Κάνοντας διακοπές για τις φωτό στα social…

Και όμως, γιατί ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων, όχι μάλιστα αποκλειστικά νέων, εκθέτουν συστηματικά στα social media και στην τηλεόραση τις προσωπικές στιγμές τους, την ιδιωτική ζωή τους, που μέχρι πρότινος ο καθένας την κρατούσε “κρυφή”; Γιατί, η ζωή του ατόμου, οι απόψεις του, οι καθημερινές δραστηριότητες, οι επιλογές του, τα χόμπι του “οφείλουν και πρέπει” να δημοσιοποιούνται στις διαφόρων ειδών οθόνες;

Και όμως, ακριβώς αυτό το “οφείλουν και πρέπει” είναι που καταδυναστεύει, είτε εν γνώσει τους, είτε όχι τα άτομα: Διότι το άτομο εκείνο που ακόμα θέλει να κρατά “κρυφές” κάποιες (ή ακόμα και όλες) τις ιδιωτικές στιγμές του, θα παραγκωνιστεί, θα απομονωθεί ως ένα βαθμό κοινωνικά. Η στάση του θα στιγματιστεί ως περίεργη, οπισθοδρομική και εκτός μόδας, αφού σήμερα η μονομερής και επιλεκτική έκθεση, φιλτραρισμένη μέσα από τις εφαρμογές των social media, τείνει να θεωρείται αποδεκτή κοινωνική συμπεριφορά και νόρμα.

Ένα σύγχρονο λοιπόν ιδεώδες του κόσμου έχει προταθεί στους σημερινούς ανθρώπους. Ενός κόσμου χαοτικού, αποτελούμενου από κοινωνικά και ιστορικά ανερμάτιστες μονάδες, χωρίς σταθερές συλλογικές αναφορές και χωρίς άλλο προορισμό, πέραν της αναζήτησης της κοινωνικής αναγνώρισης και της καταναλωτικής τους αυτοπραγμάτωσης στο αέναο παρόν. Είναι ένα ιδεώδες του “ανοικτού”, ένα πλανητικό ιδεώδες του “ανθρώπινου” γενικώς, επαναλαμβανόμενο στο άπειρο μέσα από εικόνες “απλωμένες” σε έναν οικουμενικό χώρο.

Όμως τα άτομα αντιλαμβάνονται σε κάποιες περιπτώσεις διαισθητικά ότι αυτό το υποτιθέμενο γενικό ιδεώδες του ανοικτού κόσμου, ή του οικουμενικού, ή του “ανθρώπινου”, είναι απατηλό. Και αυτή ακριβώς η απάτη τα εμποδίζει να τοποθετούνται και να δρουν στο συλλογικό, πραγματικό και ανομοιογενή χώρο της ζωής τους, που είναι θα λέγαμε “εδαφοποιημένος”, “τσιτωμένος” και διασχίζεται από δυνάμεις σε διαρκή σύγκρουση.

Η βύθιση σε επιφανειακή κενότητα

Είναι λοιπόν μορφές SOS τα μηνύματα που ανταλλάσσονται (λόγου χάρη) στις διάφορες διαδικτυακές πλατφόρμες μεταξύ των χρηστών της κοινωνικής δικτύωσης; Τι είναι άραγε αυτό το δήθεν άνοιγμα στον ξένο, στον Άλλο, στον μη οικείο, στον άγνωστο; Είναι εύλογο και θεμιτό να θέσει κάποιος τέτοια ερωτήματα.

Μπορούμε πράγματι να φανταστούμε πολίτες που ζουν στη βάση κοινών νομικών κανόνων, τοποθετημένους σε παράλληλες γραμμές, ή σε γραμμές που τέμνονται εικονικά μέσα σε έναν ομογενοποιημένο χώρο. Ας υποθέσουμε ότι τα social media είναι ένας τέτοιος χώρος. Μέσα σε αυτά εκφράζονται μεταξύ άλλων η οδύνη και η δυσφορία των νέων ιδίως ατόμων που χειρίζονται καθημερινά τα δίκτυα επικοινωνίας και βυθίζονται συχνά σε μια επιφανειακή κενότητα.

«Ο σημερινός δυτικός άνθρωπος ζει μια απολύτως παραιτημένη εποχή. Αυτό διαπιστώνεται από τη μη αποδοχή κανενός θετικού Απολύτου. Μοναδικές υποψήφιες για το Απόλυτο είναι οι αρνητικές πράξεις. Ο ψυχισμός του έχει εξαντληθεί. Μα υπάρχει σήμερα τίποτε που να μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς απόλυτα σπουδαίο και μεγάλο, ώστε να το πραγματοποιήσει με όλες του τις δυνάμεις;» (Ρ. Μούζιλ, Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες).

Απατηλή διέξοδος η έκθεση στα social media

Ποια διέξοδο προτείνουν λοιπόν οι άνθρωποι αυτοί στον εαυτό τους; Κάποιες φορές επιχειρούν να το “παίξουν” εξαιρετικοί, διαφορετικοί, καινοτόμοι, ιδιαίτεροι κλπ., ώστε μέσα από το lifestyle της ιδιαιτερότητάς τους, να δηλώσουν εμφατικά την παρουσία τους. Ο Γεώργιος Πωπ, χρονογράφος, ειρωνευόμενος τα αστικά ήθη του Μεσοπολέμου, ήδη από το 1938, έγραφε:

«Μεταξύ των διανοουμένων και των καλλιτεχνών αποτελούν εξαίρεση οι θέλοντες να εμφανίζονται όμοιοι με τους άλλους θνητούς… Είναι καλό να γνωρίζουν ωστόσο όσοι έχουν καλλιτεχνικές ιδιοτροπίες, ότι οι μεγάλοι συγγραφείς απέκτησαν τέτοιες ιδιοτροπίες αφού πρώτα έγιναν μεγάλοι… Συνήθως αι ιδιοτροπίαι, αι μη επιβεβλημέναι από την νόσον ή την κόπωσιν, είναι δείγματα ουχί μεγαλοφυΐας, αλλά προμηνύματα γεροντικής βλακείας. Η δε γεροντική βλακεία εκδηλούται εις πάσαν ηλικία…» (Έθνος, 21/01/1938).

Ακόμα λοιπόν και να υποθέσουμε ότι υπάρχει σε ορισμένα άτομα κάποια ιδιαιτερότητα άξια λόγου (κάποιο είδος “δαιμονίου”, ας πούμε), ο εγκλωβισμός αυτού του “δαιμονίου” στις ονειροφαντασίες και η φυλάκιση του στην ατομική ονειροπόληση μοιάζει με ιεροσυλία και ύβρη που διαπράττει ο “ευαίσθητος”, ο “αντιφατικός”, ο “ψυχολογικά εύθραυστος”, ο “ιδιαίτερος”. Τότε η ευλογία του παραπάνω “δαιμονίου”, μπορεί να μετατραπεί σε κατάρα…

Έτσι το άτομο αδυνατεί να μετατρέψει την σπίθα μέσα του σε φλόγα, την φλόγα σε φωτιά, διότι εντοιχισμένο μέσα στις καταχρηστικές εξιδανικεύσεις του εαυτού, υποφέρει από έλλειψη “οξυγόνου”. Σταδιακά, θα “πεθάνει” από ασφυξία και θα σβήσει, όπως η φλόγα του κεριού μέσα σε ένα αεροστεγές κουτί, αφού καταναλώσει όλο τον εσωτερικό διαθέσιμο αέρα.