Ο “Άλλος Άνθρωπος” έχει τη δική του ιστορία – Από την ανεργία στην κοινωνική κουζίνα

Όλοι στο ίδιο καζάνι βράζουμε… Αν περάσει κανείς από την αυτοσχέδια κουζίνα του “Άλλου Ανθρώπου” θα το αντιληφθεί. Αυτό, έκανε κατά τη διάρκεια των χριστουγεννιάτικων γιορτών, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Επισκέφθηκε την κοινωνική κουζίνα, που εγκαινίασε ο Κώστας Πολυχρονόπουλος εννιά χρόνια νωρίτερα, δίχως καν να το γνωρίζει.

Δεν είχε πόρους, συνεργούς, “μπίζνες πλαν”, ούτε καν κάποιο γενικό σχέδιο. Για την ακρίβεια, ο τραπεζικός του λογαριασμός ήταν άδειος και ο ίδιος άνεργος. Ζούσε στο σπίτι της μητέρας του επί έξι μήνες. Για τα τσιγάρα και το φαγητό του βασιζόταν στην πενιχρή σύνταξή της. Οι ημέρες της εβδομάδας ήταν πανομοιότυπες και τις έβλεπε να διαδέχονται η μία την άλλη τόσο απομονωμένος, όσο και καταπονημένος από την κατάθλιψη.

Οι ώρες κυλούσαν μακρόσυρτα. Πέρναγε τον χρόνο του κουρνιασμένος στον καναπέ, βλέποντας τηλεόραση και κοιτάζοντας το ταβάνι, βυθιζόμενος σε ανυπέρβλητη μοναξιά. Ήταν ένας από εκείνους που έζησαν στο πετσί τους την βαθιά οικονομική κρίση, που έπληξε την Ελλάδα στην χαραυγή της προηγούμενης δεκαετίας. Τα λεγόμενα κοινωνικά συντρίμμια, για τα οποία έκαναν λόγο τα Μίντια, σκιαγραφώντας την εξελισσόμενη ανθρωπιστική κρίση, ο ίδιος την βίωνε.

Από την μία ημέρα στην άλλη, βρέθηκε στα 45 του χρόνια να χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του: από στέλεχος πολυεθνικής, επί 25 ολόκληρα χρόνια, κατέληξε μακροχρόνια άνεργος. Η αίσθηση της απόλυτης ματαίωσης και αποτυχίας είχαν παραλύσει έναν δυναμικό άνδρα που ακολούθησε τις επιταγές και τους κανόνες της εποχής για να διασφαλίσει το μέλλον του. Είχε προσανατολιστεί στο μάρκετινγκ, έναν κλάδο που συγκαταλεγόταν ανάμεσα στους πιο ταχέως αναπτυσσόμενους, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Το σημείο καμπής γι’ αυτόν ήταν όταν είδε δυο παιδιά να ψάχνουν στα σκουπίδια και να μαλώνουν, για το ποιο θα καταφέρει να αρπάξει πεταμένα λαχανικά. Τότε ήταν που η δική του απόγνωση και αδράνεια υπερκεράστηκε από την τραγωδία, της οποίας έγινε μάρτυρας. Η εικόνα δεν έλεγε να τον εγκαταλείψει. Τον “έτρωγε” η αδιαφορία, με την οποία είχαν αντιμετωπίσει οι περαστικοί το περιστατικό. Κανείς δεν είχε δείξει να συγκινείται ή να σπεύδει να βοηθήσει.

Kοινωνική κουζίνα και … τόστ

Ασυναίσθητα, ο ίδιος έθεσε σε εφαρμογή τους στοιχειώδεις κανόνες του μάρκετινγκ που είχε μάθει. Έφτιαξε δέκα τοστ και πήγε σε μία λαϊκή αγορά, με στόχο να τα μοιράσει σε όλους εκείνους που περιμένουν να μαζέψουν κάτι από αυτά που θα πέσουν από τους πάγκους. Περιέργως, κανείς δεν δέχτηκε την προσφορά του. Η επί μακρόν θητεία του, όμως, φάνηκε για ακόμα μία φορά χρήσιμη.

Ο Κώστας κάθισε και άρχισε να τρώει ένα από τα τοστ. Μονάχα τότε, ήταν που ο κόσμος φάνηκε να ξεπερνά τις αναστολές του. Η απλή κίνηση να μοιραστεί δέκα τοστ και να συνφάγει με δέκα άγνωστους, αποτίναξε τον ταπεινωτικό για πολλούς μανδύα της φιλανθρωπίας. Ήταν μία κίνηση αλληλεγγύης, μία ανθρώπινη στιγμή ενάντια στην πείνα, στη μοναξιά. Ήταν η επικράτηση του εμείς έναντι του εγώ. Όπερ και εγένετο ο “Άλλος Άνθρωπος”.

Ποιός είναι, όμως, τελικά ο άλλος άνθρωπος; Εξαρτάται από ποιά σκοπιά το βλέπει κανείς. Ο όρος ο “Άλλος” ή οι “Άλλοι” μπορεί να γίνει αντιληπτός με πολλούς τρόπους. Κατά κόρον χρησιμοποιείται για να διαχωρίσει. Δεκαετίες νωρίτερα, ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Πολ Σάτρ είχε καταλήξει στο ότι «οι άλλοι είναι η κόλαση». Για την Ορθοδοξία, όμως, ο “Άλλος” είναι το σκαλοπάτι για τον ουρανό, είναι ο αδερφός μας, η οικογένεια μας, είναι μέλος του σώματος του Χριστού. Κατά μία έννοια, ο άλλος άνθρωπος είναι ο ξένος, την ίδια στιγμή, όμως, που είναι το εσύ και το εγώ… Ο άλλος άνθρωπος είναι ο διπλανός μας και για τον διπλανό μας ο Άλλος είμαστε εμείς.

Για τον Κώστα Πολυχρονόπουλο, η επαφή με τον “Άλλο” ήταν που επέκτεινε τα όρια του δικού του εαυτού. Μέσα από τον “Άλλον” μπόρεσε να επανεφεύρει τον εαυτό του, νοιώθοντας ξανά ευτυχισμένος και επαρκής, σε μία νέα βάση. Σήμερα, δεν απολαμβάνει τα υλικά αγαθά που είχε κάποτε, αλλά νιώθει πιο ισορροπημένος και επαρκής από ποτέ. Κι αυτό επειδή οραματίστηκε, εφάρμοσε, αλλά κυρίως βρήκε συμπαραστάτες για μία κοινωνία η οποία θα σπάσει την κρούστα του ατομικισμού, θα στηρίζεται πάνω στην κοινωνική ευθύνη και στο συλλογικό χρέος.

Χιλιάδες γεύματα

Αυτή την κοινωνία υπηρετεί εδώ και εννιά χρόνια ο Κώστας Πολυχρονόπουλος. Η επαφή του με τον  “Άλλο”, μια άσκηση αυθυπέρβασης, μια επέκταση των ορίων του ουσιώδους, των ορίων του δικού του. Το τέλος της παλιάς ζωής του σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας, πολύ πιο ουσιαστικής, γεμάτης προσφορά, κουτάλες, μυρωδιές και παρέα. Ο ίδιος έχει δηλώσει: «Σήμερα μπορώ να πω ότι είμαι ξανά ευτυχισμένος κι ας μην έχω όλα όσα είχα παλιά. Μέσα από αυτή τη δύσκολη περίοδο βρήκα το νόημα της ζωής, την προσφορά».

Ενδεικτικό της δυναμικής που προκάλεσε η δράση του, η οποία ξεκίνησε με δέκα τοστ, είναι οι αμέτρητοι εθελοντές που βρέθηκαν στο πλευρό του. Εκείνοι που προσφέρουν από το υστέρημά τους τα βασικά αγαθά που καθιστούν δυνατά τα χιλιάδες γεύματα που προσφέρονται καθημερινά. Εξάλλου, δεν γίνονται δεκτές χορηγίες από εταιρείες. Αρκούν λίγα λεπτά από τον καθένα, αλλά και η διάθεσή του να κάτσει στην παρέα του άλλου ανθρώπου, ως ίσος προς ίσος.

Προϋπόθεση δηλαδή είναι να αποδεχτεί την φιλοσοφία αυτής της πρωτοβουλίας, η οποία γυρνάει την πλάτη στις γκρίζες ζώνες της φιλανθρωπίας, να αρνηθεί την αίσθηση ότι ο φιλάνθρωπος υπερτερεί του έχοντος ανάγκη. «Η φιλανθρωπία είναι κατακόρυφη. Πηγαίνει από πάνω προς τα κάτω. Η αλληλεγγύη είναι οριζόντια. Σέβεται τον άλλον. Έχω πολλά να μάθω από άλλους ανθρώπους», είχε πει ο Εδουάρδο Γκαλεάνο, μία από τις εξέχουσες προσωπικότητες της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας.

Μενού ημέρας

Στην ιδιότυπη αυτή παρέα δεν περισσεύει κανείς: δεν υπάρχει άλλος. Άτομα όλων των εθνικοτήτων, μικροί και μεγάλοι αντιμετωπίζονται με τον ίδιο σεβασμό. Δεν έχει καμία σημασία αν πρόκειται για Έλληνες ή μετανάστες. Ακόμα και εκείνοι που πλησιάζουν διστακτικά, φοβούμενοι μήπως πρέπει να επιδείξουν έγγραφα, γρήγορα καθησυχάζονται από την όλο και διευρυνόμενη ομάδα της Κοινωνικής Κουζίνας ότι πρόκειται για ένα “ανοιχτό γεύμα”.

Το μενού της ημέρας καθορίζεται από τις προσφορές που έχουν προηγηθεί σε πρώτες ύλες. Στήνεται το τραπέζι σε δημόσιο χώρο και τα μέλη της ομάδας μαγειρεύουν ζωντανά στα πεζοδρόμια και στις πλατείες. Όσοι επιθυμούν να βοηθήσουν είναι καλοδεχούμενοι. Συνήθως πρόκειται για άτομα που επίσης βρίσκονται σε δυσχερή θέση. Δεν πρόκειται για συσσίτιο, αλλά για μία ζωντανή συνέργεια, της οποίας το φαγητό είναι μονάχα ένα από τα πολύτιμα συστατικά. Μεταξύ τους υπάρχει ισότητα, αλληλεγγύη και ανθρωπιά.

Η ιδέα του Κωνσταντίνου έχει πλέον διαχυθεί σε πολλές διαφορετικές περιοχές της Αθήνας, αλλά και στη Σαλαμίνα. Στα εννιά χρόνια ζωής της έχει προσφέρει εκατοντάδες χιλιάδες ζεστά πιάτα (6.000 την ημέρα) και ακόμα περισσότερες αγκαλιές. Είναι μία στιγμή της ημέρας που τα βάρη του καθενός μπορούν να απαλυνθούν, μέσω μιας καλησπέρας, ενός χαμόγελου, μιας κοινής στιγμής κατά τη διάρκεια της ημέρας που ξορκίζει τους δαίμονες.

Ο “Άλλος Άνθρωπος”

Στόχος είναι, ό,τι χρήματα περισσεύουν το μήνα να ενισχύουν τους άνεργους εθελοντές που έχουν βρει δύναμη και ελπίδα μέσα από την προσφορά. Όσο διευρύνεται ο “Άλλος Άνθρωπος”, τόσο επεκτείνεται και η δράση του. Μέλη της ομάδας έχουν προσφέρει στέγη σε οικογένειες, αξιοποιώντας σπίτια που ανήκουν σε γνωστούς και είναι προσωρινά άδεια. Χωρίς κανένα αντάλλαγμα, σπεύδουν να βοηθήσουν άτομα που βρίσκονται σε προσωρινό τέλμα: καλύπτουν λογαριασμούς ηλεκτρικού, συγκεντρώνουν ρούχα και άλλα αναγκαία υλικά, κάνουν χειρωνακτικές εργασίες. Ό,τι χρειαστεί ο πλησίον.

Πλέον, ο “Άλλος Άνθρωπος” έχει και το δικό του σπίτι στο κέντρο της Αθήνας. Στην οδό Mεγάλου Αλεξάνδρου 122 και Αρτεμισίου 28 στο Μεταξουργείο, όποιος έχει ανάγκη μπορεί να βρει ένα ζεστό πιάτο φαγητό, να πιεί ένα ζεστό καφέ, να κάνει ένα μπάνιο, να φορέσει μία καθαρή αλλαξιά ρούχα, αλλά και να απευθυνθεί σε ειδικούς για ψυχολογική υποστήριξη.

Εκεί συγκεντρώνονται και οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται, ενώ φιλοξενεί και την θεατρική ομάδα που έχει συσταθεί, αλλά και τους εθελοντές εκπαιδευτικούς. Οι κουτάλες και οι κατσαρόλες τους πιάνουν δουλειά όπου σημειωθεί μία φυσική καταστροφή, αλλά μόνο εφόσον απομακρυνθούν οι κάμερες και οι επίσημοι. Ο “Άλλος Άνθρωπος” έχει βρεθεί στο Μάτι, στη Μόρια και όπου υπάρχει πόνος και ευάλωτοι άνθρωποι. Θυμίζει άλλες εποχές, τότε που ο κόσμος δεν ήταν κλεισμένος στα σπίτια του, αλλά ξεχυμένος στις αυλές και στις πλατείες. Εκεί που το πιάτο φαγητού, όσο φτωχικό και αν ήταν μοιραζόταν. Εκεί που οι άλλοι μετατατρέπονταν σε εμείς. Αυτό το εμείς…