Γιατί οι πάγοι που λιώνουν μπορούν να φέρουν πανδημίες

Η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε νέες πανδημίες, καθώς οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι είναι πιθανόν πλέον να διαφύγουν προς το περιβάλλον αρχέγονοι ιοί και μικρόβια που ήταν επί δεκάδες χιλιάδες χρόνια παγιδευμένα στους πάγους. Άλλα από αυτά απελευθερώνονται μέσω του αρδευτικού ή και πόσιμου νερού ποταμών που τροφοδοτούνται από το Θιβέτ στην Κίνα και στην Ινδία, ενώ άλλα περνούν στην τροφική αλυσίδα από ψάρια των ωκεανών, λόγω της τήξης των πάγων στους πόλους. Η επόμενη απειλή μπορεί να προέλθει από ένα από τα χιλιάδες μικροβιώματα (αποικίες μικροοργανισμών) των πάγων.

Η τήξη θεωρείται δυνητικά επικίνδυνη επειδή απελευθερώνει μικροοργανισμούς για τους οποίους ο σημερινός άνθρωπος διαθέτει μηδενικά αντισώματα. Μια μεγάλη ομάδα τέτοιων μικροβιωμάτων που μας είναι άγνωστα, εντοπίσθηκε από ερευνητές της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών. Η έρευνα δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση “Nature Biotechnology” και αναφέρει ότι μελετήθηκαν δείγματα πάγων από 21 παγετώνες του Οροπεδίου του Θιβέτ. Οι επιστήμονες ανίχνευσαν 968 άγνωστες μέχρι σήμερα “οικογένειες” μικροβίων και η ανάλυση των γονιδιωμάτων τους έδειξε ότι μερικά τουλάχιστον από αυτά έχουν τη δυνατότητα να πυροδοτήσουν νέες πανδημίες.

Είναι η πρώτη φορά που αναλύεται πλήρως το γονιδίωμα μικροοργανισμών που έμειναν ανενεργοί μέσα σε αρχαίους παγετώνες, αν και έχουν εντοπισθεί και προ ετών άλλοι, οι οποίοι απλώς δεν αναλυθήκαν σε βάθος. Όπως αναφέρει η τωρινή έρευνα, εντοπίστηκαν κυρίως βακτήρια και μύκητες, οι δε ερευνητές εντυπωσιάσθηκαν από τη μεγάλη μικροβιακή βιοποικιλότητα που συνάντησαν. Δεν είναι βέβαιοι για την “ηλικία” των μικροοργανισμών και για το πότε ακριβώς αναπτύχθηκαν αυτοί, αλλά είναι σίγουροι πως κάποιοι είναι απολυτως άγνωστοι στον ανθρώπινο οργανισμό.

Το δυσάρεστο είναι ότι από παλαιότερες έρευνες γνωρίζουμε πως μπορούν να “αναστηθούν” ακόμα και οργανισμοί που έμειναν ανενεργοί επί 10.000 χρόνια, καθώς είναι δυνατόν να αναζωογονηθούν. Ο προηγούμενος εντοπισμός “νέων” για τον σύγχρονο άνθρωπο μικροβίων σε παγετώνα, ήταν το 2020 όταν και πάλι σε παγετώνα του Θιβέτ βρέθηκαν 33 διαφορετικές αποικίες ιών, που οι 28 ήταν παντελώς άγνωστοι στους ειδικούς. Η αναζωογόνησή τους μπορεί να προκαλέσει τοπικές επιδημίες, αλλά και πανδημίες σε περίπτωση διασποράς –κάτι που όπως ξέρουμε πλέον δεν είναι διόλου απίθανο, παρά τα θεωρητικά πλέγματα ασφαλείας των ειδικών.

Υπάρχουν ήδη ενδείξεις πως μερικά από αυτούς τους λοιμογόνους παράγοντες είναι αρκετά επικίνδυνοι και για τους ανθρώπους και για τα ζώα. Ο βασικός λόγος είναι ότι όλες αυτές οι μορφές ζωής ή ύπαρξης ανταλλάσσουν γονιδιακές πληροφορίες μόλις συναντήσουν μακρινούς “συγγενείς” τους, και κατά συνέπεια παράγουν μεταλλάξεις. Η γενετική αλληλεπίδραση μεταξύ των παγετωνικών  μικροβίων και των σύγχρονων συγγενών τους, είναι άγνωστο πόσο ισχυρή ή επικίνδυνη μετάλλαξη μπορεί να παράξει. Φυσικά δεν αποκλείεται διόλου και να “γεννηθεί” ακίνδυνη μετάλλαξη, όμως οι επιστήμονες ετοιμάζονται πάντα για το χειρότερο δυνατόν σενάριο, καθώς το καλό σενάριο δεν χρήζει προετοιμασίας.

Πανδημίες

Ο τρόπος διαφυγής των μικροβίων θα είναι –εκτιμάται– κυρίως το νερό που τροφοδοτείται σε αυτές τις περιοχές από την τήξη των πάγων και ο “εμπλουτισμός” ποταμών με αυτό. Το νερό των πάγων αυτών φτάνει σε ολόκληρη σχεδόν την Κίνα με τον Γιανγκτσέ που διαρρέει τη χώρα και εκβάλλει στη Σαγκάη, με τον Κίτρινο Ποταμό που επίσης ποτίζει τη μισή Κίνα, ενώ τα εν δυνάμει μολυσμένα ύδατα φθάνουν και στην Ινδία μέσω του Γάγγη. Αυτές οι δύο χώρες είναι οι πολυπληθέστερες του κόσμου. Όπως δίδαξε η πικρά πείρα, τα τελευταία 30 χρόνια όλες οι σοβαρές επιδημίες αλλά και η πανδημία του τελευταίου κορονοϊού, προέρχονται από ασιατικές χώρες, τόσο λόγω του μεγάλου πληθυσμού, όσο και της συμβίωσης των ανθρώπων εκεί με ζώα εκτροφής.

Εντούτοις οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι κίνδυνοι δεν εντοπίζονται στην Ασία, καθώς λιώνουν σταδιακά πάνω από 20.000 παγετώνες στον πλανήτη μας. Αυτοί καλύπτουν σχεδόν το 10% της επιφάνειας της ξηράς και καθένας από αυτούς έχει το δικό του φορτίο από ιούς και βακτήρια

Όπως γράφουν οι Κινέζοι ειδικοί, βρήκαν 968 είδη που ανήκουν σε 30 συνομοταξίες άγνωστης επικινδυνότητας. Πάντως και παλαιότερη έρευνα του 2019 έδειξε ότι το νερό από την τήξη το οροπέδιο του Θιβέτ προκάλεσε μεγάλες αλλαγές σε άλλα μικροβιώματα σε λίμνες και ποτάμια της περιοχής. Ήδη έχει αρχίσει δηλαδή η “διαρροή” αρχαίων οργανισμών που αλληλεπιδρούν σιωπηρά με τους σημερινούς και επηρεάζουν τις αποικίες των σύγχρονων και σχετικά οικείων σε εμάς μικροοργανισμών. Το τι θα βγει από αυτή την αλληλεπίδραση, θα φανεί καλώς εχόντων από τις έρευνες των ειδικών ή –στη χειρότερη περίπτωση– από μια νέα πανδημία που δεν θα ξέρουμε από πού μας ήρθε.