Η σκοτεινή μας πλευρά – Εμείς και οι πρόσφυγες

«ὥσπερ ξένος και αλήτης»

Μεγαλοβδομαδιάτικο, αναφέρεται στον Εσταυρωμένο

Ιστορικά, οι “δυτικοί”, είμαστε πλήρεις υπεροψίας και δίχως ίχνος μετάνοιας: εμείς είμαστε οἱ πρωταγωνιστές τού ολικού χάους, φυσικού-οικονομικού, που κυριαρχεί διαχεόμενος σφαιρικά, στον πλανήτη οι υπόλοιποι λαοί είναι μιμητές μας, παίκτες αναπόφευκτοι και αναγκαίοι τού δικού μας παιχνιδιού. Επιφέραμε μία ανεπίστρεπτη καταστροφή τόσο στη φύση όσο και στις κοινωνίες, στους πολιτισμούς των άλλων λαών, των οποίων το μοναδικό λάθος είναι ότι διαμένουν στις “ζωτικὲς περιοχές” για την οικονομική εξουσία που μας κυβερνά.

Εν ο πλανήτης-φύση μας στέλνει τον λογαριασμό στις αλληλουχίες των φυσικών καταστροφών και σ’ ένα οικοσύστημα ασύμβατο προς την ζωή, οι κατεστραμμένοι λαοί μας τον στέλνουν με τα μεταναστευτικά-προσφυγικά σμήνη. Οι βόμβες μας που εκρήγνυνται στις χώρες τους επανέρχονται εναντίον μας ως παλιρροϊκά κύματα νεκροζώντανων.

Ο πρόσφυγας είναι το αντι-κύμα των δικών μας καταστροφικών κυμάτων. Γνωρίζουμε εμπειρικά, ακόμη και αν θέλαμε να το αρνηθούμε, ότι είναι το αποτέλεσμα της τρομακτικής μας σκιάς, της βάρβαρης μας πλευράς πού τούς δημιουργεί. Εθισμένοι σε μία ζωή ανούσια και καταναλωτική, σερνόμαστε αποχαυνωμένοι. Συνηθισμένοι σε μία λατρεία και ικανοποίηση της πάσης φύσεως λαγνείας, είμαστε ανήθικοι και καταλήγουμε να βλέπουμε στον πρόσφυγα τον αποδιοπομπαίο τράγο όπου εναποθέτουμε και βλέπουμε τα εγκλήματά μας, εκείνα που του προκαλέσαμε αλλά αρνούμαστε.

Ο ξένος ως εξιλαστήριο θύμα

Πρέπει να αναρωτηθούμε μέχρι ποιό βαθμό κατεχόμαστε από την κοινοτυπία που θέλει τον ξένο ως εξιλαστήριο θύμα: μία προσωποποίηση τού κακού που σαν μαγνήτης έλκει επάνω του όλους τους φόβους μας επάνω στο άγνωστο και/ή ως εκείνου από τον οποίον δεν ξέρουμε πώς να κρυφτούμε. Μία μορφὴ θυσιαστικής αποβολής, έργο της “ψευδοδιαφοροποίησης του είδους” που στην θυσία του ξένου βλέπει παρανοϊκά να καίγονται οι απεχθείς φαντασματικὲς του ιδιότητες, αλλὰ που συνάμα και ασυνείδητα ανασύρουν και καίγουν δικὲς μας, ανομολόγητες σκέψεις και πράξεις.

Σχετικά με τη “ψευδοδιαφοροποίηση του είδους”, η βιολογική εξέλιξη γνωστή ως «διαφοροποίηση του είδους», οδηγεί  στην δημιουργία νέων ειδών, ενώ «ψευδοδιαφοροποίηση του είδους» (όρος του ανθρωπολόγου και ψυχαναλυτὴ Έρικ Έρικσον) λέγεται η ψευδής υποδιαίρεση του ανθρώπινου είδους σε ξέχωρες μεταξύ τους ομάδες, παρότι όλες οι πρόσφατες έρευνες απέδειξαν ότι η γενετική κληρονομιά μεταξύ των ανθρωπίνων φυλών, ουσιαστικά είναι μόνον μία.

Η άλλη όψη τούτης της διαφοροποίησης είναι της επιθετικότητος: ενστικτωδώς ο άνθρωπος, όπως όλα τα ζώα, τείνει στην συμβίωση με τους ομοίους του. Εάν όμως ο άλλος μας είναι άγνωστος, ή “επικίνδυνος”, μπορούμε να τον σκοτώσουμε δίχως να αισθανθούμε ενοχές. Και μάλιστα να νιώσουμε “ήρωες” και ευχαρίστηση, αρκεί να μας τον παρουσιάσουν σαν όντως “διαφορετικού” είδους ή “φύλου” από εμάς (“φυλετική ψευδοδιαφοροποίηση”).

Αυτὸ τὸ τέχνασμα χρησιμοποιούν συχνά οι εξουσίες είτε έναντι του “εξωτερικού” εχθρού, είτε στο εσωτερικό τους έναντι των πάσης μορφής “μειονοτήτων” ή καλύτερα των εκτός της δικής της νοοτροπίας. Ως εάν ενσαρκώνοντας σε τούτον το κακό, το αποβάλλουμε ολοκληρωτικά από την κοινωνία και από εμάς, και θέτοντάς το έξω, επάνω του, να διώχνουμε ένα ενδόμυχο κομμάτι μας, εκείνο της σκοτεινής μας σκιάς. Και συνακόλουθα, ως διά μαγείας, το κακό παύει να κυκλοφορεί μεταξύ μας και να εδρεύει στην ψυχή μας και επιτέλους νιώθουμε ελεύθεροι, αμόλυντοι τούτου.

Τα δώρα του ξένου

Ο προς-φυγάς, ωθούμενος από την ανάγκη της επιβίωσης, κλείνεται στον πυρήνα τής ταυτότητός του∙ για να νιώσει πιο ελεύθερος στις κινήσεις και στις ενέργειές του, παραλείπει ως περιττό το στόλισμα με το οποίο οι ιδιαιτερότητες των πολιτισμών του τον εκόσμησαν και ομόρφυναν, αναζητώντας μία απρόσκοπτη δυνατότητα για την σκληρή παρουσία του στη Γή. Ακριβώς όπως σε όλες τις μορφὲς τού ευαγγελικού σαμαρειτικού πλησίον, φανερώνει όλη του την αδυναμία και την απόλυτη εξάρτηση από τον άλλον.

Αφρόντιστος, φορώντας τα κουρέλια της πενίας του, φαίνεται αποκρουστικός∙ είναι εκείνος που δεν είχε επιλογή, που τού μηδενίστηκε η ελευθέρια, που δεν του επιτρέπεται πλέον καμία πατρική αδά· και με τις ρίζες ξεκομμένες από την γη-μητέρα, σαν τον Ανταίο δίχως την ελάχιστη ρώμη, διώκεται και ρίπτεται προς την φυγή, σε αναζήτηση νέου τόπου όπου θα χτίσει την νέα του φωλιά.

Ιδού τα δώρα που μας φέρνει ὁ ξένος: τις δυνατότητες και την ευκαιρία για να εξέλθουμε από την  αποχαύνωση μας. Καθένας στην ιδιαιτερότητα του μας μετα-τοπίζει, μας μετα-κινεί από τον χώρο μας και μας οδηγεί σε μία νέα γη. Ναι, γιατί κάθε επαφή μαζί του μετ-αλλάζει το τοπίο, επιφέρει ανοίγματα στην νοητική θωράκισή μας, αναγκάζοντας μας να σκεπτόμαστε διαφορετικά∙ κάθε συνάντησή του μας καλεί σε μία περιπέτεια και πλάνη.