Ο νέος Ποινικός Κώδικας για την καταβολή του ΦΠΑ

Σύμφωνα με ανακοινώσεις της ΑΑΔΕ, μετά τους επιτυχείς ελέγχους για τη βεβαίωση και είσπραξη του ΦΠΑ το πρώτο επτάμηνο του 2024 αυξήθηκαν τα δημόσια έσοδα κατά 1,2 δις ευρώ. Συνεχώς αποκαλύπτονται κυκλώματα που δρουν στην Ελλάδα και με την κάλυψη διαφόρου μορφής οικονομικής δραστηριότητας κλέβουν συστηματικά σε βάρος του Δημοσίου τεράστια ποσά με την είσπραξη ή μη του ΦΠΑ.

Συνήθως πρόκειται για απάτες “εξαφανισμένων” εμπόρων (ατόμων και εταιρειών), που εκδίδουν εικονικά τιμολόγια και απάτες τύπου “καρουζέλ” δηλαδή κυκλώματα, που επιχειρούν εικονικές συναλλαγές (εισαγωγές-εξαγωγές) με επιχειρήσεις τρίτων χωρών με στόχο την αποφυγή πληρωμής ΦΠΑ, ενώ διεκδικούν και επιτυγχάνουν, ενίοτε με τη συνεργασία εφοριακών, την είσπραξη τεράστιων ποσών για ΦΠΑ που δεν έχει καταβληθεί. Επίσης, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2024 βάσει των στοιχείων των POS εισπράχθηκαν από τους ιδιώτες για λογαριασμό του Δημοσίου 3,2 δις ευρώ, αποδόθηκε στο Δημόσιο μόνο το 50% του ποσού.

Το πρόβλημα της μη απόδοσης ΦΠΑ

Η μη απόδοση του ΦΠΑ προβλέπεται και τιμωρείται ποινικά σύμφωνα με τις διατάξεις περί φοροδιαφυγής στις περιπτώσεις: α) της μη καταβολής ληξιπρόθεσμων ποσών, β) για την παράλειψη υποβολής ή υποβολής ανακριβούς δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, γ) για τη μη απόδοση ή ανακριβή απόδοση ΦΠΑ, με τη σημείωση ότι η πράξη είναι πλημμέλημα για ποσά μέχρι 73.000 ευρώ και για πάνω από το ποσό αυτό κακούργημα.

Ενδεχόμενα οι αυτουργοί και συνεργοί των παραπάνω πράξεων να έχουν διαπράξει και άλλες αξιόποινες πράξεις που συρρέουν αληθώς με τις πράξεις της φοροδιαφυγής και τιμωρούνται αυτοτελώς. Δεν γνωρίζω όμως εάν και πόσες ποινικές διώξεις έχουν ασκηθεί για κλοπή ΦΠΑ ή φοροδιαφυγή ούτε τα αποτελέσματα των σχετικών δικών. Φαίνεται όμως ότι η Διοίκηση προτιμά την επιβολή προστίμων, που είναι μη αποτελεσματικό αποτρεπτικό μέσο της φοροδιαφυγής και που δεν το φοβάται κανένας αφού από τα 115 δισ. πρόστιμα που έχουν επιβληθεί μόνο το 11% έχει πληρωθεί.

Συνεχώς με την επιτυχή δράση της Οικονομικής Αστυνομίας αποκαλύπτονται απάτες και καταχρήσεις τεραστίων ποσών σε βάρος του Δημοσίου που αντιμετωπίζεται με τις κοινές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα. Με το νόμο 1608/1950 “Περί αυξήσεως των ποινών των προβλεπόμενων δια τους καταχραστές του Δημοσίου” προβλέπονταν αυξημένες ποινές μέχρι ισόβια κάθειρξη για τους καταχραστές του δημοσίου χρήματος. Ο νόμος αυτός για 70 χρόνια λειτούργησε με επιτυχία και απόδωσε τον αποτρεπτικό του σκοπό. Με αφορμή τη αυστηρή καταδίκη μιας καθαρίστριας στο Βόλο για κατάχρηση δημοσίου χρήματος ο νόμος αυτός καταργήθηκε ως αναχρονιστικός με την εισαγωγή του νέου ΠΚ (ν.4619/2019). Νομίζω, ότι ενόψει των τεράστιων καταχρήσεων του δημόσιου χρήματος η Πολιτεία πρέπει με τις κατάλληλες προσαρμογές να θεσπίσει εκ νέου τον παραπάνω καταργηθέντα νόμο.

Προς επίλυση

Το άρθρο 232Α παρ.1 του παλιού Ποινικού Κώδικα όριζε: Όποιος με πρόθεση δεν συμμορφώθηκε σε προσωρινή διαταγή δικαστή ή δικαστηρίου ή σε διάταξη δικαστικής απόφασης, με την οποία υποχρεώθηκε σε παράλειψη ή σε ανοχή ή σε πράξη που δεν μπορεί να γίνει από τρίτο πρόσωπο και η επιχείρηση της εξαρτάται αποκλειστικά από τη βούληση του ή σε διάταξη εισαγγελέα σχετική με την προσωρινή ρύθμιση της νομής μεταξύ του ιδιώτη και Δημοσίου ή ΟΤΑ ή άλλου ΝΠΔΔ, τιμωρείται…

Η παραπάνω διάταξη υπήρξε πολύ επιτυχής, γιατί με την απειλή της ποινικής δίωξης και μάλιστα αυτόφωρης δίκης η προσωρινή δικαστική διαταγή γίνονταν σχεδόν πάντοτε σεβαστή και παρήγε το σκοπούμενο έννομο αποτέλεσμα. Έτσι πολλές φορές η επίλυση της αστικής διαφοράς γίνονταν σε πρώτο χρόνο. Η αίτηση για την έκδοση προσωρινής διαταγής είναι συνηθέστατη δικαστική πρακτική και υποβάλλεται μαζί με την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, σκοπεί στη προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης μέχρις έκδοσης απόφασης στην αίτηση ασφαλιστικών μέτρων. Χωρίς όμως πρόβλεψη για ποινική δίωξη σε περίπτωση παραβίασής της, η προσωρινή δικαστική διαταγή είναι ατελής και δεν παρέχει επαρκή έννομη προστασία στον αιτούντα, που δεν μπορεί να αναπληρωθεί με άλλο νομικό μέσο. Αυτό όμως δημιουργεί έλλειψη ασφαλείας κατά τις συναλλαγές και κοινωνικές εντάσεις.

Ο νέος Π.Κ. κατάργησε την πολύ χρήσιμη παραπάνω διάταξη δια παραλείψεως να τη συμπεριλάβει στο κείμενο του νόμου, χωρίς όμως να υπάρχει ρητή αναφορά καταργήσεώς της, απλά εξαφανίσθηκε. Επειδή όμως η διάταξη αυτή είναι πολύ χρήσιμο εργαλείο κυρίως για την επίλυση των αστικών διαφορών πρέπει να θεσπιστεί εκ νέου. Το άρθρο 169ΑΠΚ “παραβίαση δικαστικών αποφάσεων και συμφωνιών” δεν καλύπτει το παραπάνω κενό νόμου, γιατί αναφέρεται μόνο σε ενδοοικογενειακές διαφορές.

Αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα

Ο νέος Ποινικός Κώδικας (ν.4619/2019) προβλέπει και τιμωρεί μόνο δύο είδη ποινικών αδικημάτων τα κακουργήματα και πλημμελήματα, κατάργησε δε δια παραλείψεως τα προβλεπόμενα από τον παλιό ΠΚ πταίσματα (άρθρα 411-457) με αποτέλεσμα να καταργηθούν και τα πταισματοδικεία και έπαυσε η ισχύς για όλες τις ποινές που είχαν επιβληθεί για πταισματικές παραβάσεις. Κατά τον παλιό ΠΚ πταίσματα ήταν τα μικρής παραβατικότητας αδικήματα που τιμωρούνταν με κράτηση, που ως ποινή έχει καταργηθεί ή πρόστιμο. Τα πταίσματα δεν προβλέπονταν μόνο από τον ΠΚ, αλλά και από άλλες ποινικές διατάξεις, όπως ο Κ.Ο.Κ. Τα πταίσματα θεσπίστηκαν το 1835 με τον Ποινικό Νόμο και συνέβαλαν στη διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης μεταξύ των πολιτών με την τιμωρία της ελαφριάς παραβατικότητας.

Μετά την κατάργηση των πταισμάτων θεσπίστηκε εκ νέου ως ελαφρύ πλημμέλημα μόνο η διατάραξη της κοινής ησυχίας, ενώ όλες οι άλλες πταισματικές παραβάσεις παραμένουν ατιμώρητες με σοβαρότερη τη ρύπανση με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες σπιτιών που τα ζωγραφίζουν νεαροί με γκράφιτι να μη μπορούν να προστατευτούν. Νομίζω, ότι κάποια πταίσματα, όπως η υπέρβαση της νυκτερινής ώρας, παραβάσεις διατάξεων για δρόμους και αιγιαλούς, παράβαση διατάξεων για την καθαριότητα, ρύπανση, παράβαση διατάξεων για τρόφιμα, διατάραξη κυκλοφορίας, παράβαση οικοδομικών διατάξεων, πρόκληση κινδύνου με ζώα πρέπει να θεσπιστούν ως ελαφρά πλημμελήματα, γιατί μόνο η επιβολή διοικητικών προστίμων δεν είναι επαρκές αποτρεπτικό μέσο της ελαφριάς παραβατικότητας.

Θα επαναλάβω προηγούμενη δήλωση μου, ότι τα ερωτηματικά και απορίες χωρίς απάντηση είναι ατελείωτα και ότι η προβολή τους μπορεί με τη βοήθεια της κοινής γνώμης να συμβάλλει στην επίλυση τους.