Η αρχή της συνέχειας σε ένα κράτος αδίκου

Γενική αρχή του Διεθνούς Δικαίου αποτελεί η συνέχεια της λειτουργίας ενός κράτους, η οποία προϋποθέτει τη δέσμευση αυτού εξωτερικά και εσωτερικά. Εξωτερικά, αφενός υπό την οπτική ότι η όποια κυβερνητική αλλαγή δεν επηρεάζει τα διεθνώς συμπεφωνημένα και εσωτερικά υπό την έννοια ότι η όποια αλλαγή κυβερνητικής πολιτικής δεν επηρεάζει τις ήδη ειλημμένες αποφάσεις μέσω των ψηφισμένων κανόνων δικαίου.

Η δυναμική της αρχής της συνέχειας κάνει πιο έντονη τη σπουδαιότητά της, όταν συντρέχει περίπτωση εφαρμογής εντελώς διαφορετικής στρατηγικής από την εκάστοτε κυβέρνηση, είτε αυτή αφορά οικονομικά μέτρα είτε διαχείριση ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής κ.ά. Όταν η πολιτική που ασκείται έχει σκοπό την επαναστατική χροιά, τότε η αρχή της συνέχειας υποχωρεί και παραδίδει παράτυπα τη θέση της στην αρχή της εθνικής κυριαρχίας, σηκώνοντας η τελευταία μπαϊράκι κατά των «κακόβουλών» ξένων που δεν θέλουν ποτέ το καλό μας (θεωρία συνωμοσίας ή θεωρία των φανταστικών εχθρών).

Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να διεξαχθεί ακόμη και δημοψήφισμα, για να σπάσει την ισχύ της διεθνώς αποδεκτής αρχής “pacta sunt servanda”, με άλλα λόγια «οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται». Βέβαια, στο τέλος πάντα το κράτος – μέλος υποκύπτει στις «κυρώσεις» που επιβάλλονται άμεσα ή έμμεσα από τη διεθνή κοινότητα είτε αυτή φέρει τη μορφή διεθνούς οργανισμού είτε μιας μεγάλης πολιτικής οντότητας (βλ. Ευρωπαϊκή Ένωση).

Υπάρχουν όμως και φορές που η τήρηση της αρχής της συνέχειας βγάζει από τη δύσκολη θέση κυβερνήσεις που δεν θέλουν να ανακατευτούν με την επιζήμια επιβολή έξωθεν νομοθετικών μέτρων. Το κράτος δεσμεύεται σε κάθε περίπτωση και αν και δεν συμφωνεί το κυβερνητικό επιτελείο με αυτό που θα γίνει, πρέπει να γίνει, γιατί έχει συμφωνηθεί.

Εδώ η αρχή της συνέχειας εφαρμόζεται πλήρως παρέχοντας στην κυβέρνηση το πιο κατάλληλο άλλοθι απαλλαγής ευθυνών: «οι προηγούμενοι τα ψήφισαν και με μισή καρδιά θα τα εφαρμόσουμε». Τώρα, αν οι προθέσεις του κόμματος ήταν πράγματι να εφαρμόσει τα μέτρα σε κάθε περίπτωση ή υποκρίνεται σε ένα θέατρο του παραλόγου, αυτό δεν θα το μάθουμε επισήμως ποτέ, παρόλο που η απάντηση στις περισσότερες των περιπτώσεων μπορεί να προβλεφθεί ή να συναχθεί από τα ευκόλως εννοούμενα.

Επομένως, η «αρχή της συνέχειας» μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο σε αντίπαλα στρατόπεδα, τελώντας όμως την ίδια ακριβώς λειτουργία: την ενίσχυση της δημοφιλίας της κυβέρνησης, είτε γινόμενη έρμαιο με την αρνητική της έννοια (αχρησία εν όψει της εθνικής κυριαρχίας και τη γνώμη ότι «δεν ανήκουμε σε κανέναν»), είτε με την θετική της έννοια (τυφλή υπακοή στα συμπεφωνημένα).

Πολλοί οι νόμοι, διεφθαρμένο το κράτος

Όμως η αρχή της συνέχειας δεν βρίσκει εξαίρεση, παρά μονάχα αντίκρισμα σε οριακά άνομες ή τόσο εκφυλισμένες κοινωνίες, στις οποίες το δημοκρατικό κράτος είτε είναι ουσιαστικά ανύπαρκτο είτε το πολίτευμα είναι τύποις μόνο δημοκρατικό. Σε αυτές τις εκδοχές το παρακράτος, οι συναλλαγές κάτω από το τραπέζι, οι πελατειακές δοσοληψίες, η κατάρρευση υποσυστημάτων (παιδεία, υγεία, πολιτισμός) και η αντικοινωνική πολιτική με πλήρη έλλειψη εισοδηματικών κριτηρίων βασιλεύουν. Εδώ η αρχή της συνέχειας επεκτείνει τον ιστό της σε όλη την κρατική μηχανική δίνοντας το ελευθερο σε πρακτικές που έχουν γερά τα θεμέλιά τους μέσα στο χρόνια. Η απόφαση για συθέμελο ξεριζωμό του σαρακιού που κατατρώει το κρατικό σύστημα υποχωρεί μπροστά στον πειρασμό της εύκολης και πολλές φορές παράνομης διευθέτησης ζητημάτων.

Η αρχική προεκλογική ορμή (πραγματική ή μη) για εξ ολοκλήρου αλλαγή του διεφθαρμένου σκηνικού υποκύπτει στη σαπισμένη διοίκηση και στους απεγνωσμένους και με ρουφηγμένη ελπίδα πολίτες. Οι τελευταίοι, προσπαθώντας να επιζήσουν ή να ζήσουν καλύτερα, αρνούνται να συναινέσουν στην επίπονη διαδικασία της μεταβολής της κατάστασης και προτιμούν τη γρηγορότερη λύση ή φλερτάρουν με επίφοβες για το πολίτευμα αντιδημοκρατικές εναλλακτικές. «Όσοι πιο πολλοί οι νόμοι, τόσο πιο διεφθαρμένο το κράτος», είχε πει κάποτε o ιστορικός Τάκιτος και ακούγεται σαν να μην πέρασε μια μέρα.

Όταν πάψουμε να μετράμε τις παρανομίες του γείτονα και σταματήσουμε να τον μιμούμαστε, όταν πάρουμε χαμπάρι ότι ο πιο δύσκολος δρόμος θα φέρει μακροβιότερη ευημερία, όταν δεν νιώθουμε τη χώρα μας ως το κακό, εχθρικό κράτος αλλά σαν την ταλαιπωρημένη μας πατρίδα, ξεκινώντας την αλλαγή από εμάς τους ίδιους, τότε και μόνο τότε η αρχή της συνέχειας θα ταυτιστεί με την αρχή της συνέπειας • της συνέπειας του να είσαι ένα ον, γεννημένο «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση».