Γιατί απαγορεύτηκε η πρόσβαση στο Γαϊδουρονήσι

Από φέτος για ένα εξάμηνο, κατά το θερινό και φθινοπωρινό τρίμηνο, απαγορεύεται πλέον η αποβίβαση επισκεπτών στο Γαϊδουρονήσι ή Χρυσή (η αρχαία Χρυσέα) στα νότια της Ιεράπετρας, ένα ακατοίκητο νησί που είχε ενταχθεί θεωρητικά στο πρόγραμμα Natura 2000 και όμως επί 20 χρόνια δινόταν μάχη για τη διάσωσή του από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις. Παρά τις προσπάθειες του Συνήγορου του Πολίτη, οι παρατυπίες συνεχίζονταν, λόγων ασαφών συναρμοδιοτήτων και χρησιμοποιούνταν από τους ανθρώπους, ακόμα και το νερό που μεταφερόταν εκεί για την άγρια πανίδα.

Ο Συνήγορος του Πολίτη από το 2001 είχε διαπιστώσει την παράτυπη επισκεψιμότητα στο νησί, αυθαίρετες και επικίνδυνες κατασκευές, δράσεις αναψυχής και µακροχρόνια διαµονή κατασκηνωτών. Σε έλεγχο των δασικών υπηρεσιών το 2016 είχαν εντοπιστεί συνολικά 45 σκηνές από επισκέπτες που είχαν κατασκηνώσει, αλλά και λειτουργία καντίνας η οποία είχε επεκταθεί σε χώρο που υπερέβαινε την επιφάνεια η οποία είχε μισθωθεί και που χρησιμοποιούσε δημόσιο νερό, το οποίο προοριζόταν για τις ποτίστρες επιβίωσης της άγριας πανίδας του νησιού.

Από την 1η Μαΐου φέτος, σύμφωνα με την απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, που δημοσιεύθηκε μετά από μάχες του Συνηγόρου του Πολίτη και συναπόφαση δύο υπουργείων, θα απαγορεύεται μέχρι και την 1η Νοεμβρίου η αποβίβαση επισκεπτών από ιδιωτικά σκάφη ή μικρά και μεγάλα επιβατηγά πλοιάρια. Θα μπορούν να γίνονται βαρκάδες και θα επιτρέπεται ο περίπλους, όπως και το κολύμπι επισκεπτών, όμως αυτοί θα μπορούν να πάνε μέχρι την παραλία, χωρίς να έχουν το δικαίωμα να προχωρήσουν στα ενδότερα ή να αναζητήσουν σκιά στους θαλασσόκεδρους του νησιού.

Το υπουργείο Περιβάλλοντος είχε ήδη από την προηγούμενη θερινή περίοδο ανακοινώσει την πρόθεσή του για την απομάκρυνση παράνομων κατασκευών, φύλαξη της Χρυσής με ανθρώπινο δυναμικό και καθαρισμό της νήσου από μπάζα και απορρίμματα, όμως όλα έμεναν στη θεωρία.

Ο Συνήγορος του Πολίτη χρειάστηκε να επανέλθει στο ζήτημα προ διμήνου με νέα παρέμβαση, τονίζοντας ότι το πόρισμά του ήταν αποτέλεσμα 10ετούς έρευνας για την προστασία της νήσου Χρυσής και υπογράμμιζε ότι πρέπει άμεσα πλέον να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα και να εφαρμοσθούν όσα προέβλεπαν οι νομοθετικές πράξεις και οι μελέτες που έχουν εκπονηθεί. Στην παρέμβασή του τον Φεβρουάριο ο Συνήγορος επεσήμαινε την αδυναμία συνεργασίας των συναρμόδιων υπηρεσιών απαιτώντας την διοικητική ανταπόκριση των φορέων, παρότι από τον περασμένο Σεπτέμβρη είχε εκδοθεί  Κοινή Υπουργική Απόφαση.

Η απόφαση για το Γαϊδουρονήσι

Η απόφαση εκείνη, των υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προέβλεπε ότι το Γαϊδουρονήσι ή Χρυσή και το Μικρονήσι, μία βραχονησίδα 700 μέτρα ανατολικά της Χρυσής, εισέρχονταν πλέον σε αυστηρό καθεστώς προστασίας. Η Χρυσή χωρίστηκε σε τέσσερις ζώνες προστασίας, τις Α1, Α2, Β και Γ. Στις Ζώνες Α1 και Α2 επιτρέπονται η κίνηση και ξενάγηση των επισκεπτών μόνο στα διαμορφωμένα μονοπάτια για περιβαλλοντική εκπαίδευση ή για αναψυχή, η εφαρμογή δασοκομικών μέτρων για τον περιορισμό εξάπλωσης της τραχείας πεύκης, αλλά και η υλοποίηση έργων αντιπυρικής προστασίας και δενδροφύτευσης.

Στη Ζώνη Β προβλέπεται η κατασκευή και λειτουργία ήπιων υποδομών, ενώ στη Ζώνη Γ ισχύουν οι διατάξεις για την προστασία και διαχείριση των περιοχών του Δικτύου Natura 2000. Απαγορεύεται πλέον εκεί το κυνήγι, η βοσκή και η μελισσοκομία, όπως και κάθε είδους δόμηση, εκτός μικρών, κατάλληλα χωροθετημένων και προσαρμοσμένων στο περιβάλλον αναγκαίων υποδομών. Απαγορεύεται επίσης η αλιεία με συρόμενα εργαλεία, ώστε να προστατευτούν τα λιβάδια Ποσειδωνίας που απαντώνται στον βυθό γύρω από το νησί.

Επειδή εκκρεμεί να ορισθεί ο μέγιστος αριθμός επισκεπτών σε ημερήσια βάση και το χρονικό όριο παραμονής τους καθώς και τα επιτρεπόμενα μονοπάτια περιήγησης, για φέτος αποφασίσθηκε να απαγορευθεί πλήρως η αποβίβαση και να επιτρέπεται στους κολυμβητές να φθάνουν μόνον μέχρι την παραλία του νησιού για ανάπαυση, όχι όμως η προσπέλαση στο εσωτερικό του νησιού. Από τις συγκεκριμένες απαγορεύσεις εξαιρείται μόνο το προσωπικό φύλαξης και εποπτείας, άτομα ή ομάδα ατόμων που πραγματοποιούν επιστημονική έρευνα, κατόπιν αδειοδότησης, καθώς και φυσικά πρόσωπα που έχουν νόμιμα εμπράγματα δικαιώματα επί της νήσου.

Το νησάκι, μήκους περίπου πέντε χιλιομέτρων και μέγιστου πλάτους ενός χιλιομέτρου, φιλοξενεί μοναδικής αξίας οικοτόπους, καθώς και σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, με πλέον εμβληματικό τον αιωνόβιο κέδρο που συναντάται σε μια εκτεταμένη έκταση συνολικής επιφάνειας 350 στρεμμάτων. Η Χρυσή αποτελεί τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, με δασική έκταση και δάσος αµµοθίνας, αρχαιολογικό χώρο και µόνιµο καταφύγιο θηραµάτων, οικότοπο προτεραιότητας και ζώνη ειδικής διατήρησης του δικτύου Natura 2000, ενώ ο υγρότοπος “Αλυκή Χρυσής” προστατεύεται ως µικρός νησιωτικός υγρότοπος, και το σύνολο της Χρυσής είναι χαρακτηρισµένη αναδασωτέα περιοχή.

Η Χρυσή ή Γαϊδουρονήσι βρίσκεται στο Λιβυκό πέλαγος, 13,8 χλμ. (7,5 ναυτικά μίλια) νοτίως της Ιεράπετρας. Έχει έκταση 4,743 τ.χλμ. Στη Χρυσή βρίσκεται το μεγαλύτερο φυσικά διαμορφωμένο δάσος αρκεύθου (επιστημονική ονομασία Juniperus macrocarpa) που λέγεται και γιουνίπερος και θαλασσόκεδρος, ενώ στην Κύπρο λέγεται “αόρατος”. Οι περισσότεροι θαλασσόκεδροι του νησιού είναι ηλικίας 200 ετών και φτάνουν σε ύψος τα επτά μέτρα. Η πυκνότητα της βλάστησης είναι περίπου 3 δέντρα ανά στρέμμα. Στο νησάκι υπάρχουν και θολωτοί ρωμαϊκοί τάφοι και πλήθος απολιθωμάτων κοχυλιών, καθώς θεωρείται ότι εκεί γινόταν και εξαγωγή πορφύρας.