Ο πόλεμος των δόσεων και των θρομβώσεων

Το κλείσιμο του επεισοδιακού 2020, σημαδεύτηκε από το πιο ελπιδοφόρο νέο στο μέτωπο της πανδημίας του κορονοϊού: “Υπάρχει εμβόλιο”. Από την αρχή, όμως, της νέας χρονιάς, οι Ευρωπαίοι πολίτες παρακολουθούν την πλήρη απομυθοποίηση της ΕΕ. Η Κομισιόν έβαλε ένα κρίσιμο πολιτικό στοίχημα με το πρόγραμμα εμβολιασμών και τελικώς έμελλε να το χάσει παταγωδώς.

Πρώτα τον Ιανουάριο, όταν η AstraZeneca ανακοίνωσε πως αδυνατεί να εκπληρώσει τους στόχους που είχαν συναποφασίσει με την Κομισιόν ως προς την παράδοση δόσεων του εμβολίου. Και σαν να μην έφτανε αυτό, προέκυψε και το πρόβλημα με τις θρομβώσεις. Κάπως έτσι προέκυψε η ολοένα και βαθύτερη ρήξη μεταξύ της ΕΕ και της εκτός Ένωσης πλέον Βρετανίας.

Μέσω της AstraZeneca, η Βρετανία, αφού ταλαιπωρήθηκε πολύ από την πανδημία, πρωτοπόρησε στην προσπάθεια εξεύρεσης εμβολίου και στη συνέχεια στο χτίσιμο ανοσίας μέσω μαζικών εμβολιασμών. Έτσι σήμερα βρίσκεται σε σαφώς καλύτερη θέση από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Το κράτος επένδυσε στη συγκεκριμένη εταιρεία και εξασφάλισε προνομιακή πρόσβαση στις παραγόμενες δόσεις. Στις 30 Απριλίου 2020, οι Financial Times, είχαν δημοσιεύσει άρθρο που αναφέρει συγκεκριμένα: «Partnership that would prioritise UK could produce 100m doses by year-end if treatment is effective».

Η ΕΕ υπέγραψε συμβόλαιο με την AstraZeneca για πρώτη φορά στις 27 Αυγούστου 2020, πάνω από τρεις μήνες μετά τη Μεγάλη Βρετανία, όπως αναγράφεται στον επίσημο ιστότοπο της Κομισιόν. Πουθενά σε αυτό το συμβόλαιο, δεν υπήρχε ρήτρα που να αναφέρει σαφώς, ότι η εταιρεία θα δώσει απόλυτη προτεραιότητα στα κράτη-μέλη της Ένωσης. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να υπάρχει, καθώς αυτήν ακριβώς την προτεραιότητα είχε αγοράσει προ μηνών η Βρετανία.

Το εμβόλιο της AstraZeneca στο στόχαστρο

Tον Ιανουάριο 2021 υπήρξε γνωστοποίηση από μεριάς της εταιρείας, ότι θα καθυστερήσει τις παραδόσεις στην ΕΕ, αλλά θα τις συνεχίσει κανονικά στους συμφωνηθέντες ρυθμούς παράδοσης στη Βρετανία. Αμέσως μετά, ο επικεφαλής της εταιρείας διαβεβαίωσε ότι η σύμβαση που έχει υπογραφεί με την ΕΕ (δεν είχε τότε ακόμη δημοσιευθεί), δεν δεσμεύει την εταιρεία σε συγκεκριμένες ημερομηνίες, αλλά στο να καταβληθεί «η καλύτερη προσπάθεια» (ρήτρα best effort).

Η αντίδραση αξιωματούχων της Κομισιόν ήταν να αφήσουν ανοιχτό το ενδεχόμενο μηνύσεων κατά της AstraZeneca για τις καθυστερήσεις. Κι όλα αυτά, ενόσω ο βρετανικός οργανισμός φαρμάκων είχε εγκρίνει το συγκεκριμένο εμβόλιο από τις 30 Δεκεμβρίου 2020, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός οργανισμός, έναν μήνα αργότερα δεν είχε ανάψει ακόμα το πράσινο φως.

Αν κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί με άλλη εταιρεία, της οποίας το εμβόλιο να έχει ήδη εγκριθεί για χρήση εντός των κρατών-μελών, οι αντιδράσεις θα ήταν έτι σφοδρότερες. Τι συνέβη λοιπόν όταν η Pfizer ανακοίνωσε καθυστερήσεις στην παράδοση του δικού της εμβολίου προς την ΕΕ, χωρίς όμως να καθυστερήσει τις παραδόσεις που προορίζονταν για τις ΗΠΑ; Η αντίδραση της Ένωσης στις 15 Ιανουαρίου, δεν περιλάμβανε απειλές και μηνύσεις: «Με διαβεβαίωσε [ο CEO της Pfizer], ότι … θα επιβλέψει προσωπικά την μείωση της περιόδου καθυστερήσεων», είχε δηλώσει τότε η Πρόεδρος της Κομισιόν.

Εμπορικά χαρακώματα

Η ηγεσία της Κομισιόν εκτέθηκε ανεπανόρθωτα από τον τρόπο που διαχειρίστηκε και που εξακολουθεί να διαχειρίζεται το ζήτημα του συγκεκριμένου εμβολίου. Τα δημοσιεύματα για τα ελάχιστα περιστατικά θρόμβωσης έπληξε αναμφίβολα την αξιοπιστία του εμβολίου της AstraZeneca, φουσκώνοντας παράλληλα τη ζήτηση του εξαρχής ακριβότερου εμβολίου της Pfizer.

Η πάντοτε επιφυλακτική EΜΑ (European Medicine Agency) αποφάνθηκε ότι το ρίσκο από τις παρενέργειες του εμβολίου της AstraZeneca είναι κατά πολύ μικρότερο από το ρίσκο νόσησης από τον Covid-19. Προφανώς αυτό ισχύει, αλλά πολλοί δεν ήθελαν να εκτεθούν έστω και σ’ αυτόν τον ελάχιστα πιθανό κίνδυνο, επειδή θεωρούν ότι έχουν εναλλακτικές λύσεις. Κάπως έτσι αναπτύχθηκε η απροθυμία Ευρωπαίων να εμβολιαστούν με το AstraZeneca. Είναι εξάλλου διαπιστωμένο ότι ειδικά γυναίκες που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία είναι στατιστικά πιθανότερο να παρουσιάσουν θανατηφόρο φλεβική θρομβοεμβολή.

Έτσι, έως τις 22 Απριλίου 2021, έχει λάβει τουλάχιστον μια δόση του εμβολίου της AstraZeneca το 49% των Βρετανών σε σύγκριση με το μόλις 20,02% της πολιτών χωρών-μελών της ΕΕ. Τα ποσοστά των πλήρως εμβολιασμένων ανέρχονται αντίστοιχα στο 16,5% για τη Βρετανία και στο 7,3% για την ΕΕ (τα δεδομένα ανανεώνονται καθημερινά στο OurWorldInData). Όσον αφορά τους νεκρούς, η Βρετανία ανακοίνωσε για τις 19 Απριλίου, μόλις έξι νεκρούς, ενώ ήδη ξεκίνησε να λειτουργεί κανονικά και η εστίαση.

Την ίδια στιγμή, τα συστήματα υγείας σε Γερμανία, Γαλλία, Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες της ΕΕ βρίσκονται σε οριακό σημείο. Οι Βρετανοί, που επέλεξαν να ποντάρουν προνομιακά στο AstraZeneca, εξασφαλίζοντας την ανεμπόδιστη ροή δόσεων, φαίνεται να φτάνουν πιο γρήγορα στην αντίπερα όχθη της πανδημίας από τις χώρες-μέλη της ΕΕ. Η αργοκίνητη γραφειοκρατία των Βρυξελλών υπέστη μία επώδυνη ήττα, στιγματίζοντας αρνητικά συνολικά το ενοποιητικό εγχείρημα.