Καύσωνες στην αρχαιότητα – Το κυνικό καύμα και ο Σείριος

Καύσων: Στην διεθνή ορολογία όσο και να ψάξουμε δεν θα βρούμε κοινό ορισμό του καύσωνα και αυτό συμβαίνει διότι τα κριτήρια για τον ορισμό του διαφοροποιούνται από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με την γεωγραφική θέση και τις κλιματικές συνθήκες της. Για παράδειγμα στην Βόρεια Ευρώπη-Σκανδιναβικές χώρες θερμοκρασίες περί τους 35 βαθμούς Κελσίου, αγγίζουν τα όρια του καύσωνα, την ώρα που στα δικά μας γεωγραφικά πλάτη, θεωρούνται φυσιολογικές τιμές. Αντίστοιχα, τιμές περί τους 40 βαθμούς ενώ θεωρούνται κανονικές για την Βόρεια Αφρική και την Σαχάρα ή την Αραβική χερσόνησο στη χώρα μας είναι τιμές καύσωνα.

Σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία για την χώρα μας τρία βασικά κριτήρια πρέπει να επισυμβούν για να θεωρηθεί ότι καύσωνας επηρεάζει τη χώρα μας. Πρώτον, η μέγιστη θερμοκρασία σε μετεωρολογικούς σταθμούς (εγκατεστημένους με τα πρότυπα του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού οργανισμού και όχι… στην ταράτσα της πολυκατοικίας) είναι μεγαλύτερη ή ίση των 39 βαθμών.

Δεύτερον, η ελάχιστη θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη των 26 βαθμών. Τρίτον, η διάρκειά των υψηλών θερμοκρασιών υπερβαίνει τις τρεις ημέρες (72 ώρες συνεχόμενες) και παρατηρούνται σε ευρεία γεωγραφική έκταση. Ένα τέταρτο κριτήριο το οποίο δεν έχει την ίδια βαρύτητα είναι να επικρατεί άπνοια ή ασθενείς άνεμοι και το θερμοκρασιακό εύρος να είναι μικρό.

Ο καύσωνας στην αρχαιότητα

Στην κλασική αρχαιότητα οι πρόγονοί μας δεν χρησιμοποιούσαν την λέξη “καύσων”, αλλά την λέξη “καύμα” και αναφέρονταν σε εκείνη την περίοδο όπου ανέτειλε ο Σείριος ταυτόχρονα με τον Ήλιο. Ο Κικέρων και ο Βιργίλιος θεωρούν ότι λόγω της καλοκαιρινής ζέστης το καύμα είναι υπεύθυνο για τα “κυνικά καύματα”, δηλαδή τα εγκαύματα που προκαλούνται σε όσους εκτίθενται στην αλόγιστη επίδραση του ήλιου, ενώ το θεωρούσαν υπαίτιο και για την λύσσα των σκύλων. Ίσως έτσι προέκυψε στην Αγγλική, στις μέρες μας, η έκφραση “Dog heat” που χρησιμοποιείται στην Εσπερία για να περιγράψει τέτοιες καιρικές συνθήκες.

Στην αρχαιότητα λοιπόν το χρονικό διάστημα μετά την 21 Ιουλίου αναφέρεται σαν «Κυνάδες ημέρες». Ο ποιητής Αλκαίος γράφει: «Δροσίστε τα πνευμόνια σας με κρασί, γιατί το αστέρι του Κυνός ο Σείριος έρχεται τριγύρω. Η εποχή είναι δύσκολη και όλα διψούν κάτω από τη ζέστη και το τζιτζίκι τραγουδάει γλυκά κάτω από τα φύλλα….. οι γυναίκες τότε είναι αρκετά μιαρές και οι άνδρες αδύναμοι, όσο ο Σείριος τσουρουφλίζει τα κεφάλια τους και τα γόνατά τους».

Τούτων δοθέντων μέχρι στιγμής δεν διάγουμε περίοδο καύσωνα και αυτό διότι οι ελάχιστες θερμοκρασίες είναι αρκετά κάτω των 26 βαθμών (βλέπε χάρτες). Εξάλλου από αύριο θα ενισχυθεί το μελτέμι στο Αιγαίο και αυτό θα ανακουφίσει έστω και προσωρινά το “κυνικό καύμα” που αντιμετωπίζουμε και που από αρχαιοτάτων χρόνων μας επισκέπτεται ενίοτε τέτοια περίοδο του Σείριου.

Δεν αποφεύγω τον πειρασμό να σας δώσω και μια προσωπική πρόβλεψη: αυτό που θα παραταθεί σύμφωνα με τα τελευταία προγνωστικά στοιχεία είναι το “κυνικό καύμα” όλη την επόμενη εβδομάδα, ενώ ενδέχεται να εξελιχτεί σε καύσωνα (πληρώντας όλα τα κριτήρια) το τετραήμερο Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή (20 με 23 Ιουλίου) προς το τέλος της ερχόμενης εβδομάδας. Φυσικά είναι νωρίς να το πούμε με βεβαιότητα, αφού μιλάμε για έξι ημέρες αργότερα από σήμερα και οι αβεβαιότητες είναι μεγάλες. Γι’ αυτό παρακολουθείτε τα τακτικά δελτία της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας.