Η δημόσια Υγεία απέναντι στο δεύτερο κύμα κορονοϊού

Γράφει ο Jeffrey Levett* – 

«Προστατέψτε τους αγαπημένους σας» είπε ο πρωθυπουργός. Η πανδημία του κορωνοϊού COVID-19 έχει παραλύσει την κοινωνική, πολιτική, οικονομική ζωή του κόσμου, υποχρεώνοντας τη διεθνή κοινότητα σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης λήψης κατεπειγόντων μέτρων αντιμετώπισης και περιορισμού της διασποράς του. Από το μήνα Μάρτιο η Ελλάδα τελεί σε καθεστώς έκτακτης υγειονομικής ανάγκης.

Η έλλειψη από τις περισσότερες ελληνικές προοπτικές ή πολιτικές αφηγήσεις είναι η μη εκτίμηση της αξιοσημείωτης συμβολής της δημόσιας υγείας που ξεκίνησε ως αποτέλεσμα μιας βραχύβιας επανάστασης από τους Ελ.Βενιζέλο, Απ.Δοξιάδη και Αλ.Παππά (1929-34). Η δημιουργία της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών (1929-2019) συνέβαλλε βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, την εκρίζωση της ελονοσίας,την αύξηση κατά μια εικοσαετία της διάρκειας ζωής του μέσου Έλληνα (1930-1970) και οδήγησε αναμφισβήτητα την Ελλάδα στον διεθνή νεωτερισμό.

Πώς ένα επωφελής για την κοινωνία θεσμός έγινε ένας ραγισμένος αλλά αληθής καθρέφτης της πορείας της ελληνικής κακοδαιμονίας; Σαφώς στην περίπτωση της ΥΣΑ-ΕΣΔΥ αντανακλάται και η πόλωση και ο διχασμός της ελληνικής κοινωνίας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής,ήταν ο δεύτερος Πρωθυπουργός που έδειξε ενδιαφέρον για το θεσμό που παρέπαιε στο τέλος της δικτατορίας. Μέσα στην παγκόσμια τρέλα και η Ελλάδα έχει ήδη καταργήσει τη μοναδική σχολή Δημόσιας Υγείας στερώντας μας από την πολύτιμη εμπειρία και γνώση.

Η παγκόσμια τρέλα δηλαδή η οικουμενική, κοινωνική άνοια (social dementia), που βλέπουμε σήμερα προετοιμαζόταν σιγά σιγά μέχρι χθες. Αποτέλεσμα είναι ο κόσμος να μπορεί ανά πάσα στιγμή να γκρεμιστεί με πυρηνικά ή να διαλυθεί σταδιακά από κλιματαλογικές αλλαγές. Τώρα κάτω από το βάρος του COVID καταρρέει κοινωνικά και οικονομικά.

Ο πυρηνικός πόλεμος παραμένει η μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα και επιδεινώνεται με την αλόγιστη χρήση μιας ταχέως εξελισσόμενης τεχνητής νοημοσύνης καθώς και με τις συγχύσεις που έχουν παρατηρηθεί παγκοσμίως πάνω στην απάντηση στον κορονοϊό. Σε εκείνη την αποκαλυπτική στιγμή θα κριθούν εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης και η ανθρώπινη συνείδηση σχεδόν αστραπιαία θα αποσυντεθεί. Εναλλακτικά μέσα από την υπερθέρμανση της γης περισσότερες ασθένειες θα εμφανιστούν στο μέλλον, άγχος και προβλήματα στα ανοσοποιητικά συστήματα.

Παντελώς άγνωστη υγειονομική κρίση

Ο coronavirus COVID-19 έχει ήδη φέρει μία υγειονομική κρίση, παντελώς άγνωστη στην επιστημονική κοινότητα, στο πρώτο κύμα του, επηρεάζοντας σχεδόν όλες τις χώρες και περιοχές του κόσμου. Ήδη έχει προκαλέσει μεγάλη φτώχεια, οξύνοντας τις κοινωνικές ανισότητες ενώ προβλέπεται δεύτερο κύμα. Φυσικά υπάρχουν άλλες γνώμες, όπως ότι «δεν υπάρχει δεύτερο κύμα Coronavirus» και «είναι αυτό που είναι» από τον Αντιπρόεδρο και τον Πρόεδρο της Αμερικής αντίστοιχα.

Στην Αμερική, βορρά και νότο, την Αφρική και την Ινδία το πρώτο κύμα του COVID καλπάζει άγρια. Αν μετά από τόσες απώλειες ζωών στην πανδημία η ανθρωπότητα επιστρέψει στις ίδιες παλιές νοητικές συνήθειες και στα μη βιώσιμα πρότυπα ζωής τότε στο πιθανό δεύτερο κύμα θα γνωρίσει μεγαλύτερες καταστροφές διαφορετικές αλλά ίσως πιο επικίνδυνες. Τα κρούσματα του πρώτου κύματος αυξάνονται καθημερινά με ραγδαίο ρυθμό με μετατόπιση στις νεότερες ηλικίες ενώ οι θάνατοι συνεχίζονται. Την ανησυχία μου σχετικά με το χρόνο άρσης της καραντίνας,την σχεδίαζα ποιητικά, καθώς λόγω της ηλικίας μου παραμένω σε απομόνωση.

Ζούμε σε έναν κόσμο παρακμής με πολλά άσχημα πράγματα να τον χαρακτηρίζουν, αλλά και που δεν λέει να τα αλλάξει και που γίνονται ολοένα πιο έντονα και πιο βίαια. Ζούμε και λειτουργούμε μέσα στα πλαίσια δυσλειτουργικών σχέσεων μεταξύ της ανθρωπότητας και της φύσης. Η παραπληροφόρηση και η ανατροπή της αυτονομίας της επιστήμης αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τη δημοκρατία και τη δημόσια υγεία. Η ακριβέστερη πρόβλεψη είναι αναγκαία χρησιμοποιώντας καλύτερα προγνωστικά μοντέλα.

Περάσαμε το πρώτο κύμα του COVID-19 με απροετοίμαστες κυβερνήσεις. Γνωρίζουμε αφενός μεν ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι πολύπλευρη και συνάμα δύσκολη και αφετέρου δεν ξέρουμε πώς η γενική κατάσταση του κόσμου ή η πορεία του COVID θα εξελιχθεί. Ως προς την πρόληψη και την αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων η χώρα μας παραμένει αδύναμη όσον αφορά τη δημόσια υγεία. Χρειάζονται πιο καθαρά μηνύματα, εφαρμογή αυστηρών μέτρων και περαιτέρω ενίσχυση του ΕΣΥ.

Έξαρση προβλημάτων ψυχικής υγείας

Αυτό που είναι ανησυχητικό είναι μια πιθανή έξαρση προβλημάτων ψυχικής υγείας και ειδικά όσον αφορά τα παιδιά και τους εφήβους. Πριν από το COVID και ως αποτέλεσμα της δεκαετούς λιτότητας, ενοχλητικές προβλέψεις για βραχύτερη διάρκεια και χειρότερη ποιότητα ζωής για τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα, από αυτή των γονιών τους, έχει επηρεάσει ελάχιστα την ελληνική πνευματική συνείδηση. Εδώ θα διευκρινίσω τρεις πτυχές του θέματος:

• Τα αυταρχικά καθεστώτα αντιμετωπίζουν σοβαρά μειονεκτήματα από κοινωνιοπαθητικούς ναρκισσιστικούς ηγέτες που είναι ανίκανοι να κατανοήσουν τις συνέπειες των λοιμωδών – μολυσματικών ασθενειών και τον αντίκτυπο τους στην υγεία του πληθυσμού.
• Η ρήση από το Λίβανο μετά από την πρόσφατη έκρηξη «Ανακάλυψα ότι η διαφθορά είναι μεγαλύτερη από το κράτος και ότι το κράτος δεν μπορεί να την κυριαρχήσει» και τέλος
• Ας θυμηθούμε ότι η σχετική επιτυχία της Ελλάδας στο πρώτο κύμα βασίστηκε στην επαγρύπνιση των αρχών, στα προσωρινά και κατάλληλα μέτρα έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκαν, στην αφοσίωση της ομάδας εμπειρογνωμόνων που συστάθηκε στο Υπουργείο Υγείας και το έργο του υγειονομικού προσωπικού της χώρας. Αυτό μας έχει καταστήσει πιο έμπειρους έχοντας ταυτόχρονα περισσότερα μέσα για το εν εξελίξει νέο επιδημικό κύμα. Η θετική ανταπόκριση της κοινωνίας ήταν υποδειγματική και αποτέλεσε μια σημαντική παράμετρο στην επιτυχή αντιμετώπιση του κορονοϊού στη χώρα μας. Μας έκαναν περήφανους.

Συλλογικό σχέδιο έναντι του κορονοϊού

Όμως ας θυμηθούμε επίσης ότι πέρυσι εν μια νυκτί καταργήθηκε ένας ιστορικός θεσμός δημόσιας υγείας και μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς χωρίς καμιά αντίδραση από τη λεγόμενη πνευματική ελίτ. Η Δημόσια Υγεία θα έπρεπε να έχει κεντρικό ρόλο στην εμβληματική Εθνική Επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 λόγω της τεράστιας συνεισφοράς στην αναδημιουργία του έθνους και την εξύψωση του στο διεθνές στερέωμα.

Τότε που ο δάγκειος διέκοψε τις προμήθειες της Αθήνας και η πρωτεύουσα ερημώθηκε, προκλήθηκε πανικός στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που ζήτησαν τη δημιουργία υγειονομικής ζώνης ασφαλείας. Οι συνθήκες του 1920 που καθιστούσαν αναγκαία την εφαρμοσμένη δημόσια υγεία σε ένα άλλο επίπεδο τραγουδήθηκαν μέσα από τα απαγορευμένα ρεμπέτικα, με δάκρυα, πόνο και πάθος ,αυτά που δεν μπορούν να καταγραφούν στα στατιστικά στοιχεία της επιδημιολογίας.

Ο ιός του COVID ενώ βρίσκεται παντού, δεν υπάρχει κατάλληλο διεθνές συλλογικό σχέδιο να τον περιορίσει και ούτε υπάρχει λόγος και αιτία να συμπεράνουμε ότι η κατάσταση σύντομα θα βελτιωθεί. Η ανθρωπότητα θα ζήσει καταστροφές με αυξανόμενη συχνότητα. Όπως ξαφνικά εμφανίσθηκε ο γνωστός-άγνωστος COVID στη ζωή μας και μια μέρα είδαμε στις οθόνες μας τις επιπτώσεις μιας φοβερής έκρηξης στη Βηρυτό με ισχύ 2% του μεγέθους της ατομικής βόμβας της Χιροσίμα. Μήπως έχουμε ξεχάσει Μάντρα και Μάτι;

Η αποτελεσματική διαχείριση των καταστροφών χρειάζεται έγκυρα και συγκρίσιμα στοιχεία, κατάλληλες τυποποιημένες μεθόδους και ορισμούς, μέτρα άμβλυνσης των συνεπειών ανεπιθύμητων συμβάντων, επιστημονική προετοιμασία και πολιτική δέσμευση σε συνδυασμό με την κοινωνική ετοιμότητα. 90 συμβολικά δευτερόλεπτα πριν τα μεσάνυχτα η διαχείριση καταστροφών πρέπει να βασιστεί στη διεπιστημονική δημόσια υγεία.

---

* Ο Jeffrey Levett είναι ομότιμος Καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, Καθηγητής Ευρωπαϊκού Κέντρου Ειρήνης και Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο της Ειρήνης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ΟΗΕ, Βελιγράδι.