Η πρόταση Μπάιντεν και τα μυστήρια της πατέντας

Η διεθνής συζήτηση αναφορικά με την αντιμετώπιση του κορονοϊού περιστρέφεται γύρω από το ζήτημα που έθεσε ο πρόεδρος Μπάϊντεν περί της άρσης της πατέντας, με σκοπό τον ταχύτερο εμβολιασμό του πληθυσμού της γης. Στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, η συζήτηση ιδεολογικοποιήθηκε, με αποτέλεσμα τη διαστρέβλωση μιας πραγματικότητας, η άγνοια της οποίας περιπλέκει τα πράγματα στο όνομα του ανθρωπισμού.

Με την πρόταση Μπάιντεν έσπευσαν να συνταχθούν οι πρόεδροι Πούτιν και Μακρόν. Η Γερμανία της Μέρκελ εμμέσως τάχθηκε εναντίον, όπως και η Ελβετία. Κορυφαίες εταιρίες που ανέπτυξαν αποτελεσματικά εμβόλια κατά του κορονοϊού, εξέφρασαν και αυτές την αντίθεσή τους. Καταρχήν να διευκρινιστεί ότι, όλοι όσοι μίλησαν θετικά για την προσέγγιση Μπάιντεν, απέφυγαν επιμελώς να μιλήσουν για άρση πατέντας, όπως πέρασε επικοινωνιακά στην παγκόσμια κοινή γνώμη η αμερικανική πρόταση. Αυτό έχει σημασία που θα επιχειρηθεί να εξηγηθεί στη συνέχεια.

Στην περίπτωση του Πούτιν μια ερμηνεία για τη στάση του είναι η επιθυμία του να προσεγγίσει τον Μπάιντεν, εν όψει της συνάντησης κορυφής κάπου στην Ευρώπη τον ερχόμενο Ιούνιο. Η θέση του εξυπηρετεί και την προσπάθειά του να σπάσει ο αποκλεισμός που έχει επιβάλει η Δύση στα μη δυτικά εμβόλια, δια της προαγωγής της ιδέας της από κοινού αντιμετώπισης της πανδημίας.

Οι Γερμανοί που παραδοσιακά λένε αυτό που σκέπτονται και δεν χειρίζονται τόσο τη διπλωματική γλώσσα, όπως για παράδειγμα οι Γάλλοι, τάχθηκαν εναντίον. Υπενθυμίζεται, ότι και οι δυο χώρες διαθέτουν εταιρίες που εμπλέκονται στην παραγωγή εμβολίων κατά του κορονοϊού. Οπότε, τυπικά εξέφρασαν διαφορετικές θέσεις, ενώ έχουν ταυτόσημα συμφέροντα!

Συζητώντας το θέμα με ειδικούς των διεθνών αγορών, προέκυψαν πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, τα οποία ερμηνεύουν και το κίνητρο πίσω από τις δηλώσεις για το θέμα! Το σημαντικότερο όμως όλων είναι το ερώτημα: «Ποιες πατέντες θα αρθούν από τη στιγμή που δεν έχουν αποδοθεί;»! Από το ερώτημα αυτό ξεκινά να ξετυλίγεται το κουβάρι…

Χρονοβόρα διαδικασία οι πατέντες

Οι πατέντες για τα φάρμακα για να δοθούν ακολουθούν παγκοσμίως μια χρονοβόρα – πολυετή διαδικασία. Αυτό που υπάρχει, από τη στιγμή κατά την οποία κάποιο εμβόλιο εγκρίθηκε, είναι η κατάθεση αίτησης για την αναγνώριση και απόδοση της πατέντας. Η διαδικασία προβλέπει αναμονή για τυχόν έγερση ενστάσεων.

Επί παραδείγματι, ένα ερευνητικό εργαστήρι μπορεί να κινηθεί κατά της εταιρίας που αιτείται την πατέντα, υποστηρίζοντας ότι συγκεκριμένο τμήμα της έρευνας που οδήγησε στο εμβόλιο είναι δικό της επίτευγμα. Επ’ αυτού εγείρει ζητήματα αποζημίωσης. Μέχρι να κριθεί επί της ουσίας η ένσταση και να υπάρξει λύση, πατέντα δεν μπορεί να αποδοθεί! Η διαδικασία μπορεί να πάρει μέχρι και έξι χρόνια!

Οι ειδικές συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, οδήγησαν στη δραματική επίσπευση των διαδικασιών με στόχο να καταλήξει η ανθρωπότητα το ταχύτερο στο επιθυμητό επιστημονικό αποτέλεσμα. Την αντιμετώπιση της ασθένειας, καθώς πιθανή αποτυχία θα σήμαινε οικονομική και ανθρωπιστική καταστροφή για τον πλανήτη. Εξ ου και η δραματική αύξηση της χρηματοδότησης. Οπότε, όσες διαδικασίες μπορούσαν να παρακαμφθούν, παρακάμφθηκαν και δόθηκαν όλες οι δυνατές διευκολύνσεις. Αφού το πρόβλημα βαίνει στην επίλυση με τον έλεγχο της διασποράς της πανδημίας, θα επιχειρηθεί να μπει ξανά τάξη στην αγορά.

Τούτων λεχθέντων όμως, ποιο ήταν το κίνητρο του Μπάιντεν να προβεί στις συγκεκριμένες δηλώσεις; Οι ειδικοί στην παγκόσμια αγορά επισημαίνουν εμφατικά, ότι το πρόβλημα είναι εσωτερικό των ΗΠΑ και είναι τεράστιο! Οι τιμές των φαρμάκων στις ΗΠΑ είναι τεράστιες και κανείς δεν επεμβαίνει για να βάλει τάξη με τη δικαιολογία της μη παρέμβασης στην αγορά! Η αλήθεια είναι όμως πιο πολύπλοκη…

Αισχροκέρδεια κατά της κοινωνίας

Με το επιχείρημα της αντιστάθμισης του, τεράστιου είναι η αλήθεια, κόστους ανάπτυξης, η αμερικανική αρχή (FDA) επιτρέπει αποκλειστική εμπορία του φαρμάκου στην εταιρία παραγωγής (απαγόρευση των γενοσήμων) για μεγάλο χρονικό διάστημα (20 έτη) σε τιμές υψηλότερες ενός λελογισμένου κέρδους. Δηλαδή αφορά το τι δεν μπορεί να παράξει ή και να εμπορευθεί κάποια άλλη εταιρία ή οποιοσδήποτε φορέας, χωρίς την άδεια αυτού που ανέπτυξε το όποιο φάρμακο.

Η μη ύπαρξη μέτρου όμως οδηγεί συχνά σε ασύδοτη τιμολόγηση που καταλήγει σε αισχροκέρδεια σε βάρος της κοινωνίας. Κάποια απλά καθημερινά φάρμακα κοστίζουν ιλιγγιώδη ποσά, τα οποία επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός και ο ασφαλιστικός κλάδος. Οι ίδιες εταιρίες, πωλούν το ίδιο προϊόν σε κλάσμα της τιμής στο εξωτερικό εξαιτίας του ανταγωνισμού. Ενίοτε πωλούν χαμηλότερα και στο εσωτερικό μετά από διαπραγματεύσεις με ασφαλιστικές εταιρίες, με ωφελούμενους τους ασφαλισμένους πελάτες.

Πρόκειται επί της ουσίας για στρέβλωση στην αμερικανική αγορά, η οποία καλύπτεται πίσω από την προαναφερθείσα πραγματική αιτιολογία. Είναι δε πολύ δύσκολο να θεραπευθεί, καθώς οι κυβερνήσεις δεν διαθέτουν την ισχύ να περάσουν σχετική ρυθμιστική νομοθεσία. Εταιρίες χρηματοδοτούν πλουσιοπάροχα κυρίως γερουσιαστές που χρησιμοποιούν το επιχείρημα της μη παρέμβασης σε μια ελεύθερη αγορά, βραχυκυκλώνοντας την προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι υπερβολές, δηλαδή την ίδια τη στρέβλωση των κανόνων της ελεύθερης αγοράς.

Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι Αμερικανοί πολίτες να συρρέουν στον Καναδά, χώρα που αναγνωρίζει τη συνταγογράφηση των ΗΠΑ, για να προμηθευτούν απλά φάρμακα όπως π.χ. ινσουλίνη οι διαβητικοί (7,5 εκατομμύρια στις ΗΠΑ), σε τιμές 90% φθηνότερες… Το διαδίκτυο είναι γεμάτο από σχετικά ρεπορτάζ.

Ο παράγων κορονοϊός

Στην περίπτωση του κορονοϊού όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η έκτακτη ανάγκη οδήγησε σε γενναιόδωρη κρατική χρηματοδότηση των ερευνών για τα εμβόλια, με αποτέλεσμα το επιχείρημα της απόσβεσης του κόστους ανάπτυξης να μην ισχύει, τουλάχιστον στον βαθμό που δικαιολογείται στις ΗΠΑ. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η κάθε εταιρία που ανέπτυξε εμβόλιο δεν χρησιμοποιεί με άδεια κάποια επιμέρους πατέντα άλλης εταιρίας έναντι της οποίας έχει αναλάβει υποχρεώσεις! Το θέμα δεν είναι απλό για να ευτελίζεται σε συζητήσεις επιπέδου καφενείου…

Εν ολίγοις, θέτοντας ο Μπάιντεν το θέμα, επί της ουσίας φαίνεται πως εξέφρασε την αγωνία του να μην εμπλακεί το ζήτημα στα γνωστά γρανάζια της αμερικανικής πολιτικής σκηνής. Βέβαια, από τη στιγμή που υπάρχουν τόσα εμβόλια διαθέσιμα, το πρόβλημα όντως θα το επέλυε μια παγκόσμια στρατηγική. Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση προμηθεύθηκε τα εμβόλια για τον πληθυσμό στην τιμή των 12 δολαρίων! Τι εμποδίζει μια μεγάλη εσωτερική συμφωνία με τη στήριξη όλων των πλευρών του Κογκρέσου;

Εάν οι πλούσιες χώρες ανησυχούν για την μη αντιμετώπιση της πανδημίας στις αναπτυσσόμενες  χώρες με αποτέλεσμα να προκύπτουν διαρκώς επικίνδυνες μεταλλάξεις, δεν έχουν παρά να διασφαλίσουν ότι αυτό δεν θα συμβεί. Όλα δείχνουν ότι με τον κορονοϊό θα πορευθούμε για αρκετά χρόνια. Άρα τα εμβόλια θα βρίσκονται στο επίκεντρο.

Ένας ανούσιος διχασμός

Ένας τρόπος είναι η αγορά μιας πατέντας και η μαζική παραγωγή με τον πλέον οικονομικό τρόπο, αφού πρώτα διευκρινιστεί εάν αυτός που κατέθεσε πατέντα τη δικαιούται, ή θα αντιμετωπίσει ενστάσεις. Αυτές είναι οι καθυστερήσεις που θα πρέπει να αποφευχθούν ώστε το σύστημα να γίνει πρωτίστως αποτελεσματικό.

Το ρωσικό π.χ. εμβόλιο ήδη κλείνει συμφωνίες με συγκεκριμένους χώρες για την παραγωγή του, σε συνεργασία με καταξιωμένες φαρμακευτικές. Είναι βέβαιο ότι λύση μπορεί να βρεθεί. Το να πάρει οποιοσδήποτε στα χέρια του μια πατέντα δεν θα επιλύσει το πρόβλημα, ούτε είναι βέβαιο ότι θα υπάρχει η εξειδίκευση για να την χειριστεί αποτελεσματικά, είτε λέγεται ΕΕ, είτε λέγεται ΗΠΑ.

Καλώς ή κακώς, τις φαρμακευτικές εταιρίες-κολοσσούς τις χρειαζόμαστε. Το μόνο που απαιτείται είναι να βρεθεί ο τρόπος ορθολογικής εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος. Με βάση όλα τα ανωτέρω, ας αξιολογήσει καθένας μας την ποιότητα της συζήτησης για το θέμα στην Ελλάδα. Αποτυπώνεται ο συνήθης διχασμός μεταξύ των “υπηρετών του κεφαλαίου” και των “ανθρωπιστών”.

Αυτή είναι και η μεγαλύτερη διαστρέβλωση μιας εξαιρετικά πολύπλοκης παγκόσμιας πραγματικότητας. Η αδυναμία κατανόησης θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Όπως πρέπει να προστατευθεί ο παγκόσμιος πληθυσμός από τις όποιες απόπειρες αισχροκέρδειας, άλλο τόσο πρέπει να προστατευθεί και η από την επικίνδυνη πεποίθηση του «αρπάζω την πατέντα, φτιάχνω αμέσως όσα εμβόλια χρειάζομαι και σώζω τον κόσμο». Αμφότερες είναι εξίσου θανατηφόρες, στην περίπτωση του κορονοϊού, ανοησίες.