Μεταναστευτικό: Ευρωπαϊκές διαφωνίες, αιγυπτιακό «σωσίβιο» και ελληνικοί καβγάδες

Αν και στο θέμα του Brexit δεν σημειώθηκε καμία πρόοδος στην Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, στο μεταναστευτικό μπορεί να πει κανείς ότι υπήρξε η ελάχιστη, καθώς η Ευρώπη συζητά πλέον επισήμως την φύλαξη των συνόρων της. Σε ό,τι αφορά το Brexit βέβαια οι 27 ήταν όλοι εναντίον Μέι, στο μεταναστευτικό όμως παραμένουν ο καθένας μόνος του.

Ο ίδιος ο Γιούνκερ, ο οποίος παρουσίασε την προηγούμενη εβδομάδα την νέα συμβιβαστική πρόταση της Κομισιόν, σχολίασε ότι οι ηγέτες δεν έκαναν επαρκείς υποχωρήσεις κατά την πρώτη ημέρα της Συνόδου. Η Ιταλία, η Αυστρία και τα κράτη της ομάδας του Βίζεγκραντ επέμειναν  ότι ο μοναδικός τρόπος να σταματήσει η παράτυπη μετανάστευση είναι να ενισχυθούν οι έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Παραλλήλως όμως, κυρίως οι ηγέτες χωρών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, αντιτάχθηκαν και πάλι στην αναδιανομή των αιτούντων ασύλου.

Παρά τις διαφωνίες οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφωνούν με την ενίσχυση της Frontex, η οποία σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν εξελίσσεται πλέον σε έναν πραγματικό Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ακτοφυλακής και Συνοριοφυλακής. Υπάρχουν όμως και ενστάσεις, κυρίως από τις χώρες εισόδου (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία), σε ό,τι αφορά την διεύρυνση της εντολής της, η οποία συνεπάγεται ενίσχυση των εξουσιών και της δικαιοδοσίας της. Αυτό που φοβούνται κυρίως οι διαφωνούντες είναι ο κίνδυνος να υποσκελιστεί η εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών που διαθέτουν εξωτερικά σύνορα της ΕΕ από την αναβαθμισμένη Frontex.

Διαφωνίες υπάρχουν όμως και στο ζήτημα της ευρωπαϊκής αναδιανομής των αιτούντων άσυλο, οι οποίοι καταφέρνουν να προσεγγίσουν τελικά ευρωπαϊκό έδαφος. Οι χώρες του Βίζεγκραντ εξακολουθούν να αρνούνται την φιλοξενία παράτυπων μεταναστών και προσφύγων, η Ιταλία επιμένει στην απαγόρευση προσέγγισης πλοίων ΜΚΟ στα λιμάνια της και πολλές άλλες χώρες τάσσονται υπέρ μιας μετάθεσης της ευθύνης στις Βρυξέλλες για να αποφύγουν την άνοδο ακροδεξιών και «λαϊκιστικών» κομμάτων.

Παράθυρο Γιούνκερ στους «σκληρούς»

Ο Γιούνκερ, ο οποίος με την ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα επισήμανε ότι η ΕΕ χρειάζεται περισσότερη αλληλεγγύη, επέμεινε ότι οι χώρες που δεν θέλουν να φιλοξενήσουν αιτούντες ασύλου πρέπει να συμβάλλουν με άλλους τρόπους. Και αυτή η εκδοχή όμως απέχει πολύ από το να αποτελεί κοινή ευρωπαϊκή λύση.

Θα μπορούν για παράδειγμα χώρες του ευρωπαϊκού βορρά ή της κεντρικής Ευρώπης ακόμη, οι οποίες δεν δέχονται ιδιαίτερη πίεση, με μια συνεισφορά σε έναν κοινοτικό λογαριασμό να αποποιούνται των ευρωπαϊκών ευθυνών τους για την φιλοξενία αιτούντων ασύλου; Όσοι όμως φτάνουν σε ευρωπαϊκό έδαφος υποτίθεται ότι επιζητούν την είσοδο στην ΕΕ και στα δικαιώματα που η Ένωση παρέχει. Άρα δεν είναι παράτυποι μετανάστες ή πρόσφυγες στην Ελλάδα, την Ιταλία ή την Ισπανία, αλλά στην ΕΕ. Από την άλλη, η υιοθέτηση αυτής της πρότασης καθιστά αυτομάτως ακόμη πιο αδύναμες τις χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, και οι οποίες, όλως τυχαίως, είναι εκείνες που δέχονται την μεγαλύτερη πίεση και από τις μεταναστευτικές ροές, δηλαδή οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου.

Η κατάσταση αυτή άλλωστε προκάλεσε την άνοδο και την έκρηξη του Σαλβίνι στην Ιταλία, ο οποίος σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στην Αυστρία, την Ουγγαρία και τις άλλες χώρες του Βίζεγκραντ, άλλαξε την ευρωπαϊκή ατζέντα στο μεταναστευτικό. Η ίδια κατάσταση οδήγησε τους τελευταίους μήνες τους Ευρωπαίους ηγέτες σε ένα «παιχνίδι αλληλοκατηγοριών», το οποίο επισήμανε εμφατικά ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου  Ντόναλντ Τουσκ, ζητώντας να σταματήσει με την σύνοδο του Σάλτσμπουργκ.

Η αντίδραση στο παράθυρο που ανοίγει ο Γιούνκερ προς τους «σκληρούς» της ΕΕ ήρθε και πάλι από την Ιταλία, με τον πρωθυπουργό Κόντε να επισημαίνει ότι η οικονομική συνεισφορά δεν αποτελεί «ικανό τρόπο επίλυσης» της μεταναστευτικής κρίσης. Είναι μόνο μία «τελευταία επιλογή» είπε ο Κόντε, τονίζοντας ότι το πρωτεύον είναι «η ευρεία συμμετοχή στον μηχανισμό μετεγκατάστασης». Σημειώνεται ότι η Ιταλία ανήκει στην ομάδα των χωρών της ΕΕ που είναι αντίθετες στη μετανάστευση, θέλει ωστόσο την μετεγκατάσταση, μέσω ενός ευρωπαϊκού συστήματος αναδιανομής, εκείνων που καταφέρνουν να φτάσουν στο έδαφός της.

Το φλερτ με την Αίγυπτο

Από τις αρχές του καλοκαιριού η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας, αλλά και η αυστριακή προεδρία με την ανάληψη των καθηκόντων της, αν και με διαφορές, υποστήριξαν την δημιουργία «πλατφορμών  αποβίβασης» εκτός της ΕΕ για τους μετανάστες που διασώζονται στη θάλασσα. Το θέμα συζητήθηκε και στην Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, το απέρριψαν ωστόσο, ευθύς αμέσως, όλες οι χώρες της Βόρειας Αφρικής και κάποιες βαλκανικές,  που είχαν βολιδοσκοπηθεί ως υποψήφιες.

Η Ιταλία για δικούς της λόγους προώθησε στην συνέχεια επαφές και διμερή συνεργασία με την Τρίπολη, ενώ η αυστριακή προεδρία, κινούμενη θεσμικά έλαβε υπόψη της τις ενστάσεις του ΟΗΕ ότι η Λιβύη δεν αποτελεί «ασφαλή» χώρα.  Η Ευρώπη στράφηκε έτσι προς την Αίγυπτο, η οποία έχει σημειώσει πρόοδο στο θέμα, καθώς τα τελευταία δύο χρόνια δεν έχει φτάσει στην Ευρώπη κανένα πλεούμενο με μετανάστες, προερχόμενο από τι αιγυπτιακές ακτές.

Την έναρξη ενός νέου διαλόγου με την Αφρική προανήγγειλε από το ευρωκοινοβούλιο ο Γιούνκερ και η Κομισιόν συμπεριέλαβε στις προτάσεις της ένα συνολικό σχέδιο συνεργασίας με τις αφρικανικές χώρες προέλευσης και διέλευσης μεταναστών. Λεπτομέρειες αυτού του σχεδίου συζήτησαν το περασμένο Σαββατοκύριακο ο προεδρεύων της ΕΕ καγκελάριος Κουρτς  και ο πρόεδρος της Αιγύπτου Φατάχ αλ Σίσι.

Στο Σάλτσμπουργκ οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ τάχθηκαν υπέρ των συνομιλιών με το Κάιρο και εξέφρασαν την στήριξή τους στην διοργάνωση μίας Συνόδου τις ΕΕ με τις αραβικές και βορειοαφρικανικές χώρες, τον  Φεβρουάριο στην Αίγυπτο.  Την συμφωνία των Ευρωπαίων ανακοίνωσε ο Κουρτς, ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επίε ότι θα έχει επαφές για το θέμα με τον Αιγύπτιο πρόεδρο, την Κυριακή στην Νέα Υόρκη.

Οι ελληνικοί καβγάδες

Σε γενικές γραμμές η Σύνοδος του Σάλτσμπουργκ στήριξε της προτάσεις της Επιτροπής για το μεταναστευτικό, παρά τις επιμέρους διαφωνίες και διαφοροποιήσεις. Η αναδιανομή των αιτούντων ασύλου παραμένει το μεγαλύτερο πρόβλημα, ενώ για το θέμα της αναβάθμισης της Frontex, για το οποίο επίσης υπάρχουν αντιρρήσεις, ο Γιούνκερ εκτίμησε ότι είναι δυνατή η επίτευξη συμφωνίας έως το τέλος του έτους.

Από την πλευρά του, ο Αυστριακός καγκελάριος Κουρτς χαρακτήρισε ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι οι συζητήσεις επικεντρώνονται πλέον στην προστασία των συνόρων, στην καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και στην συνεργασία με αφρικανικές χώρες, και όχι στην εσωτερική μετεγκατάσταση των μεταναστών. Εκτίμησε ωστόσο ότι οι διαφωνίες στο θέμα θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και μετά την  αυστριακή προεδρία.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός, η πρόταση του οποίου για την επιτάχυνση των διαδικασιών δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, έγινε πλήρως αποδεκτή, όπως δήλωσε ο ίδιος, εκτίμησε ότι υπήρξαν θετικά βήματα στην κατεύθυνση αντιμετώπισης των προσφυγικών ροών. Σημείωσε ωστόσο ότι η προσφυγική κρίση δεν αντιμετωπίζεται με το να ορθώσει η κάθε χώρα δικά της φρούρια και χαρακτήρισε το προσφυγικό-μεταναστευτικό ως «το κεντρικό πολιτικό και ιδεολογικό ζήτημα που χωρίζει την Ευρώπη σε δύο στρατόπεδα».

Ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε «κοντόφθαλμη λογική» την δημιουργία «φρουρίων» και τόνισε ότι η Ελλάδα θα παραμείνει «πρωταγωνίστρια  στις χώρες που έχουν μια ευρύτερη ενόραση για το προσφυγικό». Την ίδια ώρα πάντως στην ελληνική Βουλή ο καβγάς που προέκυψε για το μεταναστευτικό, ανάμεσα στον αρμόδιο υπουργό και τον Τομεάρχη της ΝΔ, αφορούσε κυρίως τις «εικόνες ντροπής στην Μόρια» και την διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Είδαμε δηλαδή για άλλη μία φορά το δένδρο και χάσαμε το δάσος.