Οι αμαρτωλές περιπέτειες της Novartis σε Αμερική και Ασία

Είναι κοινό μυστικό ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες δωροδοκούν μαζικά γιατρούς για να συνταγογραφούν δικά τους σκευάσματα. Η έμμεση εκδοχή είναι τα δωρεάν ταξίδια με πρόσχημα τη συμμετοχή σε ιατρικά συνέδρια. Εννοείται ότι τα ταξίδια αυτά συμπεριλαμβάνουν και μία περισσότερο ή λιγότερο μεγάλη πτυχή πολυτελούς τουρισμού. Ο ανταγωνισμός, ωστόσο, έχει εξωθήσει τις φαρμακευτικές και σε πρακτικές άμεσης δωροδοκίας γιατρών σε μεγάλη κλίμακα.

Ο πόλεμος για την αύξηση του τζίρου, όμως, οδήγησε και στην επέκταση των πρακτικών δωροδοκίας και σε κρατικούς αξιωματούχους –μη εξαιρουμένων πολιτικών προσώπων– οι οποίοι έχουν αποφασιστικό λόγο στο επίπεδο της τιμολόγησης και όχι μόνο. Με την έννοια αυτή, η δικογραφία που εστάλη από τη Δικαιοσύνη στο Κοινοβούλιο για το σκάνδαλο Novartis, λόγω της εμπλοκής του ονόματος πρώην υπουργών, δεν είναι ούτε κάτι πρωτοφανές ούτε βεβαίως κεραυνός εν αιθρία. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει πως τα αναφερόμενα πρόσωπα είναι ένοχα. Όπως είναι γνωστό, όταν οι ανακριτικές αρχές πέφτουν πάνω σε πρώην ή νυν υπουργό είναι υποχρεωμένες να στείλουν τη δικογραφία στο Κοινοβούλιο.

Η σχετική έρευνα στην Ελλάδα δεν είναι πρόσφατη. Είχε αρχίσει από την εποχή που εισαγγελέας διαφθοράς ήταν η Ελένη Ράικου. Στο πλαίσιο αυτής έχει εξεταστεί ένα πλήθος μαρτύρων. Στην πραγματικότητα, ο φάκελλος, όπως είχε συμβεί και με τo σκάνδαλο Siemens, άνοιξε όταν η Novartis μπήκε στο στόχαστρο και το 2005 ερευνήθηκε από τις αρμόδιες αμερικανικές αρχές. Η υπόθεση κατέληξε πέντε χρόνια αργότερα με την επιβολή προστίμου ύψους περίπου 420 εκατομμυρίων δολαρίων και με την υποχρέωση της Novartis να εγκαταλείψει τις παράνομες πρακτικές της.

Κανόνας οι δωροδοκίες

Η εν λόγω εταιρεία, άλλωστε, είχε υιοθετήσει ένα επιθετικό μάρκετιν για την προώθηση των προϊόντων της, το οποίο στηριζόταν κυρίως σε δωροδοκίες σ’ όλα τα επίπεδα. Λόγω της έκτασης και της έντασης αυτής της πρακτικής δωροδοκιών, ήταν αναπόφευκτο να τραβήξει την προσοχή των αρμοδίων αρχών, ειδικά σε χώρες με ισχυρό ελεγκτικό και δικαστικό σύστημα.

Η υπόθεση έφτασε στη Δικαιοσύνη μετά από καταγγελίες ανταγωνιστών για αθέμιτες πρακτικές της Novartis, προκειμένου να προωθήσει τα προϊόντα της στην αμερικανική αγορά αλλά και σε χώρες της εξωτερικού. Αμέσως επιλήφθηκαν η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ αλλά και το FBI. Οι αρχές αποκάλυψαν πλήθος παραβάσεων και ένα τεράστιο δίκτυο, μέσω του οποίου προωθούνταν τα φάρμακα της εταιρείας. Η εταιρεία δωροδοκούσε αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες για να αυξάνει τις πωλήσεις της.

Παρά το πρόστιμο που τις επέβαλαν οι αμερικανικές αρχές, η Novartis συνέχισε τις παράνομες πρακτικές της στις ΗΠΑ, δωροδοκώντας μαζικά γιατρούς για να συνταγογραφούν τα σκευάσματά της σε ασθενείς που καλύπτονταν από το δημόσιο σύστημα. Έτσι, τα τελευταία χρόνια βρέθηκε και πάλι κατηγορούμενη. Οι αμερικανικές αρχές ζήτησαν πάνω από τρία δισεκατομμύρια δολάρια αποζημίωση, αλλά τελικά συμβιβάστηκαν με λιγότερα από 400 εκατομμύρια για να κλείσει η υπόθεση.

Οι περιπέτειες στην Ασία

Αν κρίνουμε από τις υποθέσεις που ήρθαν στην επιφάνεια, η Novartis ήταν πολύ δραστήρια σε ασιατικές χώρες. Στην Τουρκία η εταιρεία κατηγορήθηκε για δωροδοκία κρατικών αξιωματούχων του τομέα υγείας, προκειμένου να φάρμακά της να χρησιμοποιούνται από τα δημόσια νοσοκομεία. Με την ίδια μέθοδο, μάλιστα, κατάφερε σκευάσματά της να μετονομαστούν κατά τρόπο που να μπορούν να τιμολογούνται χωρίς τους περιορισμούς των διεθνών κανόνων ανταγωνισμού.

Από αυτές τις πρακτικές η Novartis αποκόμισε πρόσθετα κέρδη αρκετά πάνω από τα 100 εκατομμύρια δολάρια. Τελικώς, όμως, κατάφερε να βγει αλώβητη από τη σχετική έρευνα. Η έρευνα για τις δραστηριότητες της εταιρείας στην Τουρκία έκλεισε πριν ενάμιση χρόνο χωρίς να απαγγελθούν επίσημες κατηγορίες.

Η εταιρεία βρέθηκε στο στόχαστρο και των νοτιοκορεατικών αρχών, οι οποίες πριν δύο χρόνια πραγματοποίησαν αιφνιδιαστική έρευνα στα γραφεία της. Μπορεί να βρέθηκαν στοιχεία μόνο για ένα μικρό μέρος της δωροδοκίας γιατρών με σκοπό τη συνταγογράφηση, αλλά ήταν αρκετά για να ασκηθούν διώξεις όχι μόνο σε στελέχη, αλλά και στον διευθύνοντα την εταιρεία στη Νότιο Κορέα, καθώς και σε άλλους παράγοντες του ιατρικού-φαρμακευτικού χώρου.

Στην Ινδία η αμαρτωλή εταιρεία βρέθηκε σε πολύχρονη δικαστική διαμάχη με το δημόσιο, λόγω της υπερβολικής τιμολόγησης ενός αντικαρκινικού φαρμάκου, αλλά κυρίως λόγω των αθέμιτων μέσων που χρησιμοποίησε για να σταματήσει την κυκλοφορία γενοσήμων του ίδιου φαρμάκου που κόστιζαν το 1/10 του πρωτοτύπου. Αυτή τη φορά, όμως, η Novartis έχασε τη μάχη στη Δικαιοσύνη.

Παραβίαση των κανόνων για παρενέργειες

Περιπέτειες είχε η εταιρεία και στην Ιαπωνία το 2015, επειδή δεν ενημέρωσε τις αρμόδιες αρχές για παρενέργειες σε ασθενείς που χρησιμοποίησαν σκευάσματα της Novartis. Ήταν η δεύτερη φορά που η εταιρεία παραβίαζε τους κανόνες σχετικά με την καταγραφή παρενεργειών και την ενημέρωση των αρχών. Επίσης, έχει κατηγορηθεί ότι είχε δωροδοκήσει για να αλλοιώσει το αποτέλεσμα κλινικών ερευνών, με σκοπό να προωθήσει φάρμακό της. Δωροδοκίες έχει κάνει και στην Κίνα, για τις οποίες, μάλιστα, υποχρεώθηκε να πληρώσει πρόστιμο.

Μια εντελώς διαφορετική αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα υπόθεση ήταν η επταετής δικαστική διαμάχη της Novartis με το κράτος της Ινδίας, με αντικείμενο τις υψηλές τιμές του αντικαρκινικού φαρμάκου Gleevec. Στην Ινδία το Gleevec κυκλοφορούσε και με τη μορφή γενόσημων φαρμάκων, κάτι που μείωνε την τιμή του φαρμάκου στα 150-250 δολάρια, ενώ η Novartis πουλούσε το Gleevec με τιμή πάνω από 2.500 δολάρια.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω και από άλλες συναφείς υποθέσεις, η Novartis έχει δείξει ότι δεν έχει ηθικό φραγμό στην προσπάθειά της κερδίσει μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς. Το γεγονός ότι έχει αναγορεύσει σε συνήθεις όχι απλώς αθέμιτες, αλλά και παράνομες πρακτικές διεθνώς είναι μία ένδειξη ότι οι κατηγορίες που αντιμετωπίζει στην Ελλάδα μάλλον έχουν κάποια βάση.