Γιατί είναι μύθος η δωρεάν και ίση Υγεία στην Ελλάδα

Η αρχή της “δωρεάν και ίσης υγείας” υπήρξε η προμετωπίδα του ΕΣΥ και το βασικό σύνθημα για την πολιτική υγείας τις τελευταίες δεκαετίες. Παρά το γεγονός ότι το μήνυμα αυτό ως πολιτική πρόταση είχε ένα αυξημένο ιδεολογικό και ηθικό φορτίο, εντούτοις σύντομα απεδείχθη ότι δεν ήταν αληθές, λογικό και εφικτό τουλάχιστον στον παρόντα χρόνο.

Όπως είναι γνωστό, η υγεία δεν ανταλλάσσεται και ως εκ τούτου δεν μπορεί να είναι “ίση”. Επόμενο είναι και το υποκατάστατο αυτής, η ιατρική περίθαλψη, να επιφέρει κατά κανόνα αύξηση των φόρων, των εισφορών και των ιδιωτικών πληρωμών και συχνά των παραπληρωμών, γεγονός που δεν την καθιστά “δωρεάν”.

Είναι προφανές ότι στον ιστορικό χρόνο και τον πραγματικό κόσμο η ευχερής και ισότιμη πρόσβαση σε μηδενικές τιμές, δηλαδή “ίση και δωρεάν υγεία”, για το σύνολο του πληθυσμού είναι ανέφικτη. Ενδεχομένως να είναι και μη δίκαιη, εξαιτίας των δυσμενών επιπτώσεων που μπορεί να επιφέρει στην οικονομία η αύξηση του κόστους της ιατρικής περίθαλψης. Συγκεκριμένα, η ανεργία, η ύφεση και η απο-ασφάλιση λόγω της μείωσης των δημοσίων εσόδων από φόρους και εισφορές αποτελούν φαινόμενα που συνήθως πλήττουν τα χαμηλότερα στρώματα του πληθυσμού.

Μια πληθώρα εμπειρικών ευρημάτων καταμαρτυρούν τη μείωση των ανθρωπίνων, τεχνολογικών και οικονομικών πόρων. Τα φαινόμενα αυτά σε συνδυασμό με τις ατελέσφορες “μνημονιακές” πολιτικές ενοχοποιούνται για την ανόρθωση πρόσθετων φραγμών στην πρόσβαση και τη χρήση των υπηρεσιών υγείας. Στην παρούσα συγκυρία τα προαναφερθέντα σχετίζονται με κοινωνικές και δημοσιονομικές παραμέτρους.

Ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας

Για παράδειγμα, το ποσοστό των ανεκπλήρωτων αναγκών υγείας παραμένει πολύ υψηλό, στο επίπεδο του 18.0% για τα νοικοκυριά χαμηλότερης εισοδηματικής τάξης (10.0% στο σύνολο). Η καταστροφική δαπάνη, εξαιτίας του κόστους ιατρικής περίθαλψης, ανήλθε από 7.0% των νοικοκυριών το 2010 σε 10.0% το 2016, ενώ το 80% αυτής της δαπάνης επιβαρύνει το 40% των φτωχότερων νοικοκυριών.

Αυτά τα αρνητικά φαινόμενα έχουν ως κοινή βάση την υψηλή ιδιωτική δαπάνη των νοικοκυριών που κυμαίνεται στο 34.8% (39.1% με πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις) της υγειονομικής δαπάνης έναντι 15.8% του μέσου όρου της ΕΕ, πράγμα που αντιστοιχεί στο 4.2% του προϋπολογισμού των νοικοκυριών έναντι 2.2% στην ΕΕ. Η ιδιωτική δαπάνη κατευθύνεται κυρίως στη φαρμακευτική κατανάλωση (12.6% έναντι 5.5%στην ΕΕ) και τη νοσοκομειακή περίθαλψη (10.8% έναντι 1.4%στην ΕΕ).

Στο πλαίσιο αυτό, προκαλεί πολιτική απορία ο ισχυρισμός ότι με τα -αποσπασματικά και μερικώς ορθά- “μέτρα” της πρόσφατης περιόδου για την κάλυψη των ανασφάλιστων η χώρα προσφέρει καθολική ασφαλιστική προστασία για την υγεία στο σύνολο του πληθυσμού. Αυτός ο ισχυρισμός δεν είναι αληθής και αποσκοπεί στη συσκότιση και απόκρυψη της πραγματικής κατάστασης για πολιτικούς λόγους.

Πρόσβαση στην Υγεία

Στην πραγματικότητα η πρόσβαση στον υγειονομικό τομέα σχετίζεται με την καταβολή μεγάλης έκτασης ιδιωτικών πληρωμών και παραπληρωμών και δυσβάστακτου κόστους χρόνου, πράγμα που επισημαίνει τον βαθμό απο-ασφάλισης του πληθυσμού.

Όμως, τα φαινόμενα αυτά υπονομεύουν την αξιοπιστία του συστήματος υγείας, προκαλούν καταστροφικές δαπάνες και φτωχοποίηση στα νοικοκυριά και αποτελούν τον “πυρήνα” αναπαραγωγής και διεύρυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων σε σχέση με την υγεία. Η αλήθεια είναι ότι η ασφάλιση υγείας στη χώρα μας δεν είναι πλήρης και δεν είναι καθολική. Η συνήθης ρητορική που διατείνεται το αντίθετο συνιστά δημαγωγία και εθελοτυφλία και είναι ψευδής.

Η αναγνώριση των σημείων και των μηνυμάτων που στέλνουν οι αριθμοί, μπορεί να οδηγήσει στην πολιτική προτεραιοποίηση της ασφάλισης στην υγεία. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με διαρθρωτικές αλλαγές στο κοινωνικό της σκέλος που εγγυάται την ισότητα και τη μετάβαση από την “υπανάπτυξη” των ιδιωτικών πληρωμών και παραπληρωμών στη συμπληρωματική ασφάλιση που διευκολύνει τις επιλογές των πολιτών.

Οι επισημάνσεις αυτές θέτουν στην πολιτική “ατζέντα” την ανάγκη επανιεράρχησης στην εθνική πολιτική υγείας, ώστε να επιτευχθεί η βιωσιμότητα του υγειονομικού τομέα που έχει ήδη τεθεί σε ερώτημα.