Ο πόλεμος του εμβολίου – Παγκόσμιο αγαθό ή επιβολή ισχύος;

Στα επιστημονικά εργαστήρια έχει μεταφερθεί πλέον η μάχη κατά της Covid-19, καθώς μαίνεται ο “πόλεμος του εμβολίου”, η παρασκευή του οποίου θα σημάνει και την τελική νίκη επί του κορωνοϊου που προκάλεσε την πανδημία. Αυτός ο “πόλεμος” δεν περιλαμβάνει όμως μόνον τον ανταγωνισμό των επιστημόνων και των εταιριών αλλά και κράτη, ακόμη και συνασπισμούς κρατών.

Αν και η επιστημονική κοινότητα, επισήμως τουλάχιστον, διαμηνύει ότι βρισκόμαστε ακόμη μακριά από τον τελικό στόχο, σε πολιτικό επίπεδο ο αγώνας για την ανακάλυψη του εμβολίου έχει μετατραπεί ήδη σε έναν ανταγωνισμό ισχύος. Σε αντίθεση με τους επιστήμονες, οι οποίοι γνωρίζουν πόσο σημαντική είναι η ανταλλαγή τεχνογνωσίας, οι ηγέτες δείχνουν, ότι μόλις έχουν βρει άλλο ένα νέο πεδίο διεθνούς ανταγωνισμού.

Εξάλλου, η ίδια η εμφάνιση του ιού, η προέλευσή του και οι ενέργειες που ακολούθησαν σε διεθνές επίπεδο μέχρι η Covid-19 να εξελιχθεί σε πανδημία, έχουν γίνει μέρος της γενικότερης σύγκρουσης ΗΠΑ-Κίνας. Μια σύγκρουσης στην οποία η Ουάσιγκτον έχει εμπλέξει και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), από τον οποίο οι ΗΠΑ τελικά αποχώρησαν.

Με τον φόβο της Κίνας 

Από αυτήν την αντιπαράθεση δεν θα μπορούσαν να λείψουν βεβαίως και οι προσπάθειες που γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο για την ανακάλυψη εμβολίου. Οι ΗΠΑ έχουν επικρίνει την Κίνα αρκετές φορές για τους χειρισμούς της στην εξάπλωση του ιού και επιμένουν ότι το Πεκίνο αποκρύπτει στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων και των ερευνών για το εμβόλιο.

Στο θέμα επανήλθε με δηλώσεις του ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής Ρικ Σκοτ, ο οποίος τόνισε σε δηλώσεις του ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να προηγηθούν πάση θυσία στην παρασκευή του εμβολίου. Και αυτό γιατί, όπως είπε, αν οι ΗΠΑ ή το Ηνωμένο Βασίλειο ανακαλύψουν το εμβόλιο θα το μοιραστούν, ενώ η «κομμουνιστική Κίνα δεν πρόκειται να το κάνει». Ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής δεν έμεινε όμως εδώ. Υποστήριξε πως οι ΗΠΑ έχουν αποδείξεις ότι η Κίνα επιχειρεί να σαμποτάρει ή να καθυστερήσει τις Δυτικές χώρες στην ανάπτυξη ενός εμβολίου. Όταν ρωτήθηκε, ωστόσο, ποιες είναι αυτές οι αποδείξεις, αρνήθηκε να μπει σε λεπτομέρειες.

Την ίδια ώρα, η Κίνα διαμηνύει ότι θα αυξήσει τη  διεθνή συνεργασία σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές κλινικές δοκιμές εμβολίων για την Covid-19, επεκτείνοντας προηγούμενες συνεργασίες για την ανάπτυξη εμβολίων. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η Κίνα τρέχει αυτή τη στιγμή πέντε διαφορετικές και ασύνδετες μεταξύ τους κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. Τις μισές δηλαδή από όσες γίνονται παγκοσμίως, σύμφωνα με τα δεδομένα που έχει συγκεντρώσει ο ΠΟΫ.

Σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε στο Πεκίνο ο Κινέζος υπουργός Επιστήμης και Τεχνολογίας, Ουάνγκ Ζιγκάνγκ, παρουσίασε επίσημο κυβερνητικό έγγραφο με το οποίο η κινεζική ηγεσία απευθύνει έκκληση για παγκόσμια συνεργασία στο θέμα του εμβολίου. Στο έγγραφο τονίζεται επίσης ότι η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να αντισταθεί στην πολιτικοποίηση του ιού και στις καταγγελίες για ευθύνες, χωρίς πάντως να κατονομάζει τις ΗΠΑ, οι οποίος είναι αυτές που κυρίως διατυπώνουν αυτές τις κατηγορίες. Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται, άλλωστε, ότι ο επικεφαλής του κινεζικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών ενημέρωσε τηλεφωνικά τον Αμερικανό ομόλογό του, ήδη από τις 4 Ιανουαρίου, για τον τότε άγνωστο ιό.

“Παγκόσμιο αγαθό” με τζίρο δισεκατομμυρίων

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, ενημέρωσε την διεθνή κοινότητα, ήδη από τον περασμένο μήνα στην Παγκόσμια Συνέλευση για την Υγεία, ότι τα εμβόλια που αναπτύσσει η Κίνα θα γίνουν «παγκόσμιο δημόσιο αγαθό», όταν καταστούν έτοιμα να χρησιμοποιηθούν. Δεσμεύτηκε μάλιστα ότι το Πεκίνο θα φροντίσει οι αναπτυσσόμενες χώρες να έχουν πρόσβαση σε αυτά και να έχουν τη δυνατότητα να τα αποκτήσουν.

Την άποψη ότι ένα μελλοντικό εμβόλιο κατά του νέου κορωνοϊού πρέπει να θεωρείται «παγκόσμιο κοινό αγαθό» και να είναι «προσβάσιμο σε όλους» επανέλαβε και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ στη διαδικτυακή σύνοδο κορυφής για το εμβόλιο (Συμμαχία Gavi), την περασμένη Πέμπτη. Στη σύνοδο αυτή, στη διάρκεια της οποίας συγκεντρώθηκαν 8,8 δισεκατομμύρια δολάρια για τον εμβολιασμό γενικότερα, μετείχαν περισσότερες από 50 χώρες και περισσότεροι από 35 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων. Οικοδεσπότης ήταν ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος χαιρέτισε την επιλογή της «ενότητας για τη χάραξη της πορείας μιας παγκόσμιας συνεργασίας». Στην «ενότητα» αυτή ο Τζόνσον επεδίωξε και την συμμετοχή του Πούτιν, κάτι που, ωστόσο, δεν έγινε.

Η Βρετανία τρέχει, άλλωστε, ένα πρόγραμμα παρασκευής εμβολίου, το οποίο είναι συνεργασία του βρετανικού φαρμακευτικού ομίλου AstraZeneca και του πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Μάλιστα, αν και τα αποτελέσματα αναμένονται τον Σεπτέμβριο, η παραγωγή του έχει αρχίσει ήδη, προκειμένου να υπάρχουν αποθέματα στην περίπτωση που αποδειχθεί αποτελεσματικό.

Παραλλήλως έχουν συναφθεί συμφωνίες για τη δημιουργία παράλληλων αλυσίδων προμήθειας, όπως με την Serum institute of India (SII) για ένα δισεκατομμύριο δόσεις για χώρες με μέσα ή χαμηλά εισοδήματα. Ο Όμιλος έχει συνάψει όμως συμφωνία 750 εκατομμυρίων δολαρίων και με τους εξειδικευμένους διεθνείς οργανισμούς, Cepi και Gavi, για την παραγωγή και διανομή 300 εκατομμυρίων δόσεων, που αναμένεται να αρχίσουν να παραδίδονται στο τέλος του έτους.

Ο καθένας τη συμμαχία του

Η σύνοδος κορυφής έγινε σε μια χρονική στιγμή που, εξαιτίας της πανδημίας, έχει επέλθει σημαντική ρήξη στην πολυμέρεια, με αποκορύφωμα την σύγκρουση του Τραμπ με τον ΠΟΫ,  η οποία για αρκετούς προοιωνίζεται την απόπειρα αμερικανικού ελέγχου επί των μελλοντικών εμβολίων κατά της Covid-19.

Την ίδια ώρα, Ρώσοι επιστήμονες έχουν κατοχυρώσει οκτώ υποψήφια εμβόλια, όπως δήλωσε η εκπρόσωπος του ΠΟΫ στην Ρωσία. Ο αριθμός αυτός αφορά, ωστόσο τις ρωσικές έρευνες που κατατέθηκαν επισήμως, καθώς τα τοπικά ΜΜΕ κάνουν λόγο για πολύ περισσότερες. Η Μόσχα είναι παραλλήλως σε συζητήσεις για μια συνεργασία επί του θέματος με την Τουρκία.

Τη δική του συμμαχία προωθεί όμως και το Βερολίνο με τη συνεργασία άλλων τριών χωρών της ΕΕ (Γαλλία, Ιταλία και Ολλανδία). Μάλιστα, όπως αποκάλυψε πριν από ημέρες η γερμανική οικονομική εφημερίδα Handelsblatt, οι υπουργοί Υγείας των τεσσάρων χωρών τονίζουν, σε κοινή επιστολή τους προς την Κομισιόν, ότι η πρόσβαση σε εμβόλια αποτελεί «ένα από τα πιο επείγοντα ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει η ΕΕ».

Το “κουαρτέτο”, το οποίο συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του Βερολίνου, έχει ως στόχο την αποτροπή του ενδεχόμενου να καθυστερήσει η ΕΕ στην “κούρσα” του ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Ιδιαίτερα από τη στιγμή που έχουν διαφανεί προθέσεις ότι ο Τραμπ επιδιώκει την αμερικανική πρωτιά με στόχο τον μελλοντικό έλεγχο. Η ΕΕ αντιμετωπίζει μάλιστα με καχυποψία κάποιες αμερικανικές κινήσεις, όπως σημείωσε η Handelsblatt.

Το “ευρωπαϊκό σχήμα” φέρεται να είναι σε επαφές με τη Νορβηγία, την Σιγκαπούρη και την Ιαπωνία, αλλά και με το εγχείρημα της  AstraZeneca, από το πειραματικό εμβόλιο του οποίου οι ΗΠΑ έχουν εξασφαλίσει περίπου το ένα τρίτο από το πρώτο ένα δισεκατομμύριο δόσεις. Η άμεση πρόσβαση σε ένα μελλοντικό αποτελεσματικό εμβόλιο αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ουσιαστική επανεκκίνηση μιας οικονομίας και στο πλαίσιο αυτό, πέρα από τις διακηρύξεις περί οικουμενικού αγαθού ο ανταγωνισμός στο παρασκήνιο είναι τεράστιος.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο, άλλωστε, το γεγονός ότι υπάρχουν ήδη τουλάχιστον 124 υποψήφια εμβόλια για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2. Δέκα είναι, όμως, αυτά που έχουν μπει στο στάδιο των κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους, από τα οποία τα πέντε είναι κινεζικά και τα τρία αμερικανικά. Από τα υπόλοιπα δύο, το ένα είναι το βρετανικό της Οξφόρδης και το άλλο, αποτέλεσμα διεθνούς συνεργασίας.