Μέγα των αυθαιρέτων κράτος αλλά who cares?

Ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση κατεδαφίσεως αυθαιρέτων ήταν η κατεδάφιση επτά παρανόμων προχείρων οικημάτων- ταβερνών στο Εθνικό Πάρκο Σχοινιά Μαραθώνα, για την κατεδάφιση των οποίων απαιτήθηκαν προσπάθειες 10 ετών και εμού ως Γενικού Επιθεωρητή Δημοσίας Διοίκησης και κατεδαφίστηκαν τελικά λίγο πριν την καταδίκη της χώρας, αφού είχε διατυπωθεί γνώμη, για τεράστιο πρόστιμο από την ΕΔΑΔ .

Το Εθνικό Πάρκο Σχοινιά Μαραθώνα ιδρύθηκε με Προεδρικό Διάταγμα το 2.000 με σκοπό τη διαχείριση του πρασίνου και την αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και περιλαμβάνει σε έκταση 13 τ.χιλ. τον υγροβιότοπο Σχοινιά, πευκόφυτο δάσος με κουκουναριές και μεγάλη μήκους 3,5 χιλ. αμμώδη ακτή. Βάση του Προεδρικού Διατάγματος απαγορεύεται η διέλευση και στάθμευση τροχοφόρων καθ’ όλην τη διάρκεια του έτους, πλήρης απαγόρευση κατασκηνώσεως πόσο μάλλον με τροχόσπιτα και κλείσιμο του πάρκου σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς.

Αυθαίρετα bungalows στον Σχοινιά

Με το άρθρο 83 ν.5106 /2024 θεσπίστηκαν πολύ αυστηρές διατάξεις για τη διαχείριση των δασών, οι οποίες σε συνδυασμό με τον ν.5215/2025, που κωδικοποίησε τον ν.4495/2017 “περί αυθαιρέτων..” προβλέπονται ειδικές ταχείες διαδικασίες χαρακτηρισμού των οικοδομών ως αυθαιρέτων και επιτάχυνση των κατεδαφίσεων. Τον Ιούνιο 2023 υποβλήθηκαν οι πρώτες καταγγελίες, ότι αναγέρθηκαν τελείως παράνομα και αυθαίρετα 13 προκατασκευασμένες μικρές βίλλες (bungallows) δίπλα στη θάλασσα στα 30 μέτρα και εντός του πευκοδάσους από κουκουναριές στο Εθνικό Πάρκο Σχοινιά Μαραθώνα, οι οποίες προσφέρονται μέσω πλατφόρμας Airbnb για βραχυχρόνιες μισθώσεις. Ήδη από το 2018 άρχισαν οικοδομικές εργασίες στη θέση Α3 στο Εθνικό Πάρκο Σχοινιά Μαραθώνα, για την ανοικοδόμηση των παραπάνω 13 αυθαιρέτων μικρών βιλών, που ολοκληρώθηκαν το 2023.

Η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Αττικής (ΟΦΥΠΕΚΑ), που δεν διαθέτει εκτελεστικές αρμοδιότητες, ενημέρωσε τον Ιούνιο 2023 τον Εισαγγελέα, που διέταξε προκαταρκτική εξέταση και το Δασαρχείο Καπανδριτίου για την έκδοση πρωτοκόλλου αποβολής και κατεδάφισης αυθαιρέτων, που εκδόθηκε, ενώ η Πολεοδομία Μαραθώνα επέβαλε πρόστιμο για αυθαίρετη δόμηση.

Το μοναδικού κάλλους πευκοδάσος από κουκουναριές ανήκει διαιρετά κατά το βόρειο τμήμα, όπου και οι αυθαίρετες οικοδομές, στον Συνεταιρισμό Δικαστών και Εισαγγελέων, που βρίσκεται σε παύση εργασιών και κατά το νότιο τμήμα στο Μουσείο Μπενάκη, βρίσκεται δε κατά διαχείριση στο Δασαρχείο Καπανδριτίου και δεν υπάρχει εντός αυτού καμιά ιδιωτική έκταση. Ολόκληρο το πευκοδάσος είναι περιφραγμένο, φυλάσσεται από φύλακες, απαγορεύεται σε αυτό η είσοδος αυτοκινήτων από το φόβο των πυρκαγιών. Σε ολόκληρο το πευκοδάσος απαγορεύεται η ανέγερση οποιουδήποτε ακόμα και προκατασκευασμένου κτίσματος.

Ο επιχειρηματίας, που δεν γνωρίζω αν είναι ιδιώτης ή εταιρεία, που είναι πιθανότερο, χρησιμοποιώντας τις προβλεπόμενες δικαστικές διαδικασίες καθυστερεί την εκτέλεση του πρωτοκόλλου αποβολής και κατεδάφισης ενώ εν τω μεταξύ εκμεταλλεύεται τα αυθαίρετα ακίνητα με βραχυχρόνιες μισθώσεις μέσω πλατφόρμας, όπου αναφέρεται και το ζητούμενο μίσθωμα, χωρίς όμως να υπάρχει περίπτωση νομιμοποίησης – τακτοποίησης των αυθαιρέτων οικοδομών, γιατί σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις τακτοποιούνται μόνο τα προ του 2011 αυθαίρετα. Απορώ όμως πως ο επιχειρηματίας εξασφάλισε την ύδρευση και ηλεκτροδότηση του συγκροτήματος, που απαγορεύεται για αυθαίρετες οικοδομές. Νομίζω, ότι η ΕΑΔ πρέπει να ερευνήσει το ζήτημα αυτό και να αναζητήσει τάχιστα ευθύνες (πειθαρχικές-ποινικές πριν αυτές παραγραφούν) από τα υπόλογα δημόσια όργανα.

Το όλο ζήτημα έγινε viral, έτυχε ευρύτατης δημοσιότητας στα ΜΜΕ ακόμα και με επερώτηση στη Βουλή, με διαμαρτυρίες περιβαλλοντικών συλλόγων και με πολύ δυσμενή σχόλια για την ανικανότητα του Κράτους να προστατεύσει το περιβάλλον από την αυθαίρετη δόμηση και μάλιστα, σε προστατευόμενες περιοχές, όπου απαγορεύεται οποιαδήποτε οικοδομική δραστηριότητα. Για την προστασία των οποίων δεν αρκεί η νομική κάλυψη, αλλά απαιτείται πολιτική βούληση για την εφαρμογή των νόμων και κυρίως, έλεγχος μετά κυρώσεων για τα όργανα, που δεν τον εφαρμόζουν. Νομίζω, ότι με την προσεχή συνταγματική αναθεώρηση πρέπει να απαγορευθεί η νομοθετική νομιμοποίηση -τακτοποίηση αυθαιρέτων κατασκευών τουλάχιστον για αιγιαλούς-δάση και αρχαιολογικούς χώρους.

Τα αυθαίρετα και η ατελής εφαρμογή του νόμου

Σύμφωνα με την παραπάνω κειμένη νομοθεσία μια οικοδομή χαρακτηρίζεται ως αυθαίρετη με τη σύνταξη από την οικεία Πολεοδομία πρωτοκόλλου, που διατάσσει την κατεδάφισή του ή εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις την τακτοποίηση του. Μετά τη τελεσιδικία του πρωτοκόλλου διατάσσεται από την οικεία Αποκεντρωμένη Περιφέρεια η κατεδάφιση του αυθαιρέτου, που εκτελείται από την οικεία Πολεοδομία με κονδύλια που παρέχει η Αποκεντρωμένη Περιφέρεια.

Η κατεδάφιση γίνεται από ιδιώτες εργολάβους που επιλέγονται με μειοδοτικό διαγωνισμό. Στην Αττική εκκρεμούν 800 τελεσίδικα πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαιρέτου για παραθαλάσσια ακίνητα και 2500 για δασικά ακίνητα, στην υπόλοιπη χώρα αρκετές χιλιάδες, αλλά δεν έχει εκτελεστεί κανένα με την ψευδεπίγραφη δικαιολογία, ότι δεν υπάρχουν σχετικά κονδύλια ακόμα για τους δύο αυθαιρέτους ορόφους του ξενοδοχείου της CO-CO MAT, παρά την επιτακτική απόφαση του ΣΤΕ για την εξεύρεση κονδυλίων και την άμεση κατεδάφιση.

Φυσικά η αδράνεια αυτή της Πολιτείας είναι γνωστή και για αυτό οι κύριοι των αυθαιρέτων δεν φοβούνται τη περίπτωση κατεδάφισης τους, αλλά περιμένουν την καινούργια νομοθετική τακτοποίηση των αυθαιρέτων, που γίνεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και εν όψει εκλογών και εκμεταλλεύονται εν τω μεταξύ το αυθαίρετο ακίνητο. Η πρακτική όμως αυτή αποθαρρύνει τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλόγους στη προσπάθεια τους για τη προστασία του περιβάλλοντος, εκτός του ότι η χώρα μας έχει καταδικαστεί από το ΕΔΑΔ σε μεγάλα πρόστιμα για τη μη εκτέλεση των πρωτοκόλλων κατεδάφισης, αλλά who cares. Αγγλιστί μήπως το καταλάβουν καλύτερα κάποιοι πολιτικοί.

Εξάλλου κονδύλια για κατεδαφίσεις υπάρχουν, αλλά εξαντλούνται σε αποτυχημένες απόπειρες κατεδαφίσεως κατά τις οποίες οι εργολάβοι μεταβαίνουν με τα μηχανήματα τους στον τόπο της κατεδάφισης, αλλά την τελευταία στιγμή η κατεδάφιση ματαιώνεται για διαφόρους λόγους κυρίως με εντολή της Αποκεντρωμένης Περιφέρειας, ή με προσωρινή δικαστική διαταγή, αλλά ο εργολάβος εισπράττει ολόκληρη την αμοιβή του.

Με εισήγηση μου σαν ΓΕΔΔ ψηφίστηκε το άρθρο 32 του ν.2947/2011 με το οποίο ιδρύεται Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων που υπάγεται στην Γενική Επιθεώρηση Προστασίας του Περιβάλλοντος, η οποία θα είχε ίδια μηχανήματα και προσωπικό και θα υλοποιούσε με πολύ μικρότερο κόστος και με αποτελεσματικότητα τα πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαιρέτων σε όλη τη χώρα. Όπως ήταν φυσικό η υπηρεσία αυτή δεν συστήθηκε, γιατί οι πολιτικοί για λόγους πολιτικού κόστους ή για την εξυπηρέτηση φίλιων συμφερόντων ή λόγω του πελατειακού κράτους δεν το θέλησαν.

Ο νόμος όμως ισχύει ακόμα και η σύσταση της υπηρεσίας κατεδαφίσεων είναι το μόνο μέσο να εκτελεστούν τα χιλιάδες ανεκτέλεστα τελεσίδικα πρωτόκολλα κατεδαφίσεων. Εξάλλου, η επιβολή προστίμων για αυθαίρετες κατασκευές αποδείχτηκε ότι είναι μη ικανό αποτρεπτικό μέσο, γιατί κανένας δεν πληρώνει το πρόστιμο, που απλά βεβαιώνονται στις ΔΥΟ αλλά δεν εισπράττονται και στο τέλος ρυθμίζονται ή παραγράφονται. Ήδη έχουν επιβληθεί πρόστιμα άνω των 110 δις ευρώ, που δεν πρόκειται να εισπραχθούν και πάλι who cares! Νομίζω, ότι η χώρα δεν αντέχει άλλα σκάνδαλα και καταδίκες από το ΕΔΑΔ και η Πολιτεία πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα των αυθαιρέτων οικοδομών πιο ενεργά χωρίς το φόβο του πολιτικού κόστους.