Για γέλια και για κλάματα το νέο σήμα του μετρό

Προσωπικά διασκέδασα ειλικρινά με την αισθητική ανάλυση – και μάλιστα από χειρογράφου – του λογότυπου για το νέο μετρό της Θεσσαλονίκης που εκφώνησε εμπρός στα έκπληκτα μάτια και τ’ αυτιά των δημοσιογράφων, ο σοβαρός – κατά τα άλλα – τεχνοκράτης υπουργός, ο κύριος Σταϊκούρας.

Τί το ήθελε; Μερικές φορές η σιωπή είναι μορφή τέχνης. Τι μινιμαλισμό, τι ντιζάιν, τι μοντερνισμό – αυτός μας έφαγε – τι οπτικό μήνυμα, τι ευαισθησία για την παράδοση, τι λειτουργικότητα (φονξιοναλισμό) υποχρεώθηκε ν’ αναφέρει, προφανώς για να εξηγήσει τα ανεξήγητα και να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Που θα πει, την λυπητερή, δηλαδή τα 30.000€ που πληρώθηκαν κατ’ ανάθεση και χωρίς διαγωνισμό – λόγω του κατεπείγοντος (sic) – στον εμπνευσμένο σχεδιαστή του διαβόητου σήματος. Δε βαριέστε, λεφτά υπάρχουν όπως επίσης και καλλιτεχνικές ευαισθησίες και όποιος δεν το πιστεύει, να του βγει το μάτι!

Αν δεν ήταν ευαίσθητη η, εκάστοτε, κυβέρνηση, δεν θα καθυστερούσε σχεδόν 30 χρόνια για να κατασκευάσει ένα μετρό μήκους (ο μινιμαλισμός που προαναφέραμε) μόνο 9,6 χιλιομέτρων. Ενήργησε όμως έτσι στοχεύοντας προφανώς στο ιδεατό – με την πλατωνική έννοια – και στην κατασκευαστική τελειότητα – με την έννοια του Μπάουχαους – που δεν φείδεται, προφανώς, ούτε χρόνου ούτε χρημάτων. Εξ άλλου τόσα χρόνια, δηλαδή περίπου τριάντα, χρειάστηκαν ο Περικλής, ο Φειδίας, ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης για να φτιάξουν τον Παρθενώνα. Βλέπετε, στην διαχρονία του – που θα έλεγε κι ο υπουργός – ο Eλληνισμός αντιγράφει τον εαυτό του. Όπερ έδει δείξαι!

Ευαισθησία, γνώση και σεβασμό για τις αρχαιότητες επέδειξε η κυβέρνηση εξάλλου και κατά την διαχείριση των μοναδικών αρχαιοτήτων μιας θαμμένης, βυζαντινής Πομπηίας που εντοπίστηκαν στον περιβόητο, έκτοτε, σταθμό Βενιζέλου. Παρά τις αντιρρήσεις των ειδικών και τις παλλαϊκές κινητοποιήσεις οι αρχαιότητες μετακινήθηκαν στο άψε σβήσε σαν να ήταν playmobil και επανατοποθετήθηκαν με τρόπο, λέει, άψογο. Ούτε γάτα, ούτε ζημιά. Και η πίτα ολόκληρη και ο σκύλος χορτάτος. Τί είναι ο κάβουρας, τί το ζουμί του. (Θα μπορούσα να αναφέρω κι άλλες παροιμίες αλλά δεν έχει νόημα. Νομίζω, καταλαβαινόμαστε).

Το μοιραίο “μ” στο σήμα του Μετρό

Όμως εδώ νομίζω πως ήρθε η ώρα να κάνω και εγώ τις δικές μου αποκαλύψεις, με το συμπάθιο, ως προς τα συμβολικά μηνύματα που εκπέμπει η συγκεκριμένη εικόνα. Ο υπουργός δήλωσε πως ο κύκλος στον λογότυπο συμβολίζει τις σήραγγες και βέβαια το μ που είναι μικρό, βυζαντινό αλλά μοιάζει με μεγάλο – δηλαδή είναι μικρομέγαλο, σαν το μετρό της συμπρωτεύουσας – αποδίδει τους συρμούς. Εδώ ακριβώς έγκειται όμως το μοιραίο, αισθητικό λάθος:

Αν προσέξετε καλά, η ουρίτσα του μοιραίου μ βγαίνει ΈΞΩ από τον κύκλο και την ασφάλεια του. Δηλαδή συμβολικά εκφράζει ανησυχία, ανατροπή. Αν λοιπόν εφαρμόσουμε εδώ την οπτική θεωρία του Ρούντολφ Άρνχαϊμ – φαντάζομαι, τον γνωρίζει ο ντιλετάντης υπουργός – τότε ο θεατής εισπράττει κίνδυνο, ο συρμός ξεφεύγει από την σήραγγα – ό μη γένοιτο! – και η a priori ασφάλεια του κύκλου εξαφανίζεται! Υπάρχει χρόνος για να διορθωθεί αυτή η απροσεξία; Εν ανάγκη ας πληρωθούν άλλα 30.000€ προκειμένου το κοινό να αισθάνεται ασφαλές και να εξαλειφθεί από το σήμα του πολυαναμενόμενου μετρό το ντιζαϊνέ “κακό μάτι”. Μίλησα, νομίζω εγκαίρως, και αμαρτίαν ουκ έχω. Και για αυτό ακριβώς δεν φλυαρώ άλλο. Ιδού λοιπόν ολόκληρη η αισθητική ανάλυση του υπουργού Συγκοινωνιών:

“Το ζητούμενο ήταν η δημιουργία μιας ταυτότητας, ενός λογότυπου που θα προσδώσει την ιστορικότητα της Θεσσαλονίκης. Θα συνδυάζει την παράδοση με τη μοντέρνα αισθητική και τη λειτουργικότητα. Η Θεσσαλονίκη θα αποκτήσει τις πιο σύγχρονες μεταφορές στην Ευρώπη και την ίδια στιγμή αναδεικνύει το μεγαλοπρεπές παρελθόν της…Το λογότυπο συνδυάζει το παρελθόν με τη σύγχρονη, μίνιμαλ αισθητική γι’ αυτό και επιλέχθηκε το μικρό “μ”, το οποίο διαβάζεται και ως κεφαλαίο “Μ”…

Η αναφορά στη βυζαντινή γραφή που διακρίνεται για τις καλλιτεχνικές καμπύλες και την κομψότητά της αποτέλεσε το θεμέλιο μιας οπτικής ταυτότητας που στοχεύει να γεφυρώσει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Θεσσαλονίκης, συνδυάζοντας την αυθεντικότητα και τη διαχρονικότητα της πόλης με τον σύγχρονο και καινοτόμο χαρακτήρα του Μετρό της. Το πεζό “μ” μέσα σε ένα κύκλο που θυμίζει τα τούνελ του μετρό έρχεται να αποτυπώσει την ιστορία της Θεσσαλονίκης και να δέσει στη σημερινή εποχή μέσα από ένα σύγχρονο μέσο μαζικής μεταφοράς όπως είναι το μετρό, ενώ το λογότυπο μπορεί εύκολα να διαβαστεί και από τους ξένους τουρίστες…”.

Αριστούργημα εύστοχης ανάλυσης, ευαίσθητης προσέγγισης και ασφαλώς συγχαρητήρια στον συγγραφέα του. Προσωπικά ζήλεψα. Το μόνο που έχει διαφύγει από τον συντάκτη του κειμένου, όπως ήδη εξήγησα, είναι αυτή η δυσοίωνη ουρίτσα που ξεγλυστράει από τον κύκλο… Όλα τα υπόλοιπα είναι άψογα. Νομίζω μάλιστα πώς μετά από αυτό, ο κύριος Σταϊκούρας συνεργαζόμενος με την υπουργό Πολιτισμού και τον υπουργό Παιδείας, μπορεί να τεθεί επικεφαλής του νέου πανεπιστημίου παραστατικών τεχνών που σχεδιάζει η κυβέρνηση. Και βέβαια να επιλέξει αυτός το λογότυπο του. Είναι ο πλέον κατάλληλος…