Μην πυροβολείτε αδιακρίτως τους δικαστές

Ο δράστης και το θύμα είναι Ρομά, που σημαίνει πως όσοι ζουν εντός της ιδιότυπης κοινωνίας των Ρομά έχουν τους δικούς τους κανόνες ηθικής και συμπεριφοράς και απόδοσης δικαιοσύνης, επειδή διαχρονικά η Πολιτεία δεν μπόρεσε, ούτε καν προσπάθησε σοβαρά να τους ενσωματώσει στο κοινωνικό σύνολο, ενώ κάποιοι τους εκμεταλλεύτηκαν παντοιοτρόπως, ακόμη και πολιτικά.

Σαφώς ο δράστης θα πληρώσει τα επιχείρια των πράξεων του, που τελέσθηκαν υπό την ισχύ των αυστηρότερων διατάξεων του ν.5090/2024, για τις οποίες οι προβλεπόμενες ποινές είναι και της ισόβιας κάθειρξης, που σημαίνει ότι, αν επιβιώσει εντός των φυλακών, θα εξέλθει από αυτές, τουλάχιστον μετά εικοσαετία.

Δεύτερο, η βιαιοπραγία από επώνυμο δικηγόρο κατά της συζύγου του και κυρίως η – με συμφωνία ανακριτή και εισαγγελέα – μη προσωρινή κράτηση του, προκάλεσε δυσμενέστατα σχόλια κατά της Δικαιοσύνης για την επιλεκτική μεταχείριση των επωνύμων, τον πειθαρχικό έλεγχο από την ηγεσία του Αρείου Πάγου και δηλώσεις του υπουργού Δικαιοσύνης για τη θέσπιση αυστηρότερων διατάξεων για τα εγκλήματα αυτά. Οι ποινές που επιβάλλουν τα δικαστήρια έχουν δύο σκοπούς:

• Την ειδική πρόληψη, δηλαδή να εμποδίσουν τον καταδικασθέντα από την τέλεση άλλων αδικημάτων.
• Τη γενική πρόληψη με το να αποτραπούν άλλοι από την τέλεση αδικημάτων.

Η αντίδραση της κοινής γνώμης

Φυσικά για να είναι αποτελεσματικοί οι σκοποί της ποινής πρέπει να υπάρχει, εκτός της ταχείας απονομής της Δικαιοσύνης, πραγματική και όχι πλασματική έκτιση της ποινής. Σταδιακά λόγω των ευνοϊκών ποινικών διατάξεων του νόμου Παρασκευόπουλου και του νέου Ποινικού Κώδικα, της υποχρεωτικής αναστολής των ποινών μέχρι δύο ετών, της εκτέλεσης της ποινής με παροχή κοινωφελούς εργασίας ή με βραχιολάκι, της επιεικούς πρακτικής των δικαστηρίων να χορηγούν ανασταλτικό αποτέλεσμα των καταδικαστικών αποφάσεων με την άσκηση ενδίκων μέτρων, στην οποία συντελούν οι αγορεύσεις των δικηγόρων με επίκληση του τεκμηρίου αθωότητας, την παραμονή των δικαστών για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε περιφερειακά δικαστήρια και την εντεύθεν όσμωση με δικηγόρους, οι ποινές που επιβάλλονται δεν επιτελούν τον αποτρεπτικό σκοπό τους, επειδή δεν υπάρχει πλέον ο φόβος της πραγματικής έκτισης ποινής.

Ο παραπάνω βιαστής και δολοφόνος το 2020 είχε καταδικαστεί πρωτόδικα από το Μονομελές Ορκωτό Εφετείο για βιασμό σε κάθειρξη εννέα ετών και με απόφαση μόνο των τακτικών δικαστών δόθηκε ανασταλτικό αποτέλεσμα στην έφεση που άσκησε και αφέθηκε ελεύθερος με περιοριστικούς όρους, κατόπιν των αναβολών της δίκης μέχρι την ημέρα της δολοφονίας…

Όταν το γεγονός αυτό έγινε γνωστό στα ΜΜΕ και την κοινή γνώμη δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι για τη δολοφονία ευθύνεται και το συγκεκριμένο δικαστήριο που τον άφησε ελεύθερο με την άσκηση της έφεσης. Την άποψη αυτή ενίσχυσε και η ανακοίνωση του Αρείου Πάγου για τον πειθαρχικό έλεγχο σε βάρος των δικαστών που διέταξε η Πρόεδρος, επειδή η απόφασή τους δεν είχε ιδιαίτερη αιτιολογία, που σημαίνει έμμεσο έλεγχο της δικανικής κρίσης τους που ολοκληρώνεται όμως με την έκδοση της πειθαρχικής απόφασης. Δεν γνωρίζω, ποιο πειθαρχικό αδίκημα αποδίδεται στους δικαστές, αλλά παρατηρώ, ότι η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων( ΕΔΕ) με ανακοίνωση της ζήτησε τη παρέμβαση του ΕΣΡ και της Πολιτείας για να σταματήσει να αποτελεί «η τηλεόραση αρένα και η Δικαιοσύνη θέαμα».

Εξάλλου η μη κράτηση του δικηγόρου προκάλεσε – εκτός από τον πειθαρχικό έλεγχο των δικαστών – και δηλώσεις του υπουργού Δικαιοσύνης για θέσπιση συγκεκριμένων πολύ αυστηρών διατάξεων στις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Οι διατάξεις είναι δρακόντειες, ιδίως η υποχρεωτική προσωρινή κράτηση του δράστη και μη χορήγηση ανασταλτικής δύναμης στα ένδικα μέσα, που σημαίνει παραμονή στις φυλακές του δράστη μέχρι τη δευτεροβάθμια δίκη. Αμφιβάλλω όμως αν, κατόπιν της αντιδράσεως των δικηγόρων, τελικά οι διατάξεις ψηφιστούν ως έχουν.

Δικαστές και Δικαιοσύνη 

Στα Ποινικά Δικαστήρια των 80 % των δικαστών είναι γυναίκες, γεγονός που λόγω γυναικείας αλληλεγγύης μπορεί να επηρεάσει τη δικανική τους κρίση τόσο ως προς την τέλεση της άδικης πράξης, όσο και ως προς το ύψος της ποινής. Για την πρόληψη, λοιπόν, ενδεχόμενης μεροληπτικής δικαστικής κρίσης, κατά την άποψή μου, πρέπει οι προτεινόμενες από τον υπουργό Δικαιοσύνης διατάξεις να συμπληρωθούν ως εξής:

• Στη σύνθεση του Πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου, που δικάζει υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας να μετέχει υποχρεωτικά ένας άνδρας δικαστής.
• Όταν η καταδικαστική απόφαση δεν είναι ομόφωνη, αλλά εκδίδεται κατά πλειοψηφία, τότε η άσκηση της έφεσης πρέπει να έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα.

Σαφώς και οι δικαστές πρέπει να κρίνονται, αν η δικανική τους κρίση υπερβαίνει τα ακραία όρια αυτής, βάσει όμως των στοιχείων που λήφθηκαν υπόψη και όχι με βάση μελλοντικά γεγονότα, σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΔΕ. Εάν επικρατήσει η συλλογιστική αυτή, τότε στη πράξη καταργείται το άρθρο 471 ΚΠΔ, ότι η άσκηση ενδίκου μέσου έχει ανασταλτική δύναμη, εκτός αν αποφασίσει άλλως το δικαστήριο, επειδή οι δικαστές από τον φόβο του πειθαρχικού ελέγχου δεν θα χορηγούν ανασταλτική ισχύ στα ένδικα μέσα, ακόμα και στις περιπτώσεις του άρθρου 187 παρ. 6ΠΚ, που κατά προηγούμενη διατύπωση της διάταξης δεν χορηγείτο.

Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή χορηγείται πλέον κατά την κρίση του δικαστηρίου ανασταλτική ισχύ με την άσκηση ενδίκου μέσου σε περιπτώσεις καταδίκης για εγκληματική οργάνωση. Τη θέσπιση της διάταξης αυτής πέτυχαν οι δικηγόροι, κατόπιν της πρόσφατης επί εξάμηνο αποχής από τα καθήκοντα τους.

Τί ισχύει στο ποινικό μας σύστημα

Στο ποινικό μας σύστημα έχει επικρατήσει η θεωρία της πρόσφορης αιτιότητας ή συνάφειας (causa adequata ) σύμφωνα με την οποία από τις πολλές αιτίες που συνέβαλαν στην επέλευση ενός ζημιογόνου αποτελέσματος ξεχωρίζουμε εκείνη, που θεωρούμε ως κρίσιμη ή πρόσφορη σε αντίθεση με τη θεωρία του ισοδυνάμου των όρων (condition sine qua non) που καταλογίζει ευθύνη σε κάθε παράγοντα που συντέλεσε στην επέλευση του αποτελέσματος. Θεωρία που δεν επικράτησε, γιατί οδηγεί σε adsurdum.

Επομένως για τη δολοφονία της 11χρονης ευθύνεται μόνο ο δράστης και όχι το δικαστήριο που έδωσε ανασταλτικό αποτέλεσμα στην έφεση, όπως έμμεσα τα ΜΜΕ και η κοινή γνώμη υπαινίσσονται. Σε αντίθετη περίπτωση εισάγομε στο ποινικό μας σύστημα από τη πίσω πόρτα τη θεωρία του ισοδυνάμου των όρων, που οδηγεί σε κυνήγι μαγισσών. Σε κάθε περίπτωση οι δικαστές πρέπει να ελέγχονται πειθαρχικά σύμφωνα με το άρθρο 177 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, όταν η δικανική τους κρίση υπερβαίνει τα ακραία όρια και μόνο από τα αρμόδια όργανα και όχι από λαϊκά δικαστήρια των ΜΜΕ με γνώμονα το έωλο “κοινό περί δικαίου αίσθημα”.

Ο μη έλεγχος των δικαστών για δικανική κρίση, που συντελεί στην έκδοση μη ορθών αποφάσεων, μαζί με τις άλλες δυσλειτουργίες της απονομής της Δικαιοσύνης, είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών σε αυτή, που σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση έχει περιοριστεί στο 15%.

Σαφώς υπάρχουν περιπτώσεις που η ουσιαστική δικανική κρίση πρέπει να ελεγχθεί πειθαρχικά από τα αρμόδια όργανα και σε αυτό ενδεχόμενα να βοηθάει η κατακραυγή της κοινής γνώμη για την ενεργοποίηση των πειθαρχικών διαδικασιών, η οποία όμως δεν πρέπει να στρέφεται αδιακρίτως και κατά δικαστών που επιτελούν το καθήκον τους. Συνεπώς ηγεσία του Αρείου Πάγου για να διαφυλάξει το κύρος της Δικαιοσύνης πρέπει να εξετάζει αυτεπάγγελτα όλες και όχι επιλεκτικά κατά απαίτηση της κοινής γνώμης τις περιπτώσεις που η δικανική κρίση υπερβαίνει τα ακραία όρια της.