Μετά από μισό αιώνα “ανακάλυψαν” ότι η ασπαρτάμη είναι καρκινογόνα!

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προκάλεσε σήμερα, έμμεσα, αναστάτωση, γιατί σύμφωνα με στελέχη του – που μίλησαν ανωνύμως στο αμερικανικό πρακτορείο Reuters – έρευνες δείχνουν ότι η ευρυτάτης χρήσης γλυκαντική ουσία ασπαρτάμη, είναι “πιθανόν καρκινογόνα”. Μόνο που η ουσία αυτή καταναλώνεται από διαβητικούς και από όσους κάνουν δίαιτα, αλλά και μικρά παιδιά ή γενικό πληθυσμό εδώ και μισό αιώνα και τα περί καρκινογόνας δράσης “ακούγονταν” ήδη από το 1980. Να ξεκαθαρίσουμε ότι ο ΠΟΥ δεν έχει προχωρήσει σε επίσημες ανακοινώσεις ακόμη και ότι το “πιθανόν καρκινογόνο” διαφέρει από το καρκινογόνο (π.χ. τον αμίαντο).

Συγκεκριμένα, στην ΕΕ οι διαβαθμίσεις είναι τρεις: καρκινογόνες ουσίες είναι εκείνες που οι έρευνες έδειξαν σαφή σχέση με πρόκληση καρκίνου, πιθανόν καρκινογόνες είναι εκείνες που οι έρευνες έδειξαν πιθανή αλλά όχι απόλυτα βέβαιη πρόκληση (όπως π.χ. οι ακτινοβολίες από τα κινητά) και ύποπτες για πρόκληση καρκίνου είναι οι ουσίες που ερευνώνται μεν, αλλά τα στοιχεία είναι πολύ ελλιπή. Όσον αφορά στην ασπαρτάμη, έρευνες του περασμένου αιώνα είχαν ενοχοποιήσει το συγκεκριμένο γλυκαντικό ως πιθανώς καρκινογόνο σε πειραματόζωα.

Οι New York Times το 1985 είχαν προσπαθήσει να βάλουν φρένο στην αλόγιστη χρήση της, γράφοντας για διαπλοκή στελεχών του FDA (του αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων) και της βιομηχανίας τροφίμων των ΗΠΑ, αλλά και με πολυεθνικές. Όμως η ασπαρτάμη επιβλήθηκε, παρά τους φόβους των ειδικών και βρίσκεται πλέον σε πάνω από έξι χιλιάδες προϊόντα, όπως η Coca Cola “διαίτης”, δεκάδες τσίχλες, καραμέλες που καταναλώνουν παιδιά, γιαούρτια, δημητριακά κ.λπ. Η Pepsi Cola έκοψε την ασπαρτάμη από το 2015, την επανέφερε το 2016 και την ξακανάκοψε το 2020.

Σύμφωνα με το Reuters ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θα ανακοινώσει σύντομα ότι «η ουσία αυτή είναι πιθανόν καρκινογόνα στους ανθρώπους όπως δείχνει έρευνα του Διεθνούς Οργανισμού Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC)». Δεν είναι σαφές τι άλλαξε από το 2013 μέχρι σήμερα και γίνεται αυτή η παρέμβαση, δεδομένου ότι παρεμφερές θέμα (βλάβες από την ασπαρτάμη στον οργανισμό) είχε τεθεί και τότε, αλλά Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ειδικοί είχαν αποφανθεί ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποδηλώνουν κινδύνους.

Συζήτηση δεκαετιών

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων ζήτησε συγκεκριμένα επαναξιολόγηση της ασφαλούς ή όχι χρήσης της ασπαρτάμης το 2013 και η ομάδα εργασίας που ανέλαβε να αξιολογήσει τους κινδύνους, έκρινε ότι η ασπαρτάμη δεν προκαλεί ανησυχία αν καταναλώνεται σε ποσότητες που δεν ξεπερνούν τα 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα. Το θέμα ανακινήθηκε στην ΕΕ και το 2021, αλλά ουδείς γνωρίζει τι απέγινε με την ειδική επιτροπή που θα εξέταζε την ουσία. Ο ΠΟΥ μάλλον θα κάνει μια ανακοίνωση που θα καλεί σε πληρέστερη έρευνα επί του θέματος.

Στην ασπαρτάμη είχε αναφερθεί πρόσφατα και η ομότιμη καθηγήτρια Διατροφής και Προληπτικής Ιατρικής και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Αντωνία Τριχοπούλου, τονίζοντας ότι εδώ και δεκαετίες “σέρνεται” το πρόβλημα. Όπως είπε σε συνέντευξή της, ενώ θα γινόταν ειδική γνωμοδότηση στην ΕΕ, ασκήθηκε τεράστια πίεση από τη βιομηχανία τροφίμων, με το επιχείρημα ότι η ουσία δεν είναι καρκινογόνα σε μικρές ποσότητες.

Η νέα εισήγηση γίνεται όπως φαίνεται από μια ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων, ειδική στα πρόσθετα των τροφίμων, την JECFA (the Joint WHO and Food and Agriculture Organization’s Expert Committee on Food Additives) σε συνεργασία με ειδικούς από εθνικούς οργανισμούς διαφόρων κρατών. Οι Αμερικανοί, που έχουν και τα μεγαλύτερα συμφέροντα στον κλάδο των γλυκαντικών, ήδη αντιτείνουν ότι «στο παρελθόν έχουν ξανατεθεί παρεμφερή ζητήματα από τον οργανισμό αυτό για διάφορες ουσίες, και ότι αυτές οι ανακοινώσεις αναστάτωσαν τους καταναλωτές, προκάλεσαν μηνύσεις και πίεσαν τη βιομηχανία τροφίμων να στραφεί σε εναλλακτικές ουσίες. Εν γένει η κριτική από τον IARC προκαλεί σύγχυση στους καταναλωτές».

Υπενθυμίζεται ότι ο ίδιος οργανισμός, ο  JECFA, το 2015 είχε αποφανθεί ότι η γλυφοσάτη είναι πιθανόν καρκινογόνα και πολλές ευρωπαϊκές χώρες απαγόρευσαν τη χρήση της σε ζιζανιοκτόνα, ενώ άλλες θεωρούν απεναντίας ότι ο κίνδυνος διογκώθηκε. Πάντως στην Κολομβία όπου είχαν αποφασίσει να ρίξουν γλυφοσάτη για να σταματήσει η παραγωγή κοκαΐνης, τελικά σταμάτησαν, κρίνοντας την επικίνδυνη για τις μετέπειτα σπορές αλλά και για τους κατοίκους των περιοχών που θα ραντίζονταν. Οι ΗΠΑ τους πίεσαν να ξαναρχίσουν επιμένοντας ότι η γλυφοσάτη δεν είναι τόσο επικίνδυνη, αλλά οι Κολομβιανοί δεν υποχώρησαν. Η Μπάγιερ έχει ήδη τρεις καταδίκες για πρόκληση καρκίνου σε αγρότες από το ζιζανιοκτόνο της που περιέχει γλυφοσάτη.

Οι έρευνες για την ασπαρτάμη

Η επιτροπή JECFA που έχει ως ειδικό αντικείμενο τα πρόσθετα στα τρόφιμα και ποτά, εξετάζει την ασπαρτάμη εκ νέου και η σχετική συζήτηση κρατάει πάνω από ένα μήνα, η δε απόφαση των ειδικών θα γίνει γνωστή στις 14 Ιουλίου. Η ίδια επιτροπή το 1981, όμως, είχε τοποθετηθεί θετικότατα, αποφαινόμενη ότι η ασπαρτάτη είναι ασφαλής για τους καταναλωτές εφ’ όσον δεν ξεπερνιούνται κάποια όρια. Ως παράδειγμα ανέφεραν μάλιστα ότι ένας λεπτός ενήλικας θα έπρεπε να πίνει 12 έως 35 ποτήρια σόδας διαίτης καθημερινά για να θεωρηθεί ότι εκτίθεται σε επικίνδυνη ποσότητα. Η άποψη της JECFA τότε είχε υιοθετηθεί και από πολλά ευρωπαϊκά κράτη.

Μετά το ρεπορτάζ του Reuters για αλλαγή πλεύσης στο ζήτημα, η Διεθνής Ένωση Παραγωγών Γλυκαντικών πέρασε στην αντεπίθεση λέγοντας ότι «ο IARC δεν είναι όργανο που έχει ως ειδικό αντικείμενο την ασφάλεια των τροφίμων και η αναθεώρηση των απόψεων για την ασπαρτάμη στηρίζεται σε μη έγκυρες έρευνες και θα παραπλανήσει τους καταναλωτές». Και εκπρόσωπος της Διεθνούς Ένωσης Παραγωγών Αναψυκτικών δήλωσε ότι «βρίσκουμε ιδιαίτερα ανησυχητική την διαρροή κάποιων απόψεων που θα μπορούσαν χωρίς λόγο να ταράξουν τους καταναλωτές και να τους οδηγήσουν στην αλόγιστη χρήση ζάχαρης».

Πάντως γαλλική έρευνα σε 100.000 ενηλίκους έδειξε πέρσι ότι όσοι κατανάλωναν περισσότερα γλυκαντικά (της ασπαρτάμης περιλαμβανομένης) παρουσίασαν κατά τι υψηλότερα ποσοστά καρκίνου. Παρόμοια έρευνα στην Ιταλία είχε δείξει το 2005 ότι παρατηρήθηκαν περισσότεροι καρκίνοι σε πειραματόζωα στα οποία χορηγείτο ασπαρτάμη.

Ο περισσότερος κόσμος ίσως στραφεί πλέον στο μέλι ή στη στέβια, επειδή πρόκειται για φυσικά προϊόντα και όχι τεχνητά όπως η ασπαρτάμη. Πάντως ούτε και για την στεβιόλη υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να χαρακτηριστεί απολύτως ασφαλής, οπότε “παν μέτρον άριστον”, ή όπως συνιστούν πολλοί ειδικοί, επειδή πολλές φορές διάφορα ανθυγιεινά δεδομένα δημοσιοποιούνται εκ των υστέρων, «μην καταναλώνετε ποτέ το ίδιο προϊόν διαρκώς σε μια κατηγορία και να εναλλάσσετε προϊόντα σε ποτά και τρόφιμα ή και νερά».