Ο John Nash, οι γκόμενες και τα περιοριστικά μέτρα
19/04/2020
Λοιπόν αυτό που συμβαίνει είναι ότι ένα πρωτοφανές ποσοστό (~90%+) επείσθη από την επικοινωνία της κυβέρνησης, των MME και του κοινωνικού περίγυρου να εφαρμόσει τα μέτρα περιορισμού και κοινωνικής αποστασιοποίησης. Μένει ένα απείθαρχο 10%. Αυτό κατά περίπτωσιν μπορεί να φτάνει και το 20%.
Το απείθαρχο τμήμα είναι ακριβώς αυτό που απειλεί να τινάξει στον αέρα τα πάντα λόγω της μεταδοτικότητας του ιού. Ένα απείθαρχος ασυμπτωματικός φορέας μπορεί να διασπείρει τον ιό. Αυτό που πρακτικά θέλουν οι λοιμωξιολόγοι είναι να μην μεταδίδουμε το ιό. Αυτό με την σειρά του μεταφράζεται στο αίτημα για πλήρη και καθολική συμμόρφωση του κοινού αν είναι δυνατόν και κατά 100%. Τίποτα λιγότερο.
Εδώ είναι που μπαίνει στο παιχνίδι η πολιτική ηγεσία και ο Χαρδαλιάς. Να συμμορφωθούν όλοι, χωρίς αστυνομικά μέτρα δεν γίνεται. Και προκύπτουν τα αστυνομικά μέτρα. Ήπια είναι. Τι μας ζητάει η κυβέρνηση; Να κάτσουμε μέσα. Παλουκώσου που θα έλεγε και η μάνα μου. Τα μέτρα ισοδυναμούν με καμιά μπάτσα που θα έτρωγε ο πιτσιρικάς για να συμμορφωθεί.
Επιστημονικά κοιτώντας το, τι έχουμε; Πρώτον την ανάγκη των επιδημιολόγων για εφαρμογή των μέτρων εί δυνατόν στο 100% του πληθυσμού. Η κυβέρνηση τους άκουσε και εφάρμοσε τα μέτρα χωρίς αμφιταλαντεύσεις και έγκαιρα. Κι αυτό έχει μεγάλη σημασία. Η εφαρμογή ανατίθεται στον Χαρδαλιά. Είναι αυτό που λέμε ο “κακός μπάτσος”. Επικοινωνιακά πολύ καλά κάνανε και αναθέτουν τον ρόλο σε ένα νέο πρόσωπο και όχι στον Χρυσοχοΐδη ας πούμε.
Για μια βουτιά;
Ο Χαρδαλιάς πρέπει να τους πείσει όλους ότι το εννοεί απολύτως. Γι’ αυτό και οι αστυνομικοί έλεγχοι, γι’ αυτό και οι καμπάνες. Γι’ αυτό και στο πρώτο κρούσμα μαζικής ανυπακοής τα μέτρα σκληραίνουν για όλους και για τους πειθαρχημένους. Οι πειθαρχημένοι με την σειρά τους θα αυξήσουν την κοινωνική πίεση και κατά συνέπεια θα αυξηθεί το ποσοστό συμμόρφωσης. Ο Χαρδαλιάς πρέπει να πείσει ότι το εννοεί μέχρι κεραίας και γι’ αυτό τις ποινές που θα επιβάλλει πρέπει να τις διατυμπανίσει για να ακούν οι άλλοι. Πρέπει να παραμείνει προσηλωμένος στον στόχο του για απόλυτη συμμόρφωση. Αυτό του ανετέθη και το εκτελεί πολύ καλά.
Είναι ηθικά και πολιτικά θεμιτή η απόφαση για καθολική εφαρμογή των μέτρων που θα μας βγάλουν από την επιδημία με τον ελάχιστο δυνατό αριθμό θυμάτων; (Αυτό είναι κατ’ ουσίαν το ερώτημα που βάζει ο Παντελής Καψής στο άρθρο του με τον προκλητικό τίτλο: “Και αν κάνω μιά βουτιά, τί θα πάθετε;). Εάν αποδεχτούμε σαν πρώτη προτεραιότητα την ελαχιστοποίηση του αριθμού των θυμάτων τότε είναι όχι μόνο θεμιτή, αλλά και αναγκαία.
Εάν αποδεχθούμε αντιθέτως ότι προηγείται να μην ακινητοποιηθεί η οικονομία και αφήστε τους γέρους και του άρρωστους (αυτούς με τα υποκείμενα προβλήματα) να πεθάνουν έστω κατά χιλιάδες και αβοήθητοι από ένα σύστημα υγείας σε κατάρρευση τότε επαληθεύονται οι χειρότεροι φόβοι των λοιμωξιολόγων. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε στην Ιταλία, την Ισπανία, την Βρετανία και τις ΗΠΑ.
Δεν χρειάζονται άλλα επιχειρήματα ότι στην Ελλάδα αφενός επελέγη η σωστή στρατηγική, αφετέρου τα αποφασιστικά βήματα υλοποίησής της. «Προς γαρ το τελευταίον εκβάν το έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται», που πάει να πει ότι όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Το αποτέλεσμα μιλάει μόνο του. Τι χρείαν έχομεν άλλων μαρτύρων;
Ένα υπέροχο μυαλό
Ας ξαναεπισκεφθούμε το πρόβλημα κάτω από ένα άλλο πρίσμα. Το πρίσμα της ισορροπίας Nash. Η ισορροπία Nash είναι μια ευσταθής ισορροπία που δεν έχει κερδισμένους και χαμένους, αλλά αμοιβαία ικανοποιημένους συναλλασσομένους. Ο καθένας πέτυχε κέρδη ακόμα και αν αυτά ήταν κατώτερα των μάξιμουμ επιδιώξεών του. Η ισορροπία Nash προκύπτει όταν κανένα από τα συναλλασσόμενα μέρη δεν αισθάνεται χαμένο. Είναι εγγενώς ευσταθής, γιατί κανένα από τα μέρη δεν αισθάνεται τόσο αδικημένο, ώστε να υπονομεύσει την συμφωνία.
Εάν κάποιο από τα μέρη αισθάνεται αδικημένο από την έκβαση της διαπραγμάτευσης έχει κάθε λόγο να υπονομεύσει και να ανατρέψει την ισορροπία. Οπότε η επιτευχθείσα ισορροπία μετατρέπεται σε σύγκρουση. Ο Nash κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ισορροπία δεν επιτυγχάνεται όταν ο κάθε ένας επιδιώκει μόνο το καλύτερο για το εαυτό του και κατά τούτο ο Adam Smith πρέπει να αναθεωρηθεί.
Ο νέος κανόνας που εισηγείται ο Nash είναι: Η ευσταθής ισορροπία επιτυγχάνεται μόνον όταν ο κάθε ένας “επιδιώκει το καλύτερο για τον εαυτό του και για την ομάδα”. Στο έργο “A Beautiful Mind”, που διηγείται την ζωή του Nash, υπάρχει μία υπέροχη σκηνή όπου εξηγείται με χαριτωμένο τρόπο όλη η θεωρία. Αξίζει να την περιγράψουμε. Οι φοιτητές συναντιούνται στο μπαρ και όπως είναι φυσικό στην ηλικία έχουν στόχο “to get laid”, δηλαδή να ζευγαρώσουν. (Οι αγγλομαθείς κατανοούν ότι στο έργο χρησιμοποιείται μία σκληρότερη έκφραση!) Μεταξύ των κοριτσιών υπάρχει και η σέξι και επιθυμητή από όλους ξανθιά.
Ο Nash σκέφτεται πώς θα ζευγαρώσουν όλοι και αναλύει τις εναλλακτικές τους:
- Αν πάνε όλοι να ρίξουν την ξανθιά είναι προφανές ότι θα φάνε όλοι χυλόπιτα και δεν θα “πηδήξει” κανείς. Ακόμα και αν κάποιος τα καταφέρει θα είναι ο μοναδικός.
- Αν τώρα μετά την απόρριψη από την ξανθιά προσπαθήσουν να ρίξουν τις μελαχροινούλες θα φάνε και από αυτές χυλόπιτα, γιατί καμιά δεν θέλει να αισθάνεται δεύτερη επιλογή. Άρα δεν πρόκειται τελικά να “πηδήξει” κανείς.
- Εάν, αντιθέτως, δεν πάει κανείς στην ξανθιά και πάνε κατευθείαν για τις μελαχροινούλες τότε είναι πολύ πιθανόν να τα καταφέρουν όλοι και να είναι ευχαριστημένοι. Εκτός ίσως από την ξανθιά που θα είναι πιο εύκολο να ζευγαρώσει σε δεύτερο χρόνο.
Η θεωρία του Nash στην Ελλάδα
Ας εφαρμόσουμε την σκέψη του Nash στην υπόθεση της διαχείρισης της πανδημίας στην Ελλάδα. Είναι ένα κατ’ εξοχήν παράδειγμα. Τι μας ζητάνε οι λοιμωξιολόγοι; Να μην μεταδίδουμε τον ιό. Αυτό πρακτικά σημαίνει να παραμείνουμε σπίτι και να εφαρμόζουμε τον κανόνα της κοινωνικής αποστασιοποίησης όταν βρισκόμαστε έξω. Γιατί τα ζητάνε αυτά; Ζητούν να προστατέψουμε και τους άλλους και τον εαυτό μας. Με αυτή την σειρά προτεραιότητας, άσχετα αν μας το λένε με διαφορετική για να το χωνέψουμε.
Τι γίνεται, λοιπόν, με αυτόν που τηρεί τους κανόνες: Προστατεύει και τους άλλους από το ενδεχόμενο να είναι φορέας και να διασπείρει τον ιό και τον εαυτό του από το να κολλήσει. Η προτεραιότητά του να προστατεύει πρωτίστως του άλλους δεν είναι ηθική για τους λοιμωξιολόγους και για τους μαθηματικούς που δουλεύουν τα μοντέλα διασποράς. Είναι θέμα πρακτικό. Ένας φορέας που δεν τηρεί τα μέτρα μπορεί να διασπείρει τον ιό σε πολλά άτομα. Αυτό είναι το μέγεθος της ζημιάς που προκαλεί στο κοινωνικό σύνολο.
Αντιθέτως, η προφύλαξη μόνο του εαυτού του έχει ως ωφέλεια ότι δεν νοσεί ο ίδιος. Οπότε η επιλογή είναι περισσότερο από προφανής. Η αναμενόμενη ωφέλεια από την προστασία μόνο του εαυτού είναι 1. Η αναμενόμενη ζημία από τον απείθαρχο φορέα είναι κατά μέσο όρο 10. Έτσι για τους ασκούντες εξουσία δεν υφίσταται κανενός είδους δίλημμα. Η αμφισβήτηση των δεδομένων της ιατρικής (βλέπε Ντόναλντ Τραμπ και Μπόρις Τζόνσον) είδαμε που οδήγησε. Πόνταραν λάθος σε ένα παιχνίδι που είχε σχέση ζημιάς (όχι κέρδους) 1:10 και τώρα θα κληθούν να καταβάλουν το κόστος.
Αντιθέτως η πτωχή Ελλάς φαίνεται να κέρδισε τον πρώτο γύρο, εντυπωσιάζοντας την υφήλιο σε αυτόν τον πόλεμο. Για να το πούμε, όπως το έλεγε ο εκφωνητής το 1940: «αι ημέτεραι δυνάμεις απέκρουσαν επιτυχώς την ιταλική επίθεση». Ο Γιώργος Παυλάκης σημαντικός γιατρός-ερευνητής στο National Cancer Institute των ΗΠΑ είπε πρόσφατα: «Παραπονιέστε μερικοί ότι κινδυνολογώ. Αν δεν σας αρέσουν οι ιολόγοι, έρχονται οικονομολόγοι. Θα μας πεθυμήσετε». Τώρα τι θα γίνει με την επερχόμενη γερμανική λαίλαπα είναι μία άλλη ιστορία που θα μας απασχολήσει προσεχώς.
Το link για την σκηνή του “A beautiful mind” που αναφέρεται στο κείμενο είναι https://youtu.be/2d_dtTZQyUM Βλέποντας το video επιλέξτε cc για να βλέπετε αγγλικούς υποτίτλους.
