Η Ούρσουλα αγαπάει την Κροατία που… αγαπάει το φιλοναζί παρελθόν της

Με αφορμή την επικείμενη ανάληψη της προεδρίας του Συμβουλίου από την Κροατία, το πρώτο 6μηνο του 2020, η νέα πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν προέβη σε μια παρακινδυνευμένη δήλωση χαρακτηρίζοντας την Κροατία «χώρα-πρότυπο για πολλές άλλες χώρες». Μια χώρα της οποίας η πρόεδρος είναι fun ενός ροκ σταρ που υμνεί το ναζιστικό παρελθόν της χώρας. Μια χώρα που χιλιάδες αντιφασιστικά μνημεία ισοπεδώνονται ενώ τα κολαστήρια του Jasenovac από στρατόπεδα συγκέντρωσης θεωρούνται πλέον “στρατόπεδα εργασίας”. Μια χώρα-μέλος της ΕΕ που ανασκευάζει τον αριθμό των θυμάτων από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Ίσως καμία άλλη χώρα δεν απέτυχε τόσο απροκάλυπτα να συμβιβαστεί με την φασιστική της κληρονομία όσο η Κροατία», έγραφαν τη δεκαετία του 1990 οι New York Times. Δυστυχώς, δεν άλλαξαν πολλά με την ένταξη της στην ΕΕ.

Πριν λίγες μέρες μάλιστα, το κέντρο Βίζενταλ, που κυνηγάει Ναζί, καταδίκασε την Κροάτισσα ευρωβουλευτίνα Ruza Tomasic που επιχείρησε να ξεπλύνει το ναζιστικό παρελθόν της χώρας της. Όλα αυτά συμβαίνουν στην Κροατία, το νεώτερο κράτος-μέλος της ΕΕ. Και όσοι ακόμα ενδιαφέρονται, κρατάνε την αναπνοή τους με την αναθεωρητική στάση των Κροατών. Ήταν στα τέλη του Ιανουαρίου του 2018 όταν η Κροατία ξέσπασε εναντίον της Σερβίας, κατηγορώντας της για «προπαγάνδα» εις βάρος της, με αφορμή την έκθεση «Jasenovac-το δικαίωμα να μην ξεχνάς» που διοργάνωσε η αντιπροσωπεία της Σερβίας στον ΟΗΕ, στην έδρα του Οργανισμού.

Στη διάρκεια του πολέμου, στο «Άουσβιτς των Βαλκανίων», όπως αλλιώς λέγεται το συγκρότημα στρατοπέδων συγκέντρωσης στο Γιασένοβατς (Jasenovac) της Κροατίας, εξοντώθηκαν άγρια 77.000 με 99.000 Σέρβοι, Εβραίοι και Ρομά. Το μνημείο σήμερα καταγράφει 83.145 ονόματα Σέρβων, Εβραίων, Ρομά και αντιφασιστών που έχασαν τη ζωή τους.

Στις 25 Ιανουαρίου του 2018 λοιπόν, άνοιξαν οι πύλες της έκθεσης προς τιμή των παραπάνω θυμάτων, στην οποία έλαβαν μέρος αρκετές χώρες, δίχως όμως να υπάρξει κροατική συμμετοχή, προκαλώντας έτσι την αντίδραση του Ζάγκρεμπ που κάνει λόγο για «παραποίηση της ιστορίας» εκ μέρους των Σέρβων.

«Η Κροατία δεν ενδιαφέρθηκε καθόλου για συνδιοργάνωση της έκθεσης. Δεν νομίζω ότι στην εκδήλωση συμμετέχουν μόνο Σέρβοι ή Κροάτες αλλά μέλη διεθνώς αναγνωρισμένα. Δεν καταλαβαίνω τον λόγο της διαμαρτυρίας [της Κροατίας]. Θα έπρεπε αυτοί οι ίδιοι να ήταν οι πρώτοι που θα έκαναν τέτοιες εκδηλώσεις» απάντησε η πρωθυπουργός της Σερβίας Ana Brnabic γνωρίζοντας ότι πρόκειται για ένα ζήτημα ταμπού στην Κροατία.

Σύμφωνα με το Αναμνηστικό Μουσείο του Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ «οι κροατικές αρχές δολοφόνησαν 320.000 – 340.000 Σέρβους την περίοδο που κυριαρχούσε η Ουστάσα ενώ περισσότεροι από 30.000 Κροάτες Εβραίοι σκοτώθηκαν είτε στην Κροατία είτε στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου». Πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ζούσαν στην Κροατία 45.000 περίπου Εβραίοι ενώ σήμερα υπάρχουν μόνο 2.000. Η Ουστάσα ήταν το αντίστοιχο ναζιστικό κόμμα στην Κροατία το οποίο συνεργάστηκε άψογα με την ναζιστική Γερμανία επιδεικνύοντας αχαλίνωτη θηριωδία εναντίον των υπόλοιπων εθνοτήτων της περιοχής.

Οι πράξεις βίας και εξαχρείωσης που διεπράχθησαν στο Γιασένοβατς ήταν τόσο βίαιες που ο στρατηγός von Horstenau, εκπρόσωπος του Χίτλερ στο Ζάγκρεμπ, έγραψε: “Τα στρατόπεδα της Ουστάσα στο Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας είναι η “επιτομή της φρίκης“!

Ρεβιζιονισμός και Ροκ Σταρ

Τα τελευταία χρόνια λαμβάνουν χώρα πολλαπλά περιστατικά νοσταλγίας της εποχής Ουστάσα. Ενδεικτικά στον δήμο Γιασένοβατς τοποθετήθηκε πινακίδα που αναγράφει το “Za dom spremni”, (Ζα ντομ σπρέμνι= Για την πατρίδα έτοιμοι, που είναι ο ναζιστικός χαιρετισμός των Ουστάσι). Ενώ η πλάκα αφαιρέθηκε -κατά πάσα πιθανότητα τον Σεπτέμβριο του 2017- ο ηγέτης μιας κροατικής ομάδας βετεράνων δήλωσε ότι μεταφέρεται σε άλλη τοποθεσία. Στον μόνιμο χώρο έκθεσης στο Γιασένοβατς, η ιστορία του χώρου παρουσιάζει τα στρατόπεδα ως απλά «στρατόπεδα εργασίας».

Σε ένα πολιτικό κλίμα που τείνει προς τα δεξιά από τότε που η Κροατία εντάχθηκε στην ΕΕ το 2013, οι απολογητές της Ουστάσα εκφράζουν ανοιχτά τις απόψεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στις αίθουσες διδασκαλίας, στη νεολαία και στην τηλεόραση. Ο γνωστός ηθοποιός Zlatko Vitez, θεωρεί τον Σλόμπονταν Πράλιακ –τον στρατηγό που αυτοκτόνησε στην αίθουσα του διεθνούς δικαστηρίου- “μάρτυρα”.

Ο ακροδεξιός παρουσιαστής της εκπομπής Bujica, Velimir Bujanec, «επένδυσε» τον γάμο του με σημαίες της Ουστάσα οι οποίες είναι απαγορευμένες δια νόμου όπως και η σβάστικα. Ο δε δημοσιογράφος Marko Juric το 2016 είχε προειδοποιήσει τους δημότες του Ζάγκρεμπ να “προσέχουν” τους Τσέτνικ (Σέρβους) που παραμονεύουν στην σερβική ορθόδοξη εκκλησίας της πόλης.

Η ακροδεξιά και οι απόδημοι Κροάτες 

Τα παραπάνω περιστατικά δεν περιορίζονται μόνο στην μητέρα-πατρίδα. Μεγάλο τμήμα των απόδημων Κροατών θυμάται με νοσταλγία το καθεστώς της Ουστάσα. Πρόσφατα, προκάλεσε αντιδράσεις με τις δηλώσεις του στο ραδιόφωνο SBS, ο εκπρόσωπος της κροατικής ομογένειας στην Αυστραλία στο Συμβούλιο για τους Κροάτες Εξωτερικού, Ante Juric. Ο Juric είπε ότι το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας, στον Β’ ΠΠ, δεν ήταν ένα «κράτος δορυφόρος όπως κατηγορείται αλλά ένα [κανονικό] κροατικό κράτος και χαίρομαι που ήταν – ενώ ο [ηγέτης του Ante] Πάβελιτς είναι ένας από τους μεγαλύτερους Κροάτες στην ιστορία».

Στην κροατική ομογένεια στην Αργεντινή πιστεύουν ότι το Γιασένοβατς ήταν ένα απλό στρατόπεδο εργασίας. Στην Γερμανία, η Καθολική Εκκλησία ενισχύει οικονομικά δεξιά κροατικά κινήματα, εν μέρει και με χρήματα του ίδιου του γερμανικού κράτους. Είναι αλήθεια ότι η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία της Κροατίας, η  οποία είχε στηρίζει την συνεργασία με τον Άξονα, διατηρεί στενούς δεσμούς με την ακροδεξιά ενώ πολλοί ιερείς είναι απροκάλυπτα υποστηρικτές της Ουστάσα, όπως ο διαβόητος επίσκοπος Vlado Košić, ο οποίος είχε ενοχλήσει ακόμα και την ίδια την κυβέρνηση. Θυμίζουμε ότι Εκκλησία τάχθηκε με το μέρος όσων θεωρούν τον στρατηγό Σλόμπονταν Πράλιακ ήρωα και όχι εγκληματία πολέμου.

Νεοναζιστικές ακρότητες πολιτικών

Σημαντικοί πολιτικοί έχουν αμφισβητήσει τη γενοκτονία του καθεστώτος του Πάβελιτς δημιουργώντας πλέον τον επικίνδυνη αίσθηση ότι ένας τέτοιος αναθεωρητισμός ισοδυναμεί με άρνηση του Ολοκαυτώματος. Το πολιτικό προσωπικό της χώρας εμφανίζει μια ύποπτη διγλωσσία σχετικά με τα γεγονότα καθώς από την μία τα καταδικάζει, όπως επίσης και την Ουστάσα, μα από την άλλη φαίνεται ότι του «ξεφεύγουν» μερικά, που και που, τσιτάτα.

Τον Απρίλιο του 2016, ο υπουργός Πολιτισμού της Κροατίας, Ζλάτκο Χασανμπέγκοβιτς ισχυρίστηκε ότι ο αριθμός των θυμάτων που αποδίδεται στο Γιασένοβατς είναι υπερβολικός ενώ εκθείασε δημόσια το ντοκιμαντέρ Γιασένοβατς – Η αλήθεια, του Κροάτη σκηνοθέτη Jakov Sedlar που παρουσιάζει ψευδώς το Γιασένοβατς ως στρατόπεδο εργασίας. Το φιλμ κάνει λόγο για 20.000 νεκρούς μόνο αλλά για τον Χασανμπέγκοβιτς τέτοια ντοκιμαντέρ είναι «χρήσιμα» που σπάνε τα «ταμπού».

Η ίδια η πρόεδρος της χώρας Κολίντα Γκράμπαρ-Κιτάροβιτς το 2016 είχε δηλώσει σε συνέντευξή της ότι «λατρεύει» τον ροκ τραγουδιστή Marko Perkovic, διάσημο για τις ερμηνείες ναζιστικών τραγουδιών αλλά και για την νεοναζιστική του δράση. Το 2009 μάλιστα, η Κομισιόν είχε απαγορεύσει στον εν λόγω καλλιτέχνη την είσοδο σε οποιαδήποτε χώρα μέλος της Συνθήκης του Σένγκεν. Η Κιτάροβιτς, η οποία έχει καταδικάσει ωστόσο την Ουστάσα, είχε φωτογραφηθεί με απόδημους συμπατριώτες της στον Καναδά κρατώντας την σημαία της Ουστάσα, αλλά το γραφείο της θέλησε να υποβιβάσει το περιστατικό απαντώντας πως «δεν υπήρχε κάτι το επιλήψιμο» με αυτή την φωτογραφία.

Θυμίζουμε ότι, τον Δεκέμβριο του 2017 στο μνημόσυνο του στρατηγού Πράλιακ, παραβρέθηκαν υπουργοί και μέλη της κυβέρνησης, ενώ πρόσφατα ανώτατοι αξιωματικοί του στρατού ζήτησαν τη νομιμοποίηση του ναζιστικού χαιρετισμού της Ουστάσα.

Ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων λένε ότι οι διαδοχικές κυβερνήσεις υπό την ηγεσία του συντηρητικού κόμματος της Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης (HDZ) κάνουν τα στραβά μάτια στη νεοφασιστική νοσταλγία, επιτρέποντας την ανάπτυξη μίσους. Οι κρατικοί θεσμοί κατηγορούνται ότι δεν επιβάλλουν την εφαρμογή νομοθεσίας που απαγορεύει τη δημόσια άρνηση, υποβάθμιση ή επιδοκιμασία εγκλημάτων γενοκτονίας, που είχε θεσπιστεί ενόψει της ένταξης της Κροατίας στην ΕΕ. Στο παρελθόν οι Κροάτες είχα για δέκα χρόνια πρόεδρο της χώρας, τον Στίπε Μέσιτς ο οποίος είχε υποστηρίξει ότι στον Β’ ΠΠ “οι άνθρωποι σκοτώθηκαν, αλλά [μόνο] πριν έρθουν στο Γιασένοβατς. “Όταν κάποιος ερχόταν στο Jasenovac, ουσιαστικά σωζόταν ως εργάτης που ήταν“.

Συντάξεις σε χιλιάδες βετεράνους της Ουστάσα

Ο κυνηγός των Ναζί και Διευθυντής του Κέντρου Βίζενταλ, Εφραίμ Ζούρωφ, χαρακτηρίζει την Κροατία ως χώρα που από λίκνο του Ολοκαυτώματος μετατράπηκε σε «λίκνο της παραμόρφωσης του Ολοκαυτώματος». Ο Ζούρωφ συμπεριλαμβάνει την Κροατία ανάμεσα σε ορισμένα κράτη της ανατολικής Ευρώπης, (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ουκρανία, Ουγγαρία και εν μέρει Πολωνία) που έχουν επιλεκτική αμνησία για την ιστορία των συνεργατών στη διάρκεια του πολέμου, των τελετουργιών και των κατα τόπους αντισημιτών.

“Αυτό που είναι συγκεκριμένο σε αυτές τις χώρες είναι ότι θα ήθελαν να μετατρέψουν τους πρώην μαχητές που πολέμησαν για ανεξαρτησία και εναντίον του κομμουνισμού σε εθνικούς ήρωες” ενώ “σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτοί είναι υπεύθυνοι για τη δολοφονία Εβραίων πολιτών κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, κάτι που αρκεί για να τους αποκλείσουν“.

Ο Efraim Zuroff μιλώντας στη δημοσιογράφο Tomara Opacic, αποτυπώνει εύστοχα το διακύβευμα λέγοντας ότι πρέπει επιτέλους να αποδεχτούν την αλήθεια στην Κροατία «Αυτά είναι τα γεγονότα, πρέπει να ζήσετε με ότι συνέβη και να κάνετε ότι είναι δυνατόν να μην ξανασυμβούν». “Το να αρνείσαι ότι το Γιασένοβατς ήταν ένα στρατόπεδο θανάτου με κάνει να νιώθω πίκρα”, δήλωσε ο γιός ενός Εβραίου θύματος. “Θεωρώ ότι οι ρεβιζιονιστές που ισχυρίζονται κάτι τέτοιο είναι εγκληματίες, επειδή με τα ψέματά τους «σκοτώνουν» τα θύματα για δεύτερη φορά. Δεν ξέρω πώς μπορεί να το επιτρέπει η κυβέρνηση”.

Το 2017 η αμερικανική δικηγορική εταιρεία Brimstone & Co είχε στείλει αίτημα στο υπουργείο Εξωτερικών της Κροατίας. Από το 1993, το κράτος καταβάλει συντάξεις σε βετεράνους της ναζιστικής Ουστάσα, υπεύθυνης για τον θάνατο χιλιάδων Σέρβων, Εβραίων, Ρομά και αντιφασιστών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο η σύγχρονη Κροατία δεν αποτελεί συνέχεια του Ανεξάρτητου Κράτους της Κροατίας, της κρατικής οντότητας μαριονέτας των Γερμανών κατά την διάρκεια του Β’ ΠΠ.

Ενώ οι οικογένειες της Ουστάσα έλαβαν 500 εκατομμύρια δολάρια, τα θύματα δεν έλαβαν καμία αποζημίωση κατά την ίδια περίοδο. Ο Δρ. Jonathan Levy, δικηγόρος των θυμάτων πολέμου, είχε δηλώσει ότι η κατ’ αυτό τον τρόπο η Κροατία παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Κόντρα τέμπο στην ΕΕ

Η ένταξη της Κροατίας στην ΕΕ το 2013 ήταν επίσης ορόσημο, ανέφερε ο Κροάτης ερευνητής Drazen Hoffmann, σημειώνοντας ότι δεν έχουν τεθεί σε εφαρμογή συστήματα για την παρακολούθηση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μετά την ένταξη. “Είναι αλήθεια ότι μετά από την ένταξη μιας χώρας στην Ένωση, μετά την ολοκλήρωση της προετοιμασίας, κάποια πρότυπα μειώνονται”.

Ο Hoffmann διαχειρίζεται μια πλατφόρμα που μπορεί κάποιος να αναφέρει περιστατικά αρνητών του ολοκαυτώματος και φασιστικά γκράφιτι. «Ο ιστορικός ρεβιζιονισμός είναι παρών έχοντας σαν αποστολή την αμαύρωση οποιασδήποτε κληρονομιάς του αντιφασισμού». Ενώ σε πολλές χώρες στην Ευρώπη και πρωτίστως στην Γερμανία δρομολογήθηκε η αποναζιστικοποίηση –έως κάποιο βαθμό- στην Κροατία, το νεώτερο μέρος της ΕΕ παρατηρείται το αντίθετο. «Ίσως καμία άλλη χώρα δεν απέτυχε τόσο απροκάλυπτα να συμβιβαστεί με την φασιστική της κληρονομία όσο η Κροατία», έγραφαν την δεκαετία του 1990 οι New York Times.

Μετά την ανεξαρτησία της χώρας, το καθεστώς Τούτζμαν τοποθέτησε σε κυβερνητικές θέσεις πρώην μέλη της ναζιστικής Ουστάσα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο διοικητής του Γιασένοβατς στρατηγός, τον οποίο το καθεστώς Τούτζμαν τον κάλυπτε. Nenad Zakosek από το γερμανικό ίδρυμα Friedrich Ebert Foundation είχε δηλώσει το 2016 στον Γερμανό δημοσιογράφο Paul Hockenos για το αμερικανικό Foreign Policy ότι «στο παρελθόν σκεφτήκαμε [θα υπήρχε] σταθερή πρόοδος σε μια πιο δημοκρατική και σύγχρονη κοινωνία και κατά την περίοδο ένταξης στην ΕΕ σημειώθηκε τέτοια πρόοδος. Αλλά τώρα υπάρχει μια υποχώρηση και η ΕΕ δεν μπορεί να κάνει πολλά γι ‘αυτό τώρα που η Κροατία είναι μέλος της ΕΕ. Έχει χάσει τη μόχλευση της».

Τον Ιανουάριο του 2018, το Παγκόσμιο Εβραϊκό Συνέδριο εγκαινίασε εκστρατεία διαμαρτυρίας για να συνετιστεί η κροατική κυβέρνηση. «Είναι ζωτικής σημασίας η καθιέρωση μιας διεθνούς ιστορικής επιτροπής αποτελούμενης από αναγνωρισμένους διεθνείς μελετητές του Ολοκαυτώματος, ιστορικούς και αντιπροσώπους κοινοτήτων που θυματοποιήθηκαν από την Ουστάσα κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Μια τέτοια επιτροπή έκανε έρευνα που θα έβαζε τα πράγματα στη θέση τους για τα εγκλήματα της Ουστάσα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου» λέει στο αίτημά του προς την κροατική κυβέρνηση το Συνέδριο.

Η Ούρσουλα επιβραβεύει μια χώρα μέλος που σπέρνει ανέμους…