Καιρός να εισαχθεί στην Ελλάδα ο θεσμός των συστατικών επιστολών

Αντίστοιχο παράδειγμα είναι η μετάταξη διοικητικού υπαλλήλου του υπουργείου Παιδείας και η τοποθέτησή του ως Σταθμάρχη του ΟΣΕ, χωρίς να διαθέτει τα στοιχειωδώς απαιτούμενα προσόντα, με αποτέλεσμα τις γνωστές ολέθριες συνέπειες της τραγωδίας των Τεμπών. Συνεπώς, είναι φανερό ότι υπάρχει παντελής έλλειψη της culpa in eligendo δηλαδή της ευθύνης για την επιλογή συγκεκριμένου προσώπου, στοιχείο που αποτελεί διαχρονική και διεθνή πρακτική. 

Εξάλλου η χώρα μας είναι μιά από τις ελάχιστες χώρες  παγκοσμίως που δεν έχει θεσπισθεί για την κατάληψη οποιασδήποτε θέσης στο Δημόσιο Τομέα ο θεσμός των συστατικών επιστολών, αντί όμως αυτών  χρησιμοποιείται ως αξιόπιστη σύσταση για τις απευθείας προσλήψεις ή ευνοϊκή μεταχείριση, το πολιτικό μέσον, κοινώς ρουσφέτι, κατά σύγχρονη ορολογία “βύσμα” προφορικό ή γραπτό με την μορφή “τακτοποίησέ τον  είναι δικός μου άνθρωπος”. Κατά τους ελέγχους που έκανα ως Γενικός Ελεγκτής Δημόσιας Διοίκησης (ΓΕΔΔ} εντοπίσαμε πολλά τέτοια σημειώματα μερικά από τα οποία σταλμένα με τη χρήση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από πολιτικά γραφεία, τα οποία  συμπεριέλαβα στις εκθέσεις μου.

Φυσικά δεν κομίζω γλαύκα στην Αθήνα, γιατί αυτό, όχι μόνο είναι παγκοίνως γνωστό, αλλά κοινωνικά αποδεκτό, γιατί κατά κανόνα πριν καν κάποιος εξέλθει στην αγορά εργασίας με κατεύθυνση τον Δημόσιο Τομέα ψάχνει αυτός και οι οικείοι του να βρουν το  μέσον για “να τρουπώσει” ή όπως έλεγε ο Εμμανουήλ Ροίδης, να βυθίσει το κοχλιάριο του στη σούπα του κρατικού προϋπολογισμού. Η κατάσταση αυτή  στο πελατειακό κράτος που ζούμε  δεν πρόκειται να αλλάξει χωρίς αλλαγή νοοτροπίας πολιτών και πολιτικών, που δεν πρόκειται όμως να συμβεί, γιατί  πάρα πολλοί, ασχέτως αν την καταδικάζουν, με αυτή  βολεύονται και γιατί η τήρηση των κανόνων είναι μόνο για τους άλλους, η δε άγρα ψήφων είναι το οξυγόνο των πολιτικών.

Οι παραπάνω παρατηρήσεις μου θα ήταν περιττές αν δεν εξακολουθούσε να συμβαίνει η ίδια κατάσταση με διάφορες προσλήψεις, διασπαθίσεις δημόσιου χρήματος κατά κατάχρηση ευεργετικών διατάξεων, παράτυπες αναθέσεις έργων, προνομιακές παροχές, καταλήψεις  θέσεων από παιδιά του κομματικού σωλήνα ή ρουσφέτι του τοπικού βουλευτή και άλλα μικροσκάνδαλα, που βλέπουν για λίγο το φώς της δημοσιότητας και από την έλλειψη κυρώσεων και κοινωνικής απαξίας ξεχνιόνται τάχιστα. Πολλά από τα περιστατικά αυτά είναι αποτελέσματα του πελατειακού κράτους που αποδέχεται τις  λάθος επιλογές ή την ιδιάζουσα προνομιακή μεταχείριση κάποιων και έτσι νομιμοποιούνται ηθικά οι συμπεριφορές αυτές.

Ένας θεσμός βελτίωσης

Το ερώτημα λοιπόν είναι ποιοι παράγοντες του δημόσιου βίου εκούσια ή ακούσια επέλεξαν ή συνέστησαν τα συγκεκριμένα παραβατικά άτομα, τους παρείχαν ανοχή και προστασία και πως θα μπορούσε η πρακτική αυτή κάποτε να σταματήσει. Τα πρόσωπα αυτά αναγκάζονται μερικές φορές να απολογηθούν, αλλά τότε, όπως λέει ο Μολιέρος “η δικαιολογία είναι χειρότερη από την πράξη”. Αποδείχθηκε από την πράξη ότι ούτε  η δημόσια διοίκηση με τους υποτονικούς και βραδείς ελεγκτικούς μηχανισμούς ούτε η δικαιοσύνη, μπορούν αποτελεσματικά να ελέγξουν τα φαινόμενα αυτά, εφόσον έχει διαπραχθεί ποινικό αδίκημα, ούτε οι ΕΔΕ που διατάσσονται μετά φωνών και οργάνων, αλλά τα πορίσματα τους δεν ανακοινώνονται με την ψευδεπίγραφη αιτιολογία της προστασίας των προσωπικών δεδομένων.

Νομίζω πως για τη σωστή επιλογή των προσώπων όχι μόνον από άποψη ικανοτήτων, αλλά κυρίως ήθους θα ήταν ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο οι αξιόπιστες συστατικές επιστολές κυρίως για την κατάληψη των μη πολιτικών δημοσίων θέσεων ευθύνης, γιατί κατά κάποιο τρόπο  παρέχεται μια εγγύηση για συγκεκριμένο πρόσωπο. Φυσικά υπάρχει ο αντίλογος ότι στη χώρα μας  οι συστατικές επιστολές  θα συνεχίσουν να παρέχονται αφειδώς και χωρίς έλεγχο, αλλά τουλάχιστον θα υπάρχει ένας οιονεί εγγυητής για το συγκεκριμένο πρόσωπο, που εφόσον υπάρχει η πιθανότητα δημοσιοποιήσεως του ονόματός του θα είναι πιό προσεκτικός για τους χαρακτηρισμούς και την πηγή γνώσεως που θα περιέχονται στην επιστολή του. Είναι όμως γεγονός ότι πολλές φορές ο συστήνων δεν… γνωρίζει καν το πρόσωπο που συστήνει.

Επιτέλους  θα πρέπει να εισαχθεί στη χώρα μας, κυρίως στον Δημόσιο Τομέα, γιατί στον ιδιωτικό λειτουργεί, ο θεσμός των συστατικών επιστολών για πολλαπλές χρήσεις και όχι μόνο για  προσλήψεις  πιστεύω ότι θα επιτύχομε καλύτερη επιλογή προσώπων  με μακροχρόνια θετικά αποτελέσματα, εάν λειτουργήσει σωστά ο θεσμός  και με αίσθημα ευθύνης εκ μέρους αυτών που τις χορηγούν.