Κλιματική Αλλαγή: Το τίμημα της άγνοιας

Απαιτήθηκε μισός περίπου αιώνας διαβουλεύσεων, από την πρώτη συνδιάσκεψη στη Στοκχόλμη το 1972 μέχρι να συμφωνήσουν οι χώρες μέλη της UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change) στη διάρκεια της COP20 (Conference of the Parties) στη Λίμα του Περού το 2014, ότι η ανθρωπότητα θα έπρεπε να θέσει ως στόχους τη συγκράτηση της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας στους 2ο C (2 βαθμοί Κελσίου), ή ακόμη καλύτερα στους 1,5ο C, μέχρι το 2100.

Είχε προηγηθεί η απονομή του βραβείου Νόμπελ για την Ειρήνη το 2007 στη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel for Climate Change – IPCC) και στον Al Gore «για τις προσπάθειές τους να δημιουργήσουν και να διαδώσουν περισσότερες γνώσεις σχετικά με την ανθρωπογενή αλλαγή του κλίματος και να θέσουν τα θεμέλια για τα μέτρα που απαιτούνται για την εξουδετέρωση της αλλαγής αυτής».

Ένα έτος αργότερα το 2015 στο Παρίσι, στη διάρκεια της COP21, τα συμβαλλόμενα μέρη της UNFCCC υπέγραψαν την “Συμφωνία των Παρισίων” που περιέλαβε τις Προτεινόμενες από αυτά Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές (Intended National Determined Contributions –INDCs) για την επίτευξη των στόχων που είχαν τεθεί στη Λίμα (2014). Επί πλέον, τα συμβαλλόμενα μέρη επιβεβαίωσαν προγενέστερη συμφωνία των αναπτυγμένων χωρών (Cancun 2010, COP17) για παροχή βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, ύψους 100 δισ. δολαρίων ετησίως μέχρι το 2020. Ζήτησαν τη δημιουργία ενός χρονοδιαγράμματος για την υλοποίηση του στόχου και συμφώνησαν στη επανεξέταση του ύψους της βοήθειας πριν από το 2025.

Επιπλέον, ανατέθηκε και στο Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα (Green Climate Fund – GCF), που είχε ιδρυθεί το 2010 από 194 μέρη της UNFCCC η εξυπηρέτηση του στόχου αυτού. Οι προβλεπόμενες εθνικά προσδιορισμένες συνεισφορές (Intended Nationally Determined Contributions – INDC) που ανακοινώθηκαν μαζί με την δέσμευση για κορύφωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2020, διαμόρφωσαν ένα κλίμα ευφορίας για την επίτευξη των στόχων της Λίμα. Ένα χρόνο αργότερα, το 2016, τα μέρη επικύρωσαν την Συμφωνία μετατρέποντας τις INDC σε “άνευ όρων” (Unconditional) και “υπό όρους” Εθνικά Προσδιορισμένες Συνεισφορές (Conditional NDC).

Τι προέβλεπε η Συμφωνία των Παρισίων

Οι “υπό όρους συνεισφορές” εξέφρασαν την επιφύλαξη των υπογραφόντων κρατών για την υλοποίηση των δεσμεύσεων τους από την λήψη εξωτερικής οικονομικής βοήθειας. Παρά την ευφορία που διαχύθηκε παγκοσμίως από τα ΜΜΕ, ήταν προφανές εξ αρχής ότι η Συμφωνία των Παρισίων, ως αποτέλεσμα των σκληρών διαπραγματεύσεων μεταξύ των πλουσίων και των πτωχών του πλανήτη, δεν είχε το δυναμικό να θέσει την παγκόσμια οικονομία στην τροχιά αύξησης της θερμοκρασίας μόνο κατά 2ο C κι ακόμη περισσότερο κατά 1,5ο C.

Ακόμη και η υπερηφάνως ανακοινωθείσα δέσμευση των αναπτυγμένων οικονομιών (2010, COP17) να διαθέτουν 100 δισ. δολάρια ετησίως μέχρι το 2020 για τις αναπτυσσόμενες και υπό ανάπτυξη οικονομίες δεν υλοποιήθηκε εκτός από ένα αρχικό ποσό κατώτερο των 100 δισ. δολαρίων. Επίσημες εκθέσεις που κυκλοφόρησαν από την Επιτροπή Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (United Nations Environment Programme) επισήμαναν ότι ακόμη και αν υλοποιηθούν οι αναληφθείσες δεσμεύσεις (NDC), αυτό θα οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών μόνο κατά το ένα τρίτο των απαιτούμενων.

Επί πλέον, οι κυρωθείσες NDC δεν δεσμεύουν τα υπογράφοντα μέρη. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, δεν προβλέπεται μηχανισμός υποχρέωσης μίας υπογράφουσας χώρας να θέσει ημερομηνία υλοποίησης μίας δέσμευσης της και ακόμη δεν υπάρχουν επιπτώσεις αν μία δέσμευση δεν επιτευχθεί. Στις παραμονές του 2020 έχει ανακοινωθεί ότι συνεχίζεται η αύξηση των εκπομπών CO2e στην ατμόσφαιρα έχοντας αποτύχει να επιτύχουμε την κορύφωση τους, το έτος αυτό.

Άνοδος της μέσης θερμοκρασίας

Σύμφωνα με στοιχεία του 2018 (Global Carbon Budget) και με έτος αναφοράς το 2020 οι εκπομπές CO2e (διοξειδίου του άνθρακος) έχουν αυξηθεί στην Κίνα κατά 208%, στην Ινδία κατά 155%, σε όλες τις άλλες χώρες κατά 53% και μόνο στις ΗΠΑ και στην ΕΕ έχουν μειωθεί κατά 10% και 16% αντιστοίχως.

Αυτό σημαίνει ότι παρά τις διακηρύξεις, οι παγκόσμιες εκπομπές ακολουθούν το τρέχον σενάριο πολιτικής που οδηγεί το 2030 σε εκπομπές 59,5 γιγατόνους CO2e που θα απέχουν κατά 35,5 γιγατόνους CO2e και 18,5 γιγατόνους CO2e από τους επιδιωκόμενους στόχους των 1,5ο C και των 2ο C, για το έτος αυτό. (UN Env. EGR2018). Το μέγεθος των αποκλίσεων γίνεται κατανοητό, αν ληφθεί υπ΄όψη ότι 1 γιγατόνος CO2e αντιστοιχεί στις ετήσιες εκπομπές του τομέα των μεταφορών στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των αερομεταφορών.

Με αφετηρία αυτές τις προβλέψεις, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) προειδοποίησε τον Οκτώβριο 2018 ότι εξαντλούμε γρήγορα τις ποσότητες του άνθρακα που μπορούμε να εκπέψουμε στην ατμόσφαιρα. Αυτό σημαίνει ότι ανεξαρτήτως σεναρίων, οι αθροιστικές εκπομπές CO2e μέχρι το 2030 θα έχουν υπερβεί το όριο για αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5ο C και θα ευρίσκονται πλησίον του ορίου της αύξησης κατά 2ο C. Όλα αυτά όχι το 2100, αλλά στο διάστημα 2030-2040. Μία μη αναστρέψιμη και καταστροφική διαδικασία ευρίσκεται σε εξέλιξη, οδηγώντας σε αυξήσεις της μέσης ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας στην περιοχή των 3o C (IPCC), ή ακόμη υψηλότερα.

Η κλιματική αλλαγή μας αφορά

Ίσως είναι καιρός να αντιληφθούμε την ανάγκη να επιταχύνουμε τις διαδικασίες πράσινου μετασχηματισμού της παγκόσμιας οικονομίας. Ίσως είναι καιρός να αντιληφθούμε ότι δεν έχομε την πολυτέλεια της συμπεριφοράς της στρουθοκαμήλου, κρύβοντας τα κεφάλια μας στη δηλητηριασμένη άμμο της ανευθυνότητας.

Ίσως είναι καιρός να προσέξουμε τις συνεχείς προειδοποιήσεις του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ που επιμένει ότι «είναι απολύτως απαραίτητο οι χώρες να δεσμευθούν να αυξήσουν όσα υποσχέθηκαν στο Παρίσι, διότι αυτό που υποσχέθηκαν στο Παρίσι δεν είναι αρκετό και αυτό που υποσχέθηκαν στο Παρίσι δεν υλοποιείται ακόμη και σήμερα … Χρειαζόμαστε περισσότερη φιλοδοξία, χρειαζόμαστε ισχυρότερη δέσμευση» Χωρίς αμφιβολία είναι καιρός για δεσμεύσεις και έργα, από τους κυβερνήτες μας αλλά και τους απλούς πολίτες.