Κλιματική Αλλαγή: Επτά μέτρα για πράσινη ενέργεια

Τρία έτη από την κύρωση και ένα έτος (2020) από την επίσημη αίτηση αποχώρησης από την Συνθήκη των Παρισίων, οι ΗΠΑ θα αποκτήσουν το θλιβερό προνόμιο της πρώτης χώρας του πλανήτη που αρνείται να αναλάβει το μερίδιο ευθύνης που της αναλογεί στις προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.

Με μία κοντόφθαλμη, λαϊκιστική και αδιέξοδη ρητορική η πολιτική ηγεσία της χώρας, που ένας διακεκριμένος πολίτης της τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2007 «…για τις προσπάθειες να θέσει τα θεμέλια για τα μέτρα που απαιτούνται για την εξουδετέρωση της (κλιματικής) αλλαγής αυτής», εκθέτει την χώρα και τους πολίτες της στα αυξανόμενης συχνότητας και έντασης ακραία καιρικά φαινόμενα και στις συνεπαγόμενες καταστροφές περιουσιών και απώλειες ανθρώπινων ζωών.

Το ίδιο χρονικό διάστημα, οι πρόεδροι της Κίνας και της Γαλλίας με κοινή δήλωση τους εκφράζουν την προσήλωση τους στην υλοποίηση των δεσμεύσεων της Συμφωνίας των Παρισίων. Με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ να επισημαίνει ότι οι δεσμεύσεις αυτές δεν υλοποιούνται και ότι ακόμη κι αν υλοποιηθούν είναι ανεπαρκείς, συνέρχεται η ετήσια συνδιάσκεψη (COP25) της UNFCCC για την Κλιματική Αλλαγή στη Μαδρίτη (2-13.12.2019).

Έχουν προηγηθεί οι ετήσιες εκθέσεις (UNEP, EGR 2017 και EGR 2018) για την συνεχιζόμενη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ στόχων και εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που οδηγεί σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις. Η γενική διαπίστωση είναι ότι η ποσότητα των εκπεμπόμενων αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζει να αυξάνεται, παρά τις περί του αντιθέτου εκκλήσεις και συμφωνίες.

Η μείωση των εκπομπών CO2e

Ο στόχος για κορύφωση (peaking) των εκπομπών το 2020 και έναρξη της μείωσης τους, από το έτος αυτό, αναγκαία προϋπόθεση για την πορεία (pathways) προς τους στόχους των 1,5οC (1,5 βαθμοί Κελσίου) και των 2,0οC. Αυτός όχι μόνον δεν επιτυγχάνεται αλλά και δεν θα επιτευχθεί ούτε το 2030, αν οι τρέχουσες πολιτικές (Current policies scenarios) δεν αναθεωρηθούν δραστικά και πολύ περισσότερο αν δεν συνοδευθούν από τα αναγκαία θεσμικά και χρηματοδοτικά εργαλεία.

Αν οι ετήσιες εκπομπές συνεχίσουν να ακολουθούν το σενάριο των τρεχουσών πολιτικών, τότε το 2030 θα προσεγγίζουν τους 59,5 GtCO2e (ισοδύναμο με γιγατόνους, δηλαδή ένα δισ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα) και το χάσμα από τους 1,5οC και των 2,0οC θα είναι 35,5 GtCO2e και 18,5 GtCO2e, αντιστοίχως. Αν αυτή η υπόθεση επαληθευθεί, ο στόχος των 1,5οC θα έχει απολεσθεί και η επίτευξη του στόχου των 2,0οC θα έχει καταστεί αμφίβολη (UNEP, EGR 2018).

Παρά ταύτα, οι υπολογισμοί δείχνουν ότι οι εκπομπές αυτές θα μπορούσαν να μειώνονται κατά 30-40 GtCO2e ετησίως, με κόστος μικρότερο των 100 δολαρίων ανά tCO2 (τόνο διοξειδίου του άνθρακα). Μία μείωση της τάξης των 22GtCO2e θα μπορούσε να προέλθει από την ηλιακή και αιολική ενέργεια, από την αύξηση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας των συσκευών και των επιβατικών αυτοκινήτων, από αναδασώσεις και προστασία δασών (EGR 2017).

Αυτές οι μειώσεις θα μπορούσαν να αυξηθούν περαιτέρω με την εντατικοποίηση των διαδικασιών απόσυρσης του άνθρακα (coal phase-out) από την παραγωγή ενέργειας και με την επίτευξη μηδενικών εκπομπών άνθρακα στις θαλάσσιες (IMO2050) και εναέριες μεταφορές. Με δεδομένη την υστέρηση των κεντρικών κυβερνήσεων να λάβουν και κυρίως να επιταχύνουν την υλοποίηση των αναγκαίων πολιτικών και των συνακόλουθων θεσμικών και χρηματοδοτικών εργαλείων, αναδύεται η δυνατότητα υπο-εθνικών και μη κυβερνητικών οντοτήτων (Non State and sub-national actors, NSA).

Ποιοι παίκτες μπορούν να βοηθήσουν

Για παράδειγμα, όπως είναι πόλεις, πολιτείες, περιοχές, εταιρείες, επενδυτές, ιδρύματα, κοινωνικοί οργανισμοί και συνεργατικές πρωτοβουλίες, να συνεισφέρουν στη μείωση του χάσματος των εκπομπών καθώς η αθροιστική συνεισφορά τους θα μπορούσε, πέραν των NDC, να προσεγγίσει μερικούς GtCO2e. Στη Συνδιάσκεψη των Παρισίων (COP21) υπάρχει σαφής αναγνώριση του ρόλου που αυτοί οι “παίκτες” μπορούν να διαδραματίσουν.

Για τον λόγο αυτό τα συμμετέχοντα μέρη (parties) ενθαρρύνονται να συνεργασθούν μαζί τους προκειμένου να επιταχυνθούν και να ενισχυθούν οι δράσεις που σχετίζονται με την Μείωση (Mitigation) και Προσαρμογή (Adaptation) στη Κλιματική Αλλαγή (παρ.118). Επίσης, ενθαρρύνονται οι “παίκτες” (NSA) να εγγράψουν τις δραστηριότητες τους σε ειδική πλατφόρμα (Non- State Actor Zone for Climate Action platform, par.117). Εκτιμάται ότι αυτές οι δραστηριότητες έχουν τη δυνατότητα λειτουργίας ως πολλαπλασιαστές δράσεων, αν συνδυασθούν με επενδυτικά προγράμματα πράσινου μετασχηματισμού των τοπικών οικονομιών.

Το Κέντρο Ενεργειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης (ΚΕΠΑ) του Πανεπιστημίου με την διπλή ιδιότητα του Ακαδημαϊκού Κόμβου του ΟΗΕ για τον 7ο Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης (UNAI Hub SDG7) και του Συντονιστή του Δικτύου για την Πράσινη Ενέργεια του ΟΣΕΠ (BSEC – GEN) θεωρεί ότι η ανάπτυξη και εφαρμογή πράσινων επενδυτικών προγραμμάτων –με την άμεση εμπλοκή τοπικών κοινωνιών στη βάση δομημένων πολιτικών διαλόγων (structured policy dialogues)– παρέχουν τη δυνατότητα ομαδοποίησης τελικών καταναλωτών σε νομικές οντότητες ικανών να εκπονήσουν και να υλοποιήσουν πράσινα επενδυτικά προγράμματα σε μία λογική αποκεντρωμένης ανάπτυξης.

Τι προτείνει το ΚΕΠΑ

Σε αυτό το πλαίσιο το ΚΕΠΑ προτείνει:

• Πρώτον, την ένταση των προσπαθειών για αναβάθμιση του κτιριακού εξοπλισμού της χώρας στη στάθμη των «ευφυών κτηρίων μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης».
• Δεύτερον, την βιώσιμη αντιμετώπιση της “ενεργειακής ένδειας” με την ενεργή εμπλοκή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και την ομαδοποίηση (aggregation) ευπαθών καταναλωτών σε προγράμματα που αντιστοιχούν στο δίπολο “ευφυή κτήρια – ευφυείς χρηματοδοτήσεις”.
• Τρίτον, την εντατικοποίηση της χρήσης Φυσικού Αερίου με επέκταση του υφιστάμενου δικτύου και απλοποίηση των διαδικασιών σύνδεσης υποψήφιων καταναλωτών.
• Τέταρτον, την κάλυψη αναγκών απομακρυσμένων και νησιωτικών περιοχών είτε με επέκταση του κεντρικού δικτύου φυσικού αερίου, είτε με ανάπτυξη Μικρής Κλίμακας εγκαταστάσεων φυσικού αερίου σε συνδυασμό με ΑΠΕ.
• Πέμπτον, την προώθηση της ηλεκτροκίνησης οχηματαγωγών, μικρών και μεσαίων διαδρομών, σε συνδυασμό με ΑΠΕ για την φόρτιση των συσσωρευτών τους.
• Έκτον, την επιτάχυνση των διαδικασιών εφαρμογής των IMO 2020 και ΙΜΟ 2050 για μείωση και μηδενισμό των εκπομπών άνθρακα στις θαλάσσιες μεταφορές.
• Έβδομον, την αντικατάσταση του λαμπτήρων φωτισμού με LED και όγδοον, την προώθηση προγραμμάτων και δράσεων ενημέρωσης για τα θέματα του 7ου στόχου βιώσιμης ανάπτυξης (SDG7) με την διοργάνωση εθνικών και διεθνών διαγωνισμών νεολαίας, επετειακών εκδηλώσεων εθνικού, περιφερειακού και διεθνούς χαρακτήρα κλπ.

Αυτές οι προτάσεις έχουν τη δυνατότητα αναβάθμισης τους σε Διεθνείς Συνεργατικές Πρωτοβουλίες (International Cooperative Initiatives) στη περιοχή του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας των χωρών του Εύξεινου Πόντου, συμβάλλοντας στην προώθηση των προσπαθειών αντιμετώπισης της Κλιματικής Αλλαγής και της εξωστρέφειας των Ελληνικών επιχειρήσεων.