Να πάρω αντιβίωση για την άνοια; – Τι λέει ερευνήτρια για τα φάρμακα-έκπληξη

Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Alzheimer’s and Dementia: Translational Research & Clinical Interventions», και οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα υγείας από 14 μελέτες που χρησιμοποίησαν ιατρικά αρχεία από περισσότερα από 130 εκατομμύρια άτομα και παράλληλα από ένα εκατομμύριο περιστατικά με άνοια. Στόχος της έρευνας ήταν να αναζητήσουν θετικές χρήσεις για την άνοια στη φαρέτρα των υπαρχόντων φαρμάκων -δηλαδή σκευασμάτων που κανονικά συνταγογραφούνται για άλλα προβλήματα υγείας και που μπορεί να επηρεάζουν όμως θετικά και το πρόβλημα της άνοιας.

Όπως γράφουν οι ερευνητές, απρόσμενα διαπίστωσαν ότι ίσως βοηθούν ορισμένα αντιβιοτικά, συγκεκριμένοι εμβολιασμοί και κάποια αντιφλεγμονώδη, καθώς μια σειρά από αυτά τα φάρμακα συσχετίστηκαν με μειωμένο κίνδυνο άνοιας. Ορισμένα από αυτά ήδη θεωρούνταν πάντως υποψήφια για αξιοποίηση στην άνοια. Απεναντίας, ορισμένα φάρμακα για τον διαβήτη, κάποια αγχολυτικά, και ορισμένα αντιψυχωσικά, συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο. Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, τα θετικά ευρήματα υποστηρίζουν την υπόθεση ότι κάποιες μορφές άνοιας μπορεί να πυροδοτούνται από ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις ή από φλεγμονές.

Όπως πάντα, πολλοί αναγνώστες προβληματίστηκαν μήπως αρχίσουν προληπτικά αντιβίωση ή αντιθέτως, μήπως πρέπει να κόψουν κάποια φάρμακα. Όμως όσοι έχουν κάποιες ιατρικές γνώσεις ξέρουν ότι οι έρευνες αυτές απευθύνονται στην ουσία σε ειδικούς, με στόχο τα ευρήματα να διερευνηθούν σε επόμενες κλινικές δοκιμές. Ο βασικός λόγος είναι δυστυχώς ότι κανένα φάρμακο δεν στερείται παρενεργειών. Ο άλλος λόγος είναι ότι ακόμα και η εγκυρότερη μελέτη αφήνει κενά για να συμπληρωθούν από τις επόμενες ή και σε κάποια σημεία να αναιρεθούν ορισμένα πρώτα συμπεράσματά της. Ο τρίτος λόγος είναι αυτός που λένε οι ίδιοι οι ερευνητές: δεν υπάρχει βεβαιότητα για τα ευρήματα και η ερμηνεία τους θα εξαρτηθεί από νέες έρευνες πολύ πιο στοχευμένες.

Η Δρ Ηλιάννα Λουρίδα από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ, δήλωσε σχετικά: «Επειδή ένα συγκεκριμένο φάρμακο σχετίζεται με έναν μεταβαλλόμενο κίνδυνο για άνοια, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι όντως προκαλεί ή αντιθέτως βοηθά στην πρόληψη της άνοιας. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι ο διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας, και όποιος έχει διαβήτη παίρνει σκευάσματα για να τον ελέγξει.

Κατά συνέπεια δεν μπορούμε να ξέρουμε με βεβαιότητα αν η άνοια που παρουσιάζει το άτομο οφείλεται στο διαβήτη του ή στα φάρμακα που πήρε για το σάκχαρο. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι όλα τα φάρμακα έχουν οφέλη και κινδύνους. Οι ασθενείς δεν πρέπει ποτέ να αλλάζουν το φάρμακό τους χωρίς να το συζητήσουν πρώτα με το γιατρό τους και θα πρέπει να του λένε τις οιεσδήποτε ανησυχίες τους.»

Το αντιφυματικό

Την ρωτήσαμε και για τα εμβόλια, επειδή η έρευνα αναφέρει τέσσερα που ίσως μειώνουν τον κίνδυνο της άνοιας, αλλά υπάρχει αναφορά και σε πέμπτο, το αντιφυματικό BCG. «Στη συγκεκριμένη ανασκόπηση, προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε πολλές διαφορετικές μελέτες και αυτές είχαν διαφορετικές προσεγγίσεις. Μερικές από αυτές εξέτασαν εκατοντάδες διαφορετικά φάρμακα. Ως εκ τούτου, δεν εξετάσαμε ειδικά το εμβόλιο κατά της φυματίωσης σε αυτήν την ανασκόπηση. Φυσικά, άλλες ερευνητικές ομάδες ανά τον κόσμο έχουν δημοσιεύσει σχετικά με αυτό το θέμα.

»Το Bacillus Calmette–Guerin (BCG) αναπτύχθηκε ως εμβόλιο κατά της φυματίωσης και έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία πρώτης γραμμής σε ασθενείς με μη μυοδιηθητικό καρκίνο της ουροδόχου κύστης (NMIBC). Πράγματι, ορισμένες μελέτες στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν βρει ότι ασθενείς με καρκίνο της ουροδόχου κύστης που έλαβαν BCG μπορεί να έχουν χαμηλότερη επικινδυνότητα εμφάνισης άνοιας. Αν και δεν έχω συμμετάσχει σε έρευνες στο συγκεκριμένο τομέα, η εκτίμηση μου είναι ότι θα χρειαστούν περαιτέρω μελέτες, πιθανώς κλινικές δοκιμές (randomized clinical trials), για την καλύτερη κατανόηση της επίδρασης του BCG στην άνοια, τους υποκείμενους μηχανισμούς και για την αποσαφήνιση τυχόν αιτιολογικών επιδράσεων αυτής της συσχέτισης. Κοινώς, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις συσχέτισης μεταξύ BCG και άνοιας αλλά δεν μπορούμε να πούμε ακόμα κάτι με σιγουριά», καταλήγει η δρ Λουρίδα.

Η έρευνα των δυο πανεπιστημίων διαπιστώνει πάντως και αντικρουόμενα στοιχεία, καθώς από τις 14 μελέτες που “έβαλαν κάτω”, άλλες έρευνες έδειχναν ότι κάποια αντιυπερτασικά βοηθούν και άλλες απεναντίας, όχι. Αυτό μπορεί να οφείλεται στον τρόπο που έγιναν οι μελέτες αυτές, στον τρόπο συλλογής δεδομένων, καθώς και στο γεγονός ότι διαφορετικά φάρμακα ακόμη και εντός της ίδιας κατηγορίας συχνά λειτουργούν με διαφορετικούς βιολογικούς μηχανισμούς.

Στη Βρετανία πάντως θα αρχίσουν κλινικές δοκιμές για τη νόσο  Αλτσχάιμερ με την πειραματική χορήγηση φαρμάκων που επί του παρόντος συνταγογραφούνται για άλλα προβλήματα υγείας. Οι ερευνητές εξάλλου ως στόχο είχαν να δουν ποια φάρμακα φαίνεται να βοηθούν στην αποτροπή της άνοιας, ώστε τυχόν κλινικές δοκιμές να ξεκινήσουν από τα πιθανότερο ωφέλιμα. Ουσιαστικά με αυτή την έρευνα οι ασθενείς κερδίζουν χρόνο, γιατί υπάρχει μια πρώτη αξιολόγηση για μερικά φάρμακα που η θετική τους επίδραση διαπιστώθηκε σε παραπάνω από δυο προγενέστερες μελέτες και αυτά θα “πάρουν προτεραιότητα” στις κλινικές δοκιμές έναντι φαρμάκων που βρέθηκαν να βοηθούν μόνον σε μία έρευνα.

Τα εμβόλια που βρέθηκαν να μειώνουν ίσως τις πιθανότητες εκδήλωσης άνοιας ήταν τέσσερα: για την ηπατίτιδα Α, για τον τυφοειδή, ο συνδυασμός εμβολίου για τυφοειδή και ηπατίτιδα Α και, τέλος, το εμβόλιο για την διφθερίτιδα. Κάποια μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη βρέθηκαν επίσης να συνδέονται με μειωμένο κίνδυνο. Η φλεγμονή θεωρείται όλο και περισσότερο ότι συμβάλλει σημαντικά σε ένα ευρύ φάσμα ασθενειών και ο ρόλος της στην άνοια υποστηρίζεται από το γεγονός ότι ορισμένα γονίδια που αυξάνουν τον κίνδυνο άνοιας, συνδέονται και με φλεγμονές.

Εντούτοις οι έρευνες μέχρι στιγμής δεν έχουν αποδώσει, ίσως γιατί γίνονται ειδικά για την νόσο Αλτσχάιμερ και όχι για όλες τις μορφές άνοιας ή επειδή δεν έχει δοκιμαστεί το κατάλληλο αντιφλεγμονώδες μέχρι στιγμής. Πιθανόν όπως εκτιμούν οι ειδικοί, η αποτελεσματικότητα να σχετίζεται και με το πότε αρχίζει κάποιος την θεραπεία ή, ίσως, τα αντιφλεγμονώδη να μην μπορούν να βοηθήσουν εν τέλει. Υπενθυμιζεται ότι τα αντιφλεγμονώδη δεν είναι αθώα σκευάσματα, όπως εξάλλου κανένα φάρμακο δεν είναι αβλαβές για το συκώτι ή και άλλα όργανα.

Τα αντιβιοτικά που ελέγχθηκαν σε σχέση με την άνοια στις 14 έρευνες είχαν ως βάση πολλές δραστικές ουσίες και μερικά ήταν πολύ ειδικά. Μπορείτε να τα διαβάσετε στην έρευνα καθαυτή, μια που είναι πάρα πολλά. Υπενθυμίζεται, παράλληλα,  ότι όπως είπε και η ειδική ερευνήτρια, ακαδημαϊκή υπότροφος Ιλιάννα Λουρίδα, τα αποτελέσματα της μελέτης είναι προς περαιτέρω διερεύνηση και δεν σημαίνουν πως πράγματι κάποια φάρμακα βοηθούν στην πρόληψη ή ότι άλλα επιταχύνουν τη νόσο. Επίσης ξανατόνισε ότι κανείς δεν πρέπει να παίρνει χάπια ή να κόβει εκείνα που ήδη λαμβάνει χωρίς να συμβουλευτεί τον γιατρό του μόνο και μόνο επειδή έγινε μια έρευνα που ίσως δείχνει πιθανή, αλλά πολύ αβέβαιη συσχέτιση.