Γραφικός όποιος αμφισβητεί τη μοναδική σκέψη για τον Covid 19

«Αν θέλεις να έχεις μια ελπίδα κοινωνικής επιβίωσης και εξέλιξης θα πρέπει να φροντίζεις να είσαι επιβάτης πάντα του κυρίαρχου άρματος, όπου κι αν αυτό πηγαίνει». Αυτά ήταν τα λόγια από άνθρωπο μέσης ηλικίας σε θερινή μεσημβρινή κουβεντούλα σε ελληνικό τουριστικό θέρετρο.

«Θα πολεμήσω ενάντια σε όλο τον κόσμο. Η καραμπίνα μου, που είναι η καραμπίνα μου; (Γυρίζει προς το μέρος του τοίχου, που φαίνονται πάντα τα κεφάλια των ρινόκερων και ουρλιάζει με όλη του τη δύναμη). Ενάντια σε όλο τον κόσμο! Θα υπερασπίσω τον εαυτό μου ενάντια σε όλο τον κόσμο… δεν θα καθίσω με σταυρωμένα χέρια, θα πολεμήσω… Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος … και μέχρι να ‘ρθει το τέλος θα παραμείνω άνθρωπος! Όχι δεν θα συνθηκολογήσω! Δεν θα γίνω σαν κι εσάς!» έγραφε ο Ευγένιος Ιονέσκο (Οι τελευταίες γραμμές του θεατρικού έργου “Ο Ρινόκερος”).

Η ιστορία με τον κορωνοϊό, τη διαχείριση και την αξιοποίησή του, κατέδειξαν ότι η εκπαίδευση σε νέες νοοτροπίες και χρηστοήθειες βρήκε την πιο πειστική επιχειρηματολογία της. Οι έννοιες και πάλι αντιστράφηκαν και επανανοηματοδοτήθηκαν. Κάθε κίνηση σωματικής οικειότητας, ένδειξης συμπάθειας, εγγύτητας κλπ. θεωρείται πλέον αντικοινωνική συμπεριφορά. Οι κοινωνικές αποστάσεις και ο κοινωνικός απομονωτισμός βαφτίζονται “αγάπη προς τον πλησίον”, αλληλεγγύη και ατομική ευθύνη. Δημιουργείται έτσι μια Νέα Γλώσσα, η οποία θα αντανακλά τη Νέα Σκέψη (Novlangue, που έλεγε προφητικά ο Όργουελ).

Η “ξυλοποίηση της γλώσσας” θα συμπληρώναμε είναι χαρακτηριστική όλων των ολοκληρωτικών ιδεολογιών, αλλά κυρίως όλων των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Τα άτομα που επιθυμούν και επιδιώκουν να χαίρουν κάποιο κύρος, άρα θεωρούν ότι (πραγματικά ή φαντασιακά) κατέχουν κάποια μορφή εξουσίας, ενδίδουν και αναπαράγουν μια “ξύλινη επιστημονοφανή γλώσσα” για λόγους κοινωνικής αναβάθμισης και πολιτικής αξιοποίησης. Οι λέξεις μόνες τους ψεύδονται στο στόμα επαγγελματιών ψευτών.

Μεσαίωνας ίσως;

Παράλληλα, χρειάζεται ίσως να γίνει η εξής διάκριση: Από τη μια, επικρατεί μια πολιτική της υγείας που μοιάζει λίγο με τη διαχείριση ενός ζωολογικού πάρκου. Σύμφωνα με αυτήν, θα πρέπει να προστατευτεί όλο το ανθρώπινο κοπάδι του οποίου το κράτος (εθνικό ή παγκόσμιο) θα ήταν ο ιδιοκτήτης-διαχειριστής. Από την άλλη, η δεύτερη πολιτική θα ήταν εκείνη που θα έβαζε τις υγειονομικές τεχνικές στη διάθεση του κοινού, αφήνοντας στις τοπικές κοινότητες και στις συλλογικότητες την ευθύνη της οργάνωσης των υγειονομικών ρυθμίσεων πάνω σε συγκεκριμένα εδάφη και με συγκεκριμένες αρμοδιότητες, έτσι ώστε να αποκτούσε κάποιο πραγματικό και όχι ψευδεπίγραφο νόημα η έννοια της ατομικής και συλλογικής ευθύνης που προσχηματικά παπαγαλίζεται. Βεβαίως, μέχρι σήμερα τουλάχιστον μοιάζει και φαίνεται να έχει επιλεχθεί η πρώτη πολιτική.

Οποιαδήποτε λοιπόν αντίθετη άποψη με την επίσημη κρατική θέση για τον κορονωϊό και τη διαχείρισή του βαφτίζεται αιρετική, ανορθόλογη και συνομωσιολογούσα. Ίσως κάτι τέτοιο μας θυμίζει το μεσαίωνα; Κι όμως συμβαίνει σήμερα που η επιθυμητή κοινωνική αναγνώριση και επιρροή εκπορεύεται από το κύρος των λεγομένων κάποιου και την σοβαροφάνεια με την οποία επενδύεται το κοινωνικό του προφίλ.

Η ταμπέλα της συνομωσιολογίας φολκλοροποιεί οποιαδήποτε αντίθετη άποψη (είτε προέρχεται από ειδικούς και επιστήμονες –εν προκειμένω της υγείας- είτε όχι), γελοιοποιώντας την και αφαιρώντας το κύρος που θα έπρεπε να έχει για να μπορεί να απευθυνθεί σε ένα ευρύτερο κοινό και να επηρεάσει.

Βεβαίως, οι “αντισυνομωσιολόγοι” επίσης συνομωσιολογούν: την ώρα που ασκούν βιολογίζουσα τρομοκρατία μέσα από τα ΜΜΕ και τον επίσημο κρατικό λόγο, φοβίζοντας τους πολίτες, υποτίθεται για να τους προστατέψουν, αντιμετωπίζοντας τους σαν έρμα που θα τους φυλάξει ο φόβος, μοιάζουν να παραγνωρίζουν πως κάθε “καλή συνομωσιολογία” (όπως παλαιότερα κάθε καλή “δαιμονολογία”), καλλιεργεί την ιδέα της απειλής που πέφτει πάνω στα κεφάλια των ανθρώπων.

Μοιάζουν, επίσης, να παραγνωρίζουν τις αντιφάσεις, μέσα στις οποίες πέφτουν οι ίδιοι οι αντισυνωμοσιολόγοι συνωμοσιολογούντες: το παράδειγμα της μάσκας και οι αντιφατικές πληροφορίες που προοδευτικά εκπορεύονται από τον επίσημο λόγο εγείρουν πολλά ζητήματα επιστημονικής εγκυρότητας.

Αλήθεια και ψέμα για τον Covid 19

Αν συγκεράσουμε λοιπόν την απόπειρα της φολκλοροποίησης μέσω του στιγματισμού για παραγωγή συνωμοσιολογικού λόγου με την συστηματική καλλιέργεια μιας ξύλινης επιστημονοφανούς γλώσσας ταγμένη στην υπηρεσία της πολιτικής και της άσκησης εξουσίας, θα οδηγηθούμε στα ακόλουθα δυο συμπεράσματα: Για το πρώτο θα καταφύγουμε στα λόγια του Όργουελ από το εμβληματικό βιβλίο “1984”: «Στο τέλος θα κάνουμε κυριολεκτικά αδύνατο το έγκλημα της σκέψης, γιατί δεν θα υπάρχουν λέξεις για να το εκφράσει κανείς».

Αναφορικά με το δεύτερο, θα θέλαμε καταρχάς να σημειώσουμε ότι πρέπει να έχει μια κοινωνία και η επιστημονική της κοινότητα την μετριοφροσύνη να αναγνωρίσει ότι δεν ξέρει και πολλά πράγματα για πολλές νέες ασθένειες και να έχει το κουράγιο να συστήσει σωφροσύνη. Είναι πολύ εύκολο να υιοθετεί κανείς έναν τόνο δασκαλίστικο για να πλασάρει άλλοτε κοινοτοπίες, άλλοτε τερατολογίες ή υπερβολές και προς στιγμήν να καταφέρνει να κερδίζει ευρύτερες συναινέσεις. Αυτός που εκφράζει αμφιβολίες ή παίρνει αποστάσεις από όλα τα άκρα πολύ γρήγορα απαξιώνεται σε όφελος του πιο κινδυνολόγου, ή αντίθετα του ισοπεδωτικά αρνητή οποιασδήποτε επικινδυνότητας.

Θα λέγαμε επομένως ότι, με όρους κοινωνικής ψυχολογίας, αυτή η πανδημία προσφέρει παραδειγματικά μοντέλα ερευνών των κοινωνικών συμπεριφορών. Είναι εντυπωσιακά τα πάθη που δημιουργούνται κάθε φορά που επικρίνεται το κυρίαρχο μοντέλο αντιμετώπισης της πανδημίας (ακόμα κι όταν πρόκειται για τον επίσημο λόγο, όπως στη Σουηδία ή τον λόγο της αμφισβήτησης, όπως σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στην Ελλάδα). Ουσιαστικά κάθε τι που λέγεται, κάπου αλλού αναιρείται.

Αλήθεια και ψέμα είτε μπερδεύονται, είτε εναλλάσσουν τους ρόλους τους, οδηγώντας τελικά στην αυτοεξουδετέρωση τους και στην παραγωγή ενός χάους που τακτοποιείται από την άποψη της επίσημης πολιτικής διαχείρισης με τεχνικό και “ξύλινο τρόπο”. Με άλλα λόγια, οι εκάστοτε επίσημες αλήθειες επικαλύπτουν με ορθολογικότητα τα διάφορα και ίσως αντιφατικά μεταξύ τους ιατρικά θέσφατα: δεν επιδέχονται αμφισβητήσεις από τους όποιους “αιρετικούς”.

Φαίνεται έτσι επικοινωνιακό λάθος να επιχειρεί κανείς, ακόμα και με την ιδιότητα του ειδήμονος να αμφισβητήσει την κυρίαρχη κοινωνική και πολιτική σκέψη. Αυτό φάνηκε άλλωστε με τις περιπτώσεις στη Γερμανία του ιατρού λοιμωξιολόγου Sucharit Bhakdi και στη Γαλλία του δρος D. Raoult.