Η Φυσική, οι γυναίκες και η ποσόστωση

Φωτιές στην επιστημονική κοινότητα έβαλαν οι τοποθετήσεις του Ιταλού φυσικού Αλεσάντρο Στρούμια, ο οποίος σε παρουσίασή του στο ερευνητικό κέντρο Cern άφησε αιχμές για διακρίσεις σε βάρος των ανδρών, εξαιτίας της ποσόστωσης στην συμμετοχή γυναικών. Την ίδια ώρα, στην Στοκχόλμη, η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωνε την απονομή του Νόμπελ Φυσικής 2018, σε τρεις ερευνητές, ανάμεσά τους μία γυναίκα.

Την περασμένη Παρασκευή, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πίζας Αλεσάντρο Στρούμια, μιλούσε  σε σεμινάριο του CERN στη Γενεύη, με τίτλο «Η θεωρία των υψηλών ενεργειών και το γένος». Απευθυνόμενος σε ένα ακροατήριο κυρίως νέων γυναικών φυσικών, ο διακεκριμένος Ιταλός επιστήμονας, αφού ανέφερε ότι οι άνδρες είναι αυτοί που «εφηύραν και έφτιαξαν τη Φυσική, όχι μέσω πρόσκλησης», υποστήριξε ότι είναι λογικό να υπάρχουν πολύ περισσότεροι άνδρες από ό,τι γυναίκες σε αυτόν τον τομέα.

Κάνοντας υποστηρικτικά χρήση γραφημάτων και εξισώσεων στην παρουσίασή του, ο Στρούμια αφήνει να εννοηθεί ότι οι άνδρες βρίσκονται αντιμέτωποι με διακρίσεις στον τομέα της Φυσικής. Εξηγεί μάλιστα ότι «ο ολοένα και μεγαλύτερος ρόλος των γυναικών στις θέσεις εργασίας που συνδέονται με τη φυσική δεν σχετίζεται με τα προσόντα τους, αλλά με την κλιμάκωση του διαλόγου για θέματα γένους και ισότητας».

«Η φυσική έχει εφευρεθεί και οικοδομηθεί από τους άνδρες. Δεν μπαίνουμε εκεί έπειτα από πρόσκληση», σημείωσε ο Ιταλός επιστήμονας. Ο ίδιος ανέφερε ότι η «Φυσική δεν είναι σεξιστική απέναντι στις γυναίκες» για να προσθέσει στην συνέχεια: «Όμως η αλήθεια δεν έχει σημασία, διότι πρόκειται για μια πολιτική μάχη που προέρχεται από έξω. Δεν γνωρίζουμε ποιος θα κερδίσει».

Αυτές οι διευκρινίσεις ωστόσο δεν στάθηκαν αρκετές για να καθησυχάσουν το κυρίως γυναικείο ακροατήριό του, καθώς, αμέσως μετά την παρουσίασή του, πολλές από τις γυναίκες που συμμετείχαν στο σεμινάριο τον κατηγόρησαν, με αναρτήσεις στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, ότι έκανε σεξιστικές δηλώσεις.

Η αποπομπή

Μπροστά στον σάλο που προκλήθηκε το Cern, επικεφαλής του οποίου είναι η Ιταλίδα Φαμπιόλα Γκιανότι, σε ανακοίνωσή του υπογράμμισε ότι «κρίνεται ιδιαιτέρως σοκαριστική η παρουσίαση που έκανε ο επιστήμονας». Διευκρίνισε επίσης ότι δεν γνώριζε το περιεχόμενο της παρουσίασης πριν την διεξαγωγή του σεμιναρίου και ανακοίνωσε την απόφασή του να την αποσύρει από το διαδικτυακό σύστημα αρχειοθέτησης «σε συμφωνία με τον κώδικα δεοντολογίας, βάσει του οποίου οι προσωπικές επιθέσεις και προσβολές δεν είναι ανεκτές»!

Λίγη ώρα αργότερα μάλιστα, το ερευνητικό κέντρο εξέδωσε ένα δεύτερο δελτίο τύπου με το οποίο κοινοποιούσε την απόφασή του να αναστείλει «με άμεση ισχύ, κάθε δραστηριότητα του επιστήμονα στο Cern, εν αναμονή της έρευνας για το περιστατικό της περασμένης εβδομάδας».

Υπογράμμισε τέλος ότι η συγκεκριμένη παρουσίαση ήταν μία από τις συνολικά 38 ομιλίες που έγιναν στο πλαίσιο του σεμιναρίου και εξέφραζε φόβους για τον κίνδυνο αυτή η παρουσίαση «να επισκιάσει τα σημαντικά μηνύματα και τις συζητήσεις του σεμιναρίου». Ο  Στρούμια, πάντως, επέμεινε ότι απλώς παρουσίασε τα γεγονότα ως έχουν.

Το Νόμπελ

Δύο εικοσιτετράωρα  αργότερα η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωνε την απονομή του Νόμπελ Φυσικής 2018  στον Αρθουρ Ασκιν (ΗΠΑ), τον Ζεράρ Μουρού (Γαλλία) και την Ντόνα Στρίκλαντ (Καναδάς) για τις έρευνές τους στον τομέα των laser.

Οι δύο άνδρες ερευνητές και η μία γυναίκα ερευνήτρια, όπως θα παρατηρούσε ενδεχομένως ο Στρούμια, προχώρησαν σε ανακαλύψεις, οι οποίες  επέτρεψαν την ανάπτυξη εργαλείων που χρησιμοποιούνται στην βιομηχανία και την ιατρική. Ο Αρθουρ Ασκιν, ο μεγαλύτερος ηλικιακά, ανέπτυξε την «οπτική λαβίδα», μία εφεύρεση που επιτρέπει τον χειρισμό εξαιρετικά μικρών οργανισμών, όπως τα κύτταρα και οι ιοί. Ο Ζεράρ Μπουρού και η φοιτήτριά του Ντόνα Στρίκλαντ εφηύραν την τεχνική της ενίσχυσης των laser, την ονομαζόμενη «Chirped Pulse Amplification (CPA)».

Οι εργασίες των δύο επιστημόνων, εκτός από την συμβολή τους στην “Φυσική του Κενού και των Μαύρων Οπών”, επέτρεψαν την πραγματοποίηση εκατομμυρίων εγχειρήσεων σε άτομα που έπασχαν από μυωπία και καταρράκτη. Πρόκειται για ανακαλύψεις που, σύμφωνα με την Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Στοκχόλμης, αποτέλεσαν επανάσταση για την Φυσική των laser.

Η Ντόνα Στρίκλαντ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ στις ΗΠΑ, είναι η τρίτη γυναίκα που βραβεύεται με Νόμπελ Φυσικής και δηλώνει ιδιαίτερα περήφανη γι αυτό. «Νόμιζα ότι θα ήταν ευκολότερο να τιμώνται οι γυναίκες φυσικοί. Το καταφέραμε σήμερα και ελπίζω τα πράγματα να κινηθούν πιο γρήγορα στο εξής», είπε. Πριν την Ντόνα Στρίκλαντ, με Νόμπελ Φυσικής είχαν βραβευθεί η Μαρί Κιουρί, το 1903 μαζί με τον σύζυγό της Πιερ, και η γερμανικής καταγωγής Αμερικανίδα, Μαρία Γκέπερτ Μάγερ, το 1963.

Η παρατήρηση και το πείραμα

Αν η παρατήρηση είναι το μισό κομμάτι της Φυσικής, τότε ο Αλεσάντρο Στρούμια, υποστηρίζοντας ότι παρουσίασε τα γεγονότα ως έχουν, κινείται εντός του επιστημονικού πλαισίου. Παρατήρησε ένα φαινόμενο, όπως ισχυρίζεται, και κατέληξε στην εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων, τα οποία συγκλίνουν στο ότι στον τομέα της Φυσικής γίνονται διακρίσεις σε  βάρος των ανδρών.

Παρουσιάζοντας μάλιστα την έρευνα και τα συμπεράσματα του, όπως τουλάχιστον μεταδίδεται από τα διεθνή πρακτορεία, ο Ιταλός καθηγητής έκανε χρήση γραφημάτων και εξισώσεων. Παρέμεινε δηλαδή εντός του επιστημονικού πλαισίου, κάνοντας στατιστική απεικόνιση των ευρημάτων του και επιδιώκοντας την μαθηματική απόδειξη των ισχυρισμών του.

Στην Φυσική όμως το άλλο μισό είναι το πείραμα, η εργαστηριακή δηλαδή επαλήθευση των θεωρητικών υποθέσεων και εμπειρικών συμπερασμάτων. Ο Στρούμια υποστήριξε ότι στον τομέα της Φυσικής οι άνδρες υφίστανται διακρίσεις από την αυξημένη, για πολιτικούς λόγους, συμμετοχή γυναικών, στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου για την ισότητα των δύο φύλων. Και εκδιώχθηκε γι αυτό. Εδώ όμως μπαίνει ένα ερώτημα. Μήπως τελικά ο Στρούμια έχει πλέον και την εργαστηριακή επιβεβαίωση των ισχυρισμών του και μάλιστα από το πλέον διάσημο επιστημονικό εργαστήριο του πλανήτη;