Κορωνοϊός: Τελικά επιβιώνει στον αέρα;

Εδώ και αρκετές ημέρες αρκετά δημοσιεύματα κυκλοφορούν με τον τίτλο τους να αναφέρει πως ο κορωνοϊός επιβιώνει για ώρες στον αέρα. Η είδηση βασίζεται σε μια νέα έρευνα Αμερικανών επιστημόνων. Ωστόσο, η μελέτη δεν λέει ακριβώς αυτό, με αποτέλεσμα η αναφορά πως ο ιός “ζει στον αέρα” να οδηγεί ενδεχομένως αρκετούς αναγνώστες σε λάθος συμπεράσματα.

Ας δούμε λοιπόν ποια είναι η επίμαχη έρευνα και κυρίως τι σημαίνουν τα ευρήματά της για την καθημερινότητά μας, στο πλαίσιο της πανδημίας που αντιμετωπίζουμε. Πρόκειται για μια πειραματική μελέτη που διεξήγαγε ομάδα επιστημόνων από το Ινστιτούτο Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων της Μοντάνα, το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC), το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και το Πανεπιστήμιο Πρίνστον, με τον πρωτότυπο τίτλο “Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2as Compared with SARS-CoV-1”. Κατά λέξη, δηλαδή, κάνει μια σύγκριση της σταθερότητας (επιβιωσιμότητας) του νέου κορωνοϊού με αυτή του SARS, σε αερόλυμα και επιφάνειες.

Αρχικά, η μελέτη δημοσιεύτηκε στις 10 Μαρτίου με την επισήμανση ότι δεν είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία ομότιμης αναθεώρησης (το peer review, κατά το οποίο οι ερευνητές αναμένουν τα σχόλια και τη συμβολή συναδέλφων τους). Στις 13 Μαρτίου ενημερώθηκε με αλλαγές και στις 17 Μαρτίου, τελικά, δημοσιεύθηκε, στην τελική της μορφή, στο επιστημονικό, ιατρικό  περιοδικό The New England Journal of Medicine (DOI: 10.1056/NEJMc2004973).

Τα ευρήματα της έρευνας

Η ομάδα επιστημόνων, με βάση τα πειράματα που διεξήγαγαν για την ανίχνευση γενετικού υλικού σε διάφορα υλικά, κατέληξαν στο ότι ο νέος κορωνοϊός μπορεί να επιβιώσει:

• Ως και 3 ημέρες σε επιφάνεια πλαστικού και χάλυβα.
• Ως και 4 ώρες σε επιφάνεια χαλκού.
• Ως και 24 ώρες σε χαρτόνι.
• Ως και 3 ώρες σε αερόλυμα.

Σε ό,τι αφορά τα τρία πρώτα στοιχεία που αναφέρουμε, μας δίνουν μια γενική εικόνα για το πόσο “επικίνδυνα” είναι τα διάφορα υλικά που ερχόμαστε σε επαφή καθημερινά. Για παράδειγμα, το εύρημα ότι ο ιός επιβιώνει 24 ώρες σε χαρτόνι σημαίνει ότι, ακόμα κι αν ένα ταχυδρομικό πακέτο από την Κίνα ή ακόμα και την Ιταλία, φέρει τον ιό τη στιγμή που θα ξεκινήσει για τη χώρα μας, δεν είναι επικίνδυνο, εφόσον θα φτάσει μετά από 24 ώρες. Εκτός, βέβαια, αν μολυνθεί εκ νέου από κάποιο άτομο που ακουμπήσει το πακέτο ή φτερνιστεί πάνω από αυτό.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τα πειράματα ανίχνευσης για όλες τις παραπάνω επιφάνειες, οι χρόνοι ημιζωής που διαπιστώθηκαν δείχνουν ότι και πριν το χρονικό όριο που ανιχνεύθηκε, ο ιός γινόταν όλο και λιγότερο βιώσιμος: 0,8 ώρες στο χαλκό, 3,5 στο χαρτόνι, 5,6 ώρες στο χάλυβα και 6,8 ώρες στο πλαστικό. 

Σε κάθε περίπτωση, η επιβίωση του ιού στις επιφάνειες αυτές δεν σημαίνει απαραίτητα ότι βρίσκεται σε επαρκή συγκέντρωση για να προσβάλει τον άνθρωπο, καθώς η ανίχνευσή του γίνεται σε κύτταρα που καλλιεργήθηκαν στο εργαστήριο, και όχι σε κανονικό ανθρώπινο οργανισμό.

Άλλο αέρας, άλλο αερόλυμα

Πάμε τώρα στο εύρημα που αφορά στον αέρα. Η μελέτη εξηγεί ρητά ότι οι ερευνητές δημιούργησαν αερόλυμα που περιείχε τον ιό με τη χρήση νεφελοποιητή. Το αερόλυμα (aerosol) είναι ένας όγκος αέρα μαζί με σταγονίδια (μεγέθους κάτω από 5 μικρόμετρα), όπως αυτό που εκλύεται από ένα σπρέι, χωρίς ωστόσο να σημαίνει ότι όλα τα αερολύματα έχουν την ίδια συμπεριφορά ή συγκέντρωση σταγονιδίων.

Στη συνέχεια, λοιπόν, το αερόλυμα με τον κορωνοϊό τοποθετήθηκε σε ένα μεγάλο δοχείο, ένα “περιστροφικό τύμπανο”, όπως λέγεται, μέσα στο οποίο μπορεί να δημιουργηθεί και να συντηρηθεί για ένα χρονικό διάστημα, ατμόσφαιρα με σταγονίδια (νεφέλωμα). Συντηρώντας το “νεφέλωμα” σε θερμοκρασία 21-23 βαθμούς Κελσίου και σχετική υγρασία 65%, οι ερευνητές πήραν δείγματα για να ανιχνεύσουν το βιώσιμο ιικό φορτίο, ανά μισή ώρα. Κι έτσι, διαπίστωσαν ότι ο SARS-CoV-2 ήταν ανιχνεύσιμος ως και 3 ώρες μετά την εκνέφωση στο τύμπανο.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Για να καθησυχαστούν οι αναγνώστες, σίγουρα δεν σημαίνει ότι ο “ιός επιβιώνει στον αέρα 3 ώρες” γενικά και αόριστα, όπως τιτλοφορήθηκαν αρκετά δημοσιεύματα στο διαδίκτυο. Προκειμένου ο ιός να βρεθεί σε αερόλυμα, πρέπει με κάποιο τρόπο να “ψεκαστεί” σε μορφή λεπτού νέφους, ώστε να είναι αρκετά ελαφρύ για να αιωρείται στον αέρα. Τέτοιες συνθήκες, όμως, δεν συναντώνται στην καθημερινότητα.

Τι γίνεται με το φτέρνισμα και το βήχα;

Σίγουρα η ιδέα ότι ο ιός μπορεί να επιβιώνει στον αέρα ακούγεται τρομακτική. Πάνω στην ανησυχία του, κάποιος μπορεί για παράδειγμα να νομίσει ότι για να μολυνθεί με τον ιό, αρκεί να μπει σε ένα δωμάτιο που ένας φορέας φτερνίστηκε ως και 3 ώρες πριν! Ούτε αυτό συμβαίνει, όμως. Τα σταγονίδια από ένα φτέρνισμα ή τον ανθρώπινο βήχα (μεγέθους πάνω από 5 μικρόμετρα), μέσω των οποίων είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος να κολλήσει κάποιος έναν ιό, δεν αποτελούν “αερόλυμα” σαν αυτό του πειράματος. 

Μάλιστα, ένας από τους ερευνητές της ομάδας που συμμετείχαν στο πείραμα, ο Ντίλαν Μόρις του Πανεπιστημίου Πρίνστον, εξήγησε ότι «τα σταγονίδια [που παράγει ο άνθρωπος] είναι αρκετά βαριά και δεν μπορούν να ταξιδέψουν μακριά». Συνεπώς, σε ένα χώρο που δεν υπάρχει ρεύμα αέρα να τα μεταφέρει (πχ. εξαερισμός), πέφτουν κάτω. Και ύστερα εξατμίζονται μετά από ένα χρονικό διάστημα, που μπορεί να είναι από λίγα δευτερόλεπτα έως δέκα λεπτά, ή και 30 λεπτά, κατά τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις.

Οφείλουμε, εδώ, να αναγνωρίσουμε ότι η πρωτότυπη είδηση που άντλησαν αρκετά ΜΜΕ από το ΑΠΕ, σημειώνει ότι «ορισμένοι ειδικοί αντέτειναν πως η χρήση του νεφελοποιητή δεν έχει καμία σύγκριση με τον βήχα ή τα φτερνίσματα ενός ασθενούς». Το εύρημα των επιστημόνων, πάντως, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο και πολύτιμο για τους εργαζόμενους στην υγεία και τους επαγγελματίες υγείας. Σε νοσοκομειακό περιβάλλον η ύπαρξη αερολυμάτων είναι πολύ συχνή και ο ιός μπορεί να μολύνει, για παράδειγμα, το αερόλυμα που περνά στη διασωλήνωση ασθενών ή στους εκνεφωτές φαρμάκων.

Εν κατακλείδι: μπορούμε να κολλήσουμε τον κορωνοϊό από τη σωματική επαφή ή την εισπνοή των σταγονιδίων την ώρα που κάποιος βήχει μπροστά μας, όμως δεν επιβιώνει στον αέρα ενός δωματίου για 3 ώρες. Πόσο μάλλον, όταν αυτό αερίζεται, κάτι που συνιστάται έτσι κι αλλιώς.