Μέχρι πότε τα σχολεία θα παράγουν “παπαγάλους”;

Μετά την πανδημία απαιτείται η διαμόρφωση νέων κανόνων που θα επανακαθορίζουν τη ζωή και την καθημερινότητά μας. Ο τρόπος που θα ζούμε, θα κινούμαστε, θα διασκεδάζουμε, θα εργαζόμαστε, αλλάζει άρδην. Οι προκλήσεις είναι μεγάλες, το κόστος προσαρμογής δυσβάστακτο. Η δίκαιη κατανομή των βαρών θα διαμορφώσει και το βαθμό κοινωνικής συνοχής και συμπόρευσης όλων, ως προϋποθέσεις προστασίας των δημοκρατικών θεσμών.

Όλα τα παραπάνω αφορούν και την παιδεία, ειδικά την υποχρεωτική εκπαίδευση όπου σχολεία και γονείς πρέπει να προσαρμοστούν. Επιβάλλεται η προώθηση ενός μοντέλου εκπαίδευσης και κατάρτισης εναρμονισμένου με τις απαιτήσεις που δημιουργεί ο διεθνής ανταγωνισμός. Τα πλέον κρίσιμα γνωστικά πεδία είναι η εισαγωγή της μεθοδολογίας STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics). Βρίσκεται στον πυρήνα της εκπαιδευτικής στρατηγικής στις τεχνολογικά αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας και δευτερευόντως της Βόρειας Αμερικής, με την Ευρώπη να χάνει συνεχώς έδαφος.

Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι μικτή: παρατηρείται υψηλό ποσοστό συμμετοχής σε “κατ’ όνομα” προγράμματα STEM που αναδεικνύει την κοινωνία πρωτοπόρα δύναμη, αλλά με τις επιδόσεις ιδιαίτερα χαμηλές. Η εκπαίδευση STEM είναι ένα παιδαγωγικό μοντέλο βασισμένο στη διεπιστημονικότητα, τη διερευνητική και βιωματική μάθηση, την ομαδική εργασία, τη συνδυαστική σκέψη και την επίλυση προβλημάτων με τους μαθητές στο επίκεντρο.

Τι είναι η εκπαίδευση STEM

Για την εκπαίδευση STEM, ο κεντρικός στόχος κάθε μαθητή είναι η απόκτηση αυτοπεποίθησης μέσα από τη γνώση. Αυτός ο στόχος υπακούει στις επιταγές που θα επικρατήσουν στο χώρο εργασίας τα επόμενα χρόνια. Το 65% των σημερινών μαθητών δεν γνωρίζει τί επάγγελμα θα κάνει, αφού αυτό δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμη (World Economy Forum). Πώς μπορούμε όμως να κάνουμε τη μάθηση να αποκτήσει νόημα για τους μαθητές, ώστε να επιτυγχάνουν υψηλές επιδόσεις; Η απάντηση είναι απλή.

Οι μαθητές πρέπει να εκπαιδευτούν όχι μονοθεματικά αλλά να αντιληφθούν ότι η δική τους ευημερία εξαρτάται και από την ποιότητα ζωής τους και την ποιότητα του πλανήτη μας. Η όποια εκπαίδευσή τους πρέπει να περιλαμβάνει και την εκπαίδευση σε θέματα όπως η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η διατήρηση της εναπομένουσας βιοποικιλότητας, η πρόσβαση σε πηγές νερού κ.ά. Οι μαθητές πρέπει να μπορούν να αντιμετωπίζουν τέτοια θέματα, τα οποία έχουν περιβαλλοντικές, κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές επιδράσεις. Ένα έθνος με βαθιές γνώσεις όχι μόνο διαβάζει, αλλά υπολογίζει, εξετάζει και καινοτομεί.

Στην Ευρώπη οι υπεύθυνοι παραδέχονται ότι οι χώρες τους έχουν μείνει πίσω στα μαθηματικά και στην επιστήμη. Η εκπαίδευση STEM αποτελεί πλέον οικονομική επιταγή διότι το σύνολο σχεδόν από τα 30 αναπτυσσόμενα επαγγέλματα την επόμενη δεκαετία θα απαιτήσουν υπόβαθρο σε γνώσεις τεχνολογίας, μηχανικής, και μαθηματικών. Αυτό σημαίνει ότι έχει περισσότερο νόημα από ποτέ για τις κυβερνήσεις, τα σχολεία να επενδύσουν στην εκπαίδευση STEM. Οι χώρες που αναπτύσσουν τη βιομηχανία τους εντάσσουν τη μέθοδο STEM στην εκπαίδευση, πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και στα παιδαγωγικά της τριτοβάθμιας.

Με το STEM επιχειρείται ο μετασχηματισμός από το επίπεδο της παραδοσιακής δασκαλο-κεντρικής διδασκαλίας στη διδασκαλία όπου κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει η επίλυση προβλήματος, η διερευνητική μάθηση, ενώ απαιτείται η δημιουργική εμπλοκή των εκπαιδευόμενων στην ανακάλυψη της λύσης. Το STEM παρέχει ευκαιρίες για ανάπτυξη δεξιοτήτων, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να απαντούν σε ερωτήματα και να εμπλέκονται σε παιγνιώδεις δραστηριότητες με θέματα την επιστήμη, τα μαθηματικά, τη μηχανική και την τεχνολογία.

Είναι εντυπωσιακή η αλλαγή του ενδιαφέροντος των παιδιών με το STEM. Με την εφαρμογή του μέσω projects, οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν να αναστοχάζονται στη διαδικασία της επίλυσης προβλημάτων και αποκτούν δεξιότητες σχετικές με την παγκοσμιοποίηση στην εκπαίδευση. Κι αυτό επειδή εστιάζει στην κριτική σκέψη, στην εργασία σε ομάδες, ενώ μειώνει το χάσμα γνώσεων ανάμεσα σε εκπαιδευόμενους από διαφορετικά κράτη.

Σκοπός και δομή

Σκοπός μας λοιπόν πρέπει να είναι:

• Η δημιουργία κατάλληλων εκπαιδευτικών συνθηκών για ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της καινοτομίας και του πνεύματος συνεργασίας σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
• Η ανάπτυξη εφαρμογών των φυσικών επιστημών και των νέων τεχνολογιών, με ιδιαίτερη έμφαση στις μεθόδους και εφαρμογές της Μηχανικής και του Προγραμματισμού με έμφαση στην εκπαιδευτική ρομποτική.
• Η ανάπτυξη της τεχνολογικής γνώσης και η ενίσχυση της σχολικής επίδοσης που αφορά στην καλύτερη και αποδοτικότερη κατανόηση των πρακτικών μαθημάτων (φυσική, μαθηματικά, πληροφορική).
• Η ανοικτή ανταλλαγή απόψεων και συνεργασιών με όλους όσους ενδιαφέρονται και ασχολούνται με τους τομείς των νέων τεχνολογιών και της εκπαιδευτικής ρομποτικής.
• Η εισαγωγή της Μηχανικής και του Προγραμματισμού στην εκπαιδευτική διαδικασία, με άμεση προτεραιότητα την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Το κεφάλαιο των “Απλών Μηχανών” είναι εκτός αναλυτικού προγράμματος σπουδών και η διδαχή του είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Σε πρόσφατη αναφορά του ΣΕΒ με θέμα “Παιδεία STEM για καινοτομία και ευημερία” προτείνονται:

Πρώτον: Συνεκτική, μακροπρόθεσμη στρατηγική για τα STEM με σωστά σχεδιασμένο πλαίσιο μέτρησης και παρακολούθησης αποτελεσμάτων, θεσμική κατοχύρωση της ουσιαστικής αυτονομίας του σχολείου και εθνική εκστρατεία ευαισθητοποίησης STEM ως ελκυστικές επιλογές πεδίου σπουδών.

Δεύτερον: Ανασχεδιασμός των αναλυτικών προγραμμάτων της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (και της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης) με έμφαση στα STEM, δημιουργία σύγχρονου εκπαιδευτικού υλικού, αξιοποίηση της τεχνολογίας στη σχολική εκπαίδευση, σύγχρονες υλικοτεχνικές υποδομές και αναβάθμιση του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού.

Τρίτον: Θεσμικές ρυθμίσεις για πιο ευέλικτα αναλυτικά προγράμματα, ώστε να εμπλουτίζεται η σχολική εμπειρία με παράλληλες δραστηριότητες STEM. Εισαγωγή δείκτη προώθησης STEM ή/και συνεργασίας με το εξωσχολικό περιβάλλον στο σύστημα αξιολόγησης σχολικών μονάδων και εκπαιδευτικών. Η τρέχουσα εμπειρία της τηλεκπαίδευσης θα ήταν καλό να αξιοποιηθεί.

Τέταρτον: Αναθεώρηση του συστήματος αρχικής και συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών με ενίσχυση της διδακτικής STEM και προώθηση της εκπαιδευτικής αριστείας στη βάση των προτάσεων της ΑΔΙΠΠΔΕ.

Πέμπτον: Υιοθέτηση πιο θετικής και ενεργητικής στάσης εκ μέρους της εκπαιδευτικής κοινότητας και κινητοποίηση των επιχειρήσεων για την υποστήριξη της εκπαίδευσης STEM με προώθηση του προγράμματος STEM Alliance και δικτύωση επιχειρήσεων για την ανάληψη κοινών δράσεων προώθησης των STEM στα σχολεία.

Γιατί STEM

Αναφορικά με τα ανωτέρω θεωρώ ότι κανείς δεν διαφωνεί. Σε γενικό επίπεδο η αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών στην κατεύθυνση STEM, η σύνδεση των σχολείων σε κοινές δράσεις με τις επιχειρήσεις κλπ μας βρίσκει σύμφωνους. Δεν απαντά όμως στο ερώτημα γιατί STEM. Η απάντηση είναι απλή! Όλοι μας πρέπει να λειτουργούμε ως μηχανικοί ανεξάρτητα από το όποιο επάγγελμα κάνουμε. Να παρατηρούμε ως μηχανικοί με σκοπό να δημιουργούμε προϊόντα γιατί με τη δημιουργία και τη πώλησή τους ζει η κάθε χώρα.

Προετοιμάζουμε λοιπόν τους νέους μηχανικούς να εργάζονται ως ομάδα, να δημιουργούν προϊόντα άρα και νέα οικονομία. Δείτε τι γίνεται στην Ιατρική και τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Η αναγέννηση τους κράτους και ο ψηφιακός του μετασχηματισμός δεν είναι ευχή αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη. Ας πάρουμε για παράδειγμα το φαινόμενο της εκπαιδευτικής ρομποτικής στην Ελλάδα. Από το 2008 η χώρα μας συμμετέχει στην Ολυμπιάδα Εκπαιδευτικής Ρομποτικής όπως αναφέρει και η εν λόγω μελέτη του ΣΕΒ κατωτέρω:

«Παρά την απουσία ολοκληρωμένης στρατηγικής STEM, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί σημαντικές πρωτοβουλίες για την προώθηση της εκπαίδευσης STEM σε όλες της βαθμίδες, κυρίως όμως στη δευτεροβάθμια γενική εκπαίδευση, και πιο συστηματικά, στην ιδιωτική μέση εκπαίδευση. Μολονότι πρόκειται, κατά κανόνα, για μεμονωμένες και αποσπασματικές δράσεις, η αξία και η επίδρασή τους στην εκπαιδευτική και μαθητική κοινότητα, αλλά και στην ελληνική κοινωνία συνολικά, είναι εξαιρετικά σημαντικές, καθώς αφενός αυξάνουν το ενδιαφέρον των μαθητών γι’ αυτές τις επιστημονικές περιοχές, αφετέρου εισάγουν βαθμιαία τη διδακτική STEM στα σχολεία. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι δράσεις αυτές υλοποιούνται με τη συνδρομή, ή ακόμα και με πρωτοβουλία, κάποιας ιδιωτικής επιχείρησης ή οργανισμού, όπως, για παράδειγμα η στρατηγική συνεργασία της Cosmote με το ελληνικό σκέλος του Οργανισμού Εκπαιδευτικής Ρομποτικής και Επιστήμης (WRO Hellas)».

Με αυτό ως δεδομένο που δεν σημαίνει ότι αποδίδει και την πραγματικότητα, ο βασικός φορέας εισαγωγής της εκπαιδευτικής ρομποτικής στην Ελλάδα είναι ο WRO Hellas με στρατηγικό συνεργάτη την COSMOTE. Από το 2008 αδιαλείπτως η χώρα μας συμμετέχει στη Ολυμπιάδα. Αναπτύσσονται εθνικοί διαγωνισμοί, συμμετέχουν δε σε αυτούς εκπρόσωποι και βαλκανικών χωρών. Κάποιοι είναι διαθεματικοί διαγωνισμοί, συνδέοντας την τεχνολογία και την εκπαιδευτική ρομποτική με τη ιστορία των Ελλήνων.