Η τρομοκρατία μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει…

Το 2019 ο Κυριάκος Μητσοτάκης έδωσε την πρώτη του νικηφόρα εκλογική μάχη, έχοντας υψώσει τη σημαία για τη δημόσια ασφάλεια. Βέβαια, στην κυβερνητική πορεία εμφανίστηκε να χάνει τις εντυπώσεις σε ένα “γήπεδο” κατ’ εξοχήν προνομιακό για την παράταξη του, όχι βεβαίως λόγω της δράσης τρομοκρατικών ομάδων ή της τρομοκρατίας “χαμηλής έντασης” (συνδεδεμένης, κυρίως, με το αποκαλούμενο “Άβατο” των Εξαρχείων), όσο από την αιματηρή δράση του οργανωμένου εγκλήματος. Επιπλέον, το ξεκίνημα της δεύτερης θητείας του επισκίασαν τα αιματηρά επεισόδια στη Νέα Φιλαδέλφεια, όπου δολοφονήθηκε ένας οπαδός της ΑΕΚ από Κροάτες χούλιγκαν που εισήλθαν ανενόχλητοι στην χώρα, κυριολεκτικά κάτω από την μύτη των αρχών.

Μερικούς μήνες μετά, ένας αστυνομικός δέχθηκε θανατηφόρα επίθεση με φωτοβολίδα από χούλιγκαν σε αγώνα βόλεϊ, γεγονός που δεν επέτεινε μόνο το κλίμα ανασφάλειας στον πληθυσμό, αλλά προκάλεσε και πρωτοφανή αναβρασμό στην αστυνομία, με την μαζική διαδήλωση ένστολων έξω από την Βουλή και την προσωρινή άρνηση διμοιρίας των ΜΑΤ να μεταβεί στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας για την περιφρούρηση ποδοσφαιρικού αγώνα.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι, έπειτα από δύο καρατομήσεις υπουργών επιφορτισμένων με την δημόσια τάξη, επέστρεψε στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ο έμπειρος Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, που έχει πιστωθεί πολιτικά την εξάρθρωση της οργάνωσης “17 Νοέμβρη”, αλλά και διαθέτει υψηλό κύρος στους κόλπους της Αστυνομίας. Σε αντίθεση με τους δύο προκατόχους του, ο Χρυσοχοΐδης θεωρείται “αναντικατάστατος” στον εν λόγω τομέα.

Η τρομοκρατία χαμηλής έντασης

Αναμφισβήτητα, η αποκατάσταση της δημόσιας ασφάλειας είναι ζωτικής σημασίας για τους απλούς πολίτες, ειδικά η πτυχή της που έχει να κάνει με τη διάχυτη εγκληματικότητα (κυρίως ληστείες και κλοπές). Όμως, κατά την πρώτη του θητεία, ο πρωθυπουργός είχε κυρίως τα μάτια του στραμμένα κυρίως προς την άλλη πτυχή, αυτή των επιθέσεων ομάδων του λεγόμενου αντιεξουσιαστικού χώρου, εστιάζοντας εκεί την προσπάθεια του (η τρομοκρατία ήταν ακόμα αδρανής). Αναφερόμαστε σε ομάδες που επιδίδονται σε καταδρομικού τύπου επιθέσεις, όπως με βόμβες μολότοφ εις βάρος αστυνομικών δυνάμεων, ή σε βανδαλισμούς καταστημάτων, δηλαδή τρομοκρατία χαμηλής έντασης.

Αν και αυτού του είδους οι επιθέσεις είναι κατά κάποιον τρόπο πάγια πρακτική, η πυκνότητα τους στα μέσα του 2019 οφείλονταν σε συγκυριακούς λόγους, για παράδειγμα στην άρνηση των αρχών να εγκρίνουν άδεια στον βαρυποινίτη Δημήτρη Κουφοντίνα. Το κύμα εκείνων των επιθέσεων είχε επαναφέρει με οξύτητα ένα χρόνιο πρόβλημα, το περιβόητο “άβατο των Εξαρχείων”, που είχε περίοπτη θέση στην αντιπαράθεση ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ και ήταν αναπόσπαστο μέρος της ρητορικής κυρίως των “γαλάζιων”. Με την αντιμετώπιση του εν λόγω “άβατου”, συνδέθηκε ένα από τα πρώτα νομοσχέδια της κυβέρνησης Μητσοτάκη, ο νόμος για την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου.

Πάντως, κάτι λέει το γεγονός ότι και αυτό το ζήτημα παραδοσιακά μετατράπηκε σε προπαγανδιστικό όπλο για χρήση στο πλαίσιο του κατά κανόνα στείρου κομματικού καυγά μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ: Η ρητορική περί καθεστώτος ανομίας και “άβατου των Εξαρχείων” μπορεί να ήταν μεν σωστή διαπίστωση, αλλά τις περισσότερες φορές κατάληγε σε προπαγανδιστική ρητορική, υποβαθμίζοντας το ζήτημα.

Το γεγονός ότι όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις της ΝΔ δεν είχαν κάνει τίποτα για να το καταλύσουν το περί ου λόγου “άβατο”, δεν προβλημάτιζε τους θιασώτες της εν λόγω ρητορικής. Πόσο μάλλον που και η κυβέρνηση Μητσοτάκη απέτυχε να αντιμετωπίσει άλλες εστίες ανομίας, κυρίως αυτών που συνδέονται με το οργανωμένο έγκλημα, όπως δείχνει για παράδειγμα το συνεχιζόμενο αιματηρό ξεκαθάρισμα λογαριασμών στον χώρο της επονομαζόμενης “Greek Mafia”. Είναι χαρακτηριστικό πως μόλις μετά την πρόσφατη δολοφονία του πρατηριούχου-μαφιόζου στον Νέο Κόσμο, ακολούθησαν οι πρώτες συλλήψεις, την στιγμή που είχαν προηγηθεί πολλές αντίστοιχες δολοφονίες.

Οι επαγγελματίες της βίας

Για να επιστρέψουμε στο πεδίο της τρομοκρατίας, με την πάροδο των χρόνων έχει διαμορφωθεί στον ευρύτερο αντιεξουσιαστικό χώρο ένας σκληρός πυρήνας επαγγελματιών της βίας, που διαθέτουν οργάνωση και συνήθως λειτουργούν σαν ομάδες κρούσης. Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, πως το φαινόμενο αναπαράγεται στον χρόνο, αν και τα τελευταία χρόνια έχει υποχωρήσει. Από ένα ηλικιακό σημείο και πέρα, η μεγάλη πλειονότητα των κάθε είδους αντιεξουσιαστών αποσύρεται. Παίρνουν τη θέση τους, όμως, νέοι και έφηβοι που έλκονται από την εμπειρία της συλλογικής μέθης των συγκρούσεων του πεζοδρομίου. Η ιστορία έχει δείξει πως ένα μικρό μέρος από αυτούς ενδέχεται να προχωρήσει στο επόμενο βήμα: Στην τρομοκρατία.

Το φαινόμενο των λεγόμενων σκληρών αντιεξουσιαστών πάει πίσω στον χρόνο, αλλά μετά τη νεανική εξέγερση του 2008, η φαντασίωση μιας δυναμικής συνέχειας του έδωσε νέα ώθηση, όπως έδωσε ώθηση και στις επιδρομικές επιχειρήσεις κουκουλοφόρων και στις ένοπλες επιθέσεις. Είναι σαφές ότι η ριζοσπαστικοποίηση εκείνης της νεολαίας και οι συγκρούσεις τον Δεκέμβριο 2008 τροφοδότησαν τη δεξαμενή απ’ όπου αντλούν, σε πρώτο επίπεδο, αυτές οι οργανωμένες ομάδες κρούσης και σε δεύτερο η επονομαζόμενη νέα γενιά τρομοκρατίας. Δεν μοιάζει τυχαίο που η οργάνωση “Συνωμοσία των Πυρήνων της Φωτιάς”, που εμπλέκεται σε πάνω από 200 βομβιστικές επιθέσεις, ιδρύθηκε σχεδόν έναν χρόνο από την εξέγερση του 2008.

Οι επιθέσεις με πέτρες και μολότοφ κατά αστυνομικών, οι βανδαλισμοί καταστημάτων, η βία στο εσωτερικό των πανεπιστημίων κτλ, αν και έχουν μεταξύ τους διαφορές, έχουν και έναν κοινό παρονομαστή: Διαμορφώνουν κλίμα φόβου και ως εκ τούτου βιάζουν σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο την τάξη, αλλά και την ελευθερία στον δημόσιο χώρο. Είναι βαθύτατα αντιδημοκρατικές, που δεν νομιμοποιούνται από κανένα αντιεξουσιαστικό ιδεολόγημα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για χαμηλής έντασης τρομοκρατικές επιθέσεις που αντίκεινται στο Κράτος Δικαίου. Όμως, για τους επαγγελματίες της βίας, οι επιθέσεις αυτές είναι ηθικά και πολιτικά νομιμοποιημένες. Επομένως, γιατί οι πιο ακραίοι εξ’ αυτών να μην στραφούν σε ανοιχτά τρομοκρατική δράση, την στιγμή που οι μεταπολιτευτικές τρομοκρατικές οργανώσεις, με κυριότερη βεβαίως την 17 Νοέμβρη, εξακολουθούν να αποτελούν στα μάτια τους ένα ιδεολογικό σημείο αναφοράς;

Τα συγκοινωνούντα δοχεία

Στον 20ο αιώνα η Αριστερά ήταν ο βασικός μηχανισμός διοχέτευσης, εκλογίκευσης και τελικώς αφομοίωσης του αντισυστημικού ρεύματος που αναδυόταν σε μία κοινωνία. Σήμερα, την στιγμή που ο μετεξελιγμένος άγριος καπιταλισμός των Αγορών οδήγησε στη μεγαλύτερη διεθνή οικονομική κρίση μετά από εκείνη του 1929 και με τις δυτικές κοινωνίες εγκλωβισμένες σε ένα σπιράλ διαδοχικών κρίσεων, η Αριστερά όχι μόνο δεν είναι, αλλά ούτε και φαντάζει ανατρεπτική. Ως εκ τούτου, δεν είναι πόλος έλξης ούτε για τους κάθε λογής απόκληρους, ούτε για γόνους μεσοαστικών στρωμάτων που ριζοσπαστικοποιούνται.

Ο διασυρμός της πολιτικής, καθώς και ο εκφυλισμός και η παρακμή της ιδεολογικής αμφισβήτησης έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο κενό. Και επειδή ούτε η φύση, ούτε η ζωή ανέχονται για πολύ τα κενά, είναι αναπόφευκτο να αναδύονται κάθε είδους υποκατάστατα. Η πολιτική με όρους κοινοβουλευτισμού, λοιπόν, είναι για την πλειονότητα των νέων μακρινή και απεχθής. Αυτό δεν οδηγεί υποχρεωτικά στην κουλτούρα της βίας, που έχει μακρύ ιστορικό στην Ελλάδα (και όχι αποκλειστικά με “αριστερό” πρόσημο ή “πολιτικοποιημένο” πρόσημο. Σε άλλες χώρες έχει διοχετευθεί διαφορετικά.

Στην Ελλάδα, όμως, με τη συγκεκριμένη μεταπολιτευτική παράδοση, οι μάχες του πεζοδρομίου παγίως αποτελούν έναν πόλο έλξης για μία δυναμική μειοψηφία “ανήσυχων”, με τους πιο ατίθασους εξ’ αυτών να στρατεύονται σ’ αυτό το ιδιότυπο αντάρτικο χαμηλής έντασης, που βιώνεται σαν το μεγάλο πάρτι του χαβαλέ και της ασυδοσίας (οι νέοι, άλλωστε, έχουν πάντα την τάση να καταπατούν τα όρια). Λίγοι εξ’ αυτών, αν το αποφασίσουν και ακολουθήσουν τους στοιχειώδεις κανόνες συνωμοτικότητας και οργάνωσης, μπορούν να συγκροτήσουν μία τρομοκρατική ομάδα.

Επιπλέον, ο χουλιγκανισμός, οι κουκουλοφόροι με τις μολότοφ και η νεανική εγκληματικότητα είναι εκφάνσεις του ίδιου προβλήματος. Με την πάροδο του χρόνου, άλλωστε, επαγγελματίες της βίας που διεκδικούν για τον εαυτό τους το ιδεολογικό πρόσημο του αντιεξουσιαστή, όπως και οργανωμένες ομάδες χούλιγκανς, ήλθαν σε όσμωση με τον χώρο της εγκληματικότητας, ειδικά της εμπορίας ναρκωτικών. Το αποτέλεσμα είναι να λειτουργούν πλέον σχεδόν σαν συγκοινωνούντα δοχεία.

Τόσο οι χούλιγκανς όσο και οι αντιεξουσιαστές είναι χώροι στρεβλής κοινωνικοποίησης ενός λιμνάζοντος λούμπεν νεανικού δυναμικού που έχει ανάγκη από υπαρξιακή διέξοδο. Γι’ αυτό και συνήθως μετατρέπονται παραλλήλως και σε κέντρα παράνομων δραστηριοτήτων (διακίνησης ναρκωτικών, στρατολόγησης μπράβων κτλ.), καθώς και θερμοκήπια μικρονονών και συμμοριών, που προσπαθούν να βρουν τη δική τους θέση στον χώρο του υποκόσμου.

Την ίδια στιγμή, ο τομέας της ασφάλειας απασχολεί όλο και περισσότερο την κοινή γνώμη που βαθμολογεί αρνητικά στο πεδίο αυτό την κυβέρνηση. 77% δήλωσε “μη ικανοποιημένο” από το επίπεδο ασφάλειας στην χώρα, σε πρόσφατη δημοσκόπηση, με το 41% να δηλώνει πως το απασχολεί ιδιαίτερα η εγκληματικότητα των ανηλίκων, που τα τελευταία χρόνια πρωταγωνιστεί αρνητικά στο αστυνομικό δελτίο (βεβαίως η τρομοκρατία δεν καταγράφονταν στις ανησυχίες των πολιτών). Αν η επίθεση στο υπουργείο Εργασίας επιβεβαιώσει τις εκτιμήσεις πως έχουμε την επανεμφάνιση ενός νέου κύματος τρομοκρατίας, θα προστεθεί άλλο ένα ρήγμα στην δημόσια ασφάλεια, το οποίο θα  κληθεί να “κλείσει” η κυβέρνηση…