός, προβάλλοντας ως αιτία την δυσκολία των θεμάτων.

Επιπλέον η δομή της εξεταστέας ύλης είναι πολύ περιορισμένη, που έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρείται το φαινόμενο μαθητές που έγραψαν άριστα στα Μαθηματικά στις Πανελλήνιες, να αδυνατούν να παρακολουθήσουν στο Πολυτεχνείο και στις άλλες φυσικομαθηματικές σχολές. Τα βιβλία της Άλγεβρας της Α’ και Β’ Λυκείου είναι τουλάχιστον από το 1990 με συνεχή μπαλώματα κατ’ έτος αφαίρεσης της ύλης. Τα προβλήματα αυτά δεν τα γνωρίζουν οι αρμόδιοι σύμβουλοι του υπουργείου; Προφανώς τα γνωρίζουν, γιατί είναι διαχρονικά, ωστόσο τα έχουν αφήσει στη τύχη τους.

Κομβικός ο ρόλος των εκπαιδευτικών

Χρειάζεται αναδιάταξη της δομής της ύλης στο Λύκειο, με νέα, που θα στηρίζεται σε σύγχρονες περιοχές των Μαθηματικών, όπως οι πιθανότητες και η στατιστική που συνδέονται μεταξύ τους, σε συνδυασμό με την εφαρμογή αυτών στη πράξη και σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα των ανεπτυγμένων χωρών.

Παράλληλα το μάθημα αυτό οφείλει να συνδέεται με το μάθημα της Φυσικής, ώστε να αντιληφθούν οι μαθητές τις έννοιες, τις εφαρμογές και των δύο μαθημάτων στη καθημερινότητα, με στόχο καταρχήν να καταλάβουν την χρησιμότητά τους, να τα αγαπήσουν και με αυτό το τρόπο, να θέσουμε τα θεμέλια από την νεαρή ηλικία των παιδιών μας στην παραγωγή νέων δημιουργικών καινοτόμων ιδεών. Αυτό βεβαίως πέρα από την αρωγή της πολιτείας, που δεν τη βλέπω, εξαρτάται και από την εκπαιδευτική κοινότητα που σημαίνει την απαραίτητη κατ’ εμέ αναβάθμιση του κύρους των εκπαιδευτικών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Υπάρχει το ευρωπαϊκό σύστημα πρόσβασης στη τριτοβάθμια εκπαίδευση που λέγεται International Baccalaureate (IB). Το σύστημα αυτό δίνει ένα εθνικό απολυτήριο και με βάση αυτό, οι μαθητές επιλέγουν τη σχολή που επιθυμούν να ακολουθήσουν. Περιλαμβάνει την υποχρέωση γραπτής εξέτασης σε έξι μαθήματα που τα κατατάσσει σε τρεις κατηγορίες. Study level (βασικό επίπεδο), Standard level (ικανοποιητικό μέχρι και πολύ καλό επίπεδο), High level (υψηλό επίπεδο), όλων των γνωστικών αντικειμένων στην ύλη της Β’ και Γ’ Λυκείου.

Τί προβλέπει το ευρωπαϊκό σύστημα

Για να καταλάβουμε σε ποια κατάσταση βρισκόμαστε ως προς την ύλη των Μαθηματικών, εμείς βρισκόμαστε χαμηλότερα από το standard level. Ο μαθητής επιλέγει το χ μάθημα study level, το ψ μάθημα standard level, το z μάθημα high level, το φ μάθημα standard level κλπ. Οπότε ανάλογα τους βαθμούς και τα κριτήρια της κάθε πανεπιστημιακής σχολής εισέρχεται ο μαθητής στη σχολή που επιθυμεί, με την δυνατότητα σε περίπτωση άρνησης της σχολής να επιλέξει άλλη ή ακόμη και άλλη κατεύθυνση, ανάλογα με τα μαθήματα, τους βαθμούς και το επίπεδο που έχει επιλέξει.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα: αν επιλέξεις Ιατρική, επιλέγεις Μαθηματικά standard, Φυσική ομοίως, Χημεία high, Βιολογία high κλπ. Αν θέλεις Οικονομικά, επιλέγεις Μαθηματικά standard, Οικονομία high κλπ. Αν θέλεις Μηχανικός, επιλέγεις high Μαθηματικά και Φυσική κλπ. Επίσης προβλέπει την πολύ καλή χρησιμοποίηση της ελληνικής γλώσσας γι’ αυτούς που επιλέγουν θετικές κατευθύνσεις, όπως και την υποχρέωση των Μαθηματικών στις θεωρητικές κατευθύνσεις τουλάχιστον επιπέδου study, δεδομένου ότι είναι απαραίτητη η γνώση της καλής αριθμητικής σε απλά προβλήματα, των ποσοστών και της στατιστικής στην επιστήμη τους.

Επίσης υπάρχει ένας κατάλογος πολλών νέων μαθημάτων που μπορεί να επιλέξει ο μαθητής, που δεν υπάρχουν στο δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό το σύστημα με τις ανάλογες βελτιώσεις και προσαρμογές, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα αξιόπιστο εργαλείο εισαγωγής των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Προτάσεις για ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα

Προσφέρει ένα εθνικό απολυτήριο, ενεργοποιεί τους μαθητές και τους καθηγητές νωρίτερα, δεν επιτρέπει να υπάρχουν κενά στην διδακτέα ύλη, απομακρύνουμε τον μηχανικό τρόπο μάθησης όλων των γνωστικών αντικειμένων και παραδίδουμε στη κοινωνία μαθητές με σφαιρικό γνωστικό αντικείμενο και ανάλογο με τις ιδιαίτερες επιθυμίες των μαθητών, όπως είναι η μουσική, οι τέχνες, ο αθλητισμός κλπ.

Βεβαίως, το σύστημα αυτό απαιτεί μελέτη σε βάθος, να αλλάξει ο τρόπος διδασκαλίας, οι γραπτές εξετάσεις να μην απαιτούν απομνημόνευση, και οι μαθητές να κρίνονται από την οξυδέρκειά τους στο αντικείμενο που καλούνται να εξεταστούν. Θα πρότεινα δε, σε κάποια μαθήματα οι μαθητές να εξετάζονται γραπτά με ανοιχτά βιβλία, όπως είναι τα Μαθηματικά και η Φυσική και γιατί όχι σε κάποια άλλα μαθήματα.

Όλα αυτά για να πραγματοποιηθούν χρειάζεται βούληση από όλο το πολιτικό σύστημα και να αλλάξει η λογική και η νοοτροπία μας, ώστε να παραδώσουμε στη κοινωνία άτομα σκεπτόμενα. Επίσης χρειάζονται άτομα με επιστημονική γνώση που θα αναλάβουν την σχεδίαση και την εφαρμογή τους, ώστε να τα μεταφέρουν στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα.