Οι γυμνόστηθες της Femen που συμμάχησαν με τα Κίτρινα Γιλέκα

Αυτό το Σαββατοκύριακο μπορεί -λόγω της τρομοκρατικής επίθεσης στο Στρασβούργο- η διαδήλωση των Κίτρινων Γιλέκων να μην είχε τη μαζικότητα των προηγούμενων, αλλά είχε κάτι νέο: συμμετείχαν ακτιβίστριες της γνωστής οργάνωσης Femen, οι οποίες, όπως συνηθίζουν, διαδηλώνουν γυμνόστηθες. Έτσι, λοιπόν, οι ισχυρότατες αστυνομικές δυνάμεις στη λεωφόρο Σανζ Ελιζέ βρέθηκαν αντιμέτωπες και με έναν διαφορετικό αντίπαλο.

Η φεμινιστική ομάδα Femen έχει αποκτήσει φήμη από το 2008 που ιδρύθηκε στην Ουκρανία. Κατάφερε σε λίγα χρόνια να προκαλέσει θόρυβο με τη δράση της, κυρίως με τις επιθέσεις της εναντίον μεγαλόσχημων ηγετών. Πριν χρόνια, δύο γυμνόστηθες, οι οποίες διαμαρτύρονταν για τη λιτότητα, είχαν καταφέρει να πλησιάσουν σε απόσταση βολής τον πρωθυπουργό του Βελγίου Σαρλ Μισέλ και να τον βομβαρδίσουν με τηγανιτές πατάτες και μαγιονέζα.

Πίσω από την οργάνωση ήταν μία νεαρή Ουκρανή. Με μία πρώτη ματιά η Ίνα Σεβτσένκο θυμίζει μοντέλο. Με διαστάσεις που θα θαύμαζε ο καθένας και ξανθά μακριά μαλλιά, η Σεβτσένκο ήταν μια οργισμένη φεμινίστρια που ζει μόνιμα στη Γαλλία, από την οποία ζήτησε και πήρε πολιτικό άσυλο. Ήταν τόσο μυστηριώδης όσο και η οργάνωσή της. Η ίδια έχει δηλώσει ότι πριν την πολιτική της αφύπνιση ήταν μία κλασική κοπέλα της Ουκρανίας. Μπήκε στην οργάνωση το 2009. Ο σεξισμός που είχε δεχθεί στον εργασιακό της χώρο την παρακίνησε να αντιδράσει.

Ελάχιστα είναι γνωστά για το πως ακριβώς λειτουργεί η οργάνωση, πόσα μέλη έχει, πώς στρατολογεί γυναίκες και πώς επιλέγει τους στόχους της. Τα μέλη της ισχυρίζονται ότι είναι επαγγελματίες πολιτικές ακτιβίστριες και στο παρελθόν ή Σεβτσένκο είχε πει ότι η Femen διαθέτει 300 ακτιβίστριες, 5.000 μέλη και δεκάδες παραρτήματα. Κανείς, όμως, δεν γνωρίζει πώς έχουν καταφέρει να υλοποιήσουν κάποιες από τις παράτολμες δράσεις τους.

Στο παγωμένο Νταβός

Τον Ιανουάριο του 2013 προσέγγισαν γυμνόστηθες το συνεδριακό κέντρο στο παγωμένο Νταβός, όπου γίνονταν οι εργασίες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Ένα μήνα αργότερα βρέθηκαν μπροστά στον Σίλβιο Μπερλουσκόνι ουρλιάζοντας “Basta Berlusconi” (αρκετά Μπερλουσκόνι). Από την οργή τους δεν έχει γλυτώσει ούτε ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ούτε η Άνγκελα Μέρκελ.

Πριν, όμως, στοχοποιήσουν πολιτικούς και υιοθετήσουν τη γυμνόστηθη διαμαρτυρία, συνήθιζαν να διαμαρτύρονται ντυμένες με ταμπελάκια τιμών που κρέμονταν από τα ρούχα τους. Με τον τρόπο αυτό επιθυμούσαν να συμβολίσουν ότι οι γυναίκες είναι προς πώληση και πολλές φορές φορούσαν κοστούμια, τα οποία πετούσαν και από μέσα αποκαλύπτονταν γυναικεία ρούχα.

Το 2010 προχώρησαν στην πρώτη γυμνόστηθη διαμαρτυρία. Στο εκλογικό κέντρο όπου θα ψήφιζε ο τότε πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς, πέντε ακτιβίστριες πέταξαν τις μπλούζες τους. Η εικόνα τους μεταδόθηκε σ’ όλο τον κόσμο. Αφορμή της πρακτικής αυτής στάθηκε η πρωτοβουλία της Αμίνα Τάιλερ, μίας ακτιβίστρια από την Τυνησία, η οποία δημοσίευσε μια γυμνόστηθη φωτογραφία της στο Facebook. Η κίνησή της αυτή προκάλεσε κύματα οργής.​ Αναγκάστηκε, μάλιστα, να κρυφτεί όταν απειλήθηκε η ίδια της η ζωή από εξαγριωμένους συμπατριώτες της.

Ως κίνηση αλληλεγγύης, πολλά μέλη της Femen φωτογραφήθηκαν γυμνόστηθα. Αυτή τη φορά, είχαν και ένα μήνυμα προς τους κριτές τους, γραμμένο στο στήθος τους: «Γαμ… την ηθική σας». Δεν περιορίστηκαν, όμως, σ’ αυτό. Ευρωπαϊκά παρακλάδια της ομάδας άρχισαν να οργανώνουν πορείες σε διάφορες πόλεις. Στο Παρίσι, μάλιστα, που θεωρείται η άτυπη βάση της οργάνωσης, τα πνεύματα άναψαν όταν κάποιες γυναίκες της Femen έκαψαν την ισλαμική σημαία μπροστά από ένα τζαμί.

Η πράξη τους εκείνη είχε προκαλέσει αντιδράσεις. Πολλές μουσουλμάνες χαρακτήρισαν την οργάνωση ισλαμοφοβική. Η ηγέτης της ομάδας Σεβτσένκο απάντησε στις κατηγορίες αυτές με ένα προσωπικό μήνυμα: «Είμαστε εδώ για εσάς… δεν μας νοιάζει πόσες φορές την ημέρα προσεύχονται οι άνδρες σας, αλλά μας ενδιαφέρει πολύ τι κάνουν στο ενδιάμεσο. Νοιαζόμαστε πολύ για τη βία και την επιθετικότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που αντιδράμε όταν οι πατεράδες σας, τα αδέλφια σας και οι σύζυγοί σας βιάζουν και σκοτώνουν στο όνομα του Αλλάχ!»

Fast food φεμινισμός

Επικριτές της οργάνωσης δεν είναι μόνο μουσουλμάνες. Αρκετοί ισχυρίζονται ότι η Femen και οι τόπλες διαμαρτυρίες τους είναι ένα είδος fast-food φεμινισμού. Η κατηγορία αυτή  αγνοεί τη μετακομμουνιστική κουλτούρα ανδροκρατίας που επικρατεί στην Ουκρανία, τη χώρα προέλευσης της ομάδας. Παρά τις δυτικές επιδράσεις, οι κοινωνίες της ανατολικής Ευρώπης χαρακτηρίζονται ακόμα από μεγάλες αντιφάσεις και φυλετικές διακρίσεις.

Η οργάνωση Femen προέρχεται από μια χώρα, στην οποία αναπτύχθηκε μία τεράστια βιομηχανία του σεξ και μάλιστα με εξαγωγικό χαρακτήρα! Η φτώχεια και η εξαθλίωση ειδικά της δεκαετίας του 1990 και του 2000 τροφοδότησαν το τράφικιν προς τις δυτικές αγορές του αγοραίου έρωτα. Η οργάνωση Femen πραγματοποιεί πολλές παρεμβάσεις στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης. «Διαμαρτυρόμαστε εκεί, επειδή οι χώρες αυτές είναι γνωστές για την έλλειψη σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα». Τέτοια είναι η Λευκορωσία, στην οποία γυναίκες κακοποιούνται καθημερινά.

Τα μέλη της Femen “τιμούν”, όμως, όλο και περισσότερο τη Δύση, αναστατώνοντας διεθνείς διασκέψεις κορυφής. Άρχισαν να παρεμβαίνουν και σε νέες μουσουλμάνες που ζουν στη Γαλλία. Τις επικρίνουν επειδή φορούν μαντήλες, ισχυριζόμενες ότι η επιλογή τους αυτή περιορίζει την ελευθερία τους και προωθεί το μισογυνισμό του Ισλάμ.

Πολλοί, όμως, είναι επιφυλακτικοί με τη Femen. Πρώτον, λόγω της σχεδόν νοσηρής εμμονής της με το γυμνό σώμα. Δεύτερον, για την επιθετικότητα που η οργάνωση επιδεικνύει ειδικά προς τον Πούτιν. Σ’ ένα άρθρο της στην Guardian, η Σεβτσένκο απάντησε στους επικριτικές. Εκεί έδωσε ένα σαφές μήνυμα για τον Πούτιν, την Ουκρανία, τα σεξ κλαμπ και την καθημερινή καταπίεση και εκμετάλλευση που βιώνουν οι γυναίκες.

Το γυμνό προκαλεί αμηχανία

Η στρατηγική της Femen είναι ενδιαφέρουσα. Η απογύμνωση προκαλεί αμηχανία στους άνδρες, καθώς σύμφωνα με τα μέλη της ομάδας το γυμνό σώμα στον δημόσιο χώρο αποκαλύπτει με τον πιο γλαφυρό τρόπο τη θυματοποίηση των γυναικών και τη μειονεκτική θέση τους στην κοινωνία. Στη δημόσια διαμαρτυρία τους τα μέλη, εκτός από τα γυμνά στήθη τους, επιδεικνύουν και κάτι γελοία και υπερβολικά κιτς στεφάνια στο κεφάλι τους. Τα φορούν, επειδή αυτά προκαλούν στα αρσενικά φαντασιώσεις: τις σέξι γυναίκες που προέρχονται από λαϊκά παραμύθια. Με τον τρόπο αυτό χλευάζουν την ιδέα της ιδανικής λαϊκής νύφης.

Συχνά, οι δυτικές φεμινίστριες αντιμετωπίζουν τις παρεμβάσεις της Femen ως δυσάρεστες και κακόβουλες παραστάσεις. Χωρίς αμφιβολία, όμως, η οργάνωση κατάφερε να κερδίσει την παγκόσμια προσοχή. Η επίθεση μελών της ομάδας εναντίον του Πούτιν στο Αννόβερο, κατά τη διάρκεια μεγάλης εμπορικής έκθεσης, ήταν χωρίς αμφιβολία η κορυφαία στιγμή της οργάνωσης. Οι φωτογραφίες της γυμνόστηθης διαμαρτυρίας έκαναν τον γύρο του κόσμου, εξασφαλίζοντας πρωτοφανή δημοσιότητα.

Η Γερμανία είναι ένας από τους βασικούς στόχους της ομάδας. Η Σεβτσένκο, μάλιστα, είχε ταξιδέψει εκεί για να εκπαιδεύσει Γερμανίδες ακτιβίστριες. Πώς εντάσσεται, άραγε, μια Γερμανίδα ακτιβίστρια στους κόλπους της οργάνωσης; Η Κρις Μάρτινς είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ήταν για πολλά χρόνια μέλος του κόμματος των Πρασίνων, αλλά αισθάνθηκε ότι το κόμμα δεν αφουγκραζόταν πια ούτε τις ανάγκες της εποχής, ούτε ειδικότερα τις ανάγκες των γυναικών.

Η οργάνωση Femen τράβηξε την προσοχή της στις αρχές του 2013. Πριν από το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, που είχε φιλοξενηθεί από την Πολωνία και την Ουκρανία, πολλές γυμνόστηθες νεαρές Ουκρανές ξεκίνησαν μια σειρά διαμαρτυριών εναντίον της ταπεινωτικής εικόνας των γυναικών στη χώρα τους, εναντίον των πατριαρχικών δομών εξουσίας και εναντίον της καταναγκαστικής πορνείας.

Στα γυμνά σώματά τους έγραφαν συνθήματα, όπως ο “πόλεμος του γυμνού” και το “γυμνό είναι ελευθερία”. Σύμφωνα με τη λογική τους, το γυμνό γυναικείο σώμα δεν πρέπει να είναι ένα σεξουαλικό εμπόρευμα, αλλά ένα όπλο στον αγώνα της ισότητας. Η Μάρτινς επικοινώνησε με την έδρα της ομάδας μέσω του Facebook και στη συνέχεια συγκέντρωσε γύρω της μια ομάδα νεαρών Γερμανίδων.

Ο γερμανικός κλάδος της Femen έφθασε να αριθμεί περίπου 50 ακτιβίστριες. Η εκπαίδευσή τους περιλαμβάνει μαθήματα για το πώς να ουρλιάζουν όσο δυνατότερα γίνεται, πώς να στέκονται μέσα στο πλήθος και πώς να αντιστέκονται στο προσωπικό ασφαλείας. «Καθημερινά προπονούμαστε μέχρι και στις πολεμικές τέχνες. Πρέπει να είμαστε έτοιμες για όλα».

Η Femen βλέπει και Ελλάδα

Μπορεί να μην έχουμε δει μέχρι σήμερα τη δράση της Femen στην Ελλάδα, αλλά σύμφωνα με την ίδια την Σεβτσένκο «η Ελλάδα ανήκει στη λίστα των χωρών που θεωρούνται στρατηγικά σημαντικά εδάφη για τη Femen, λόγω της ανόδου της ακροδεξιάς». Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε ημίγυμνες γυναίκες να διαμαρτύρονται έξω από το ελληνικό Κοινοβούλιο.

Το σίγουρο είναι ότι η Femen έχει κερδίσει την προσοχή των διεθνών Μέσων και τον φόβο της πολιτικών. Κανείς δεν θέλει να βρεθεί μπροστά σε μία εξαγριωμένη γυμνόστηθη γυναίκα. Εκτός, φυσικά, από τον Πούτιν και τον Μπερλουσκόνι που φάνηκαν να το διασκεδάζουν. Υπάρχει, άλλωστε, στη  οργάνωση κάτι πολύ αξιοπερίεργο. Η συντριπτική πλειονότητα των μελών της είναι χάρμα οφθαλμού. Ψηλές, ξανθές, καλλίγραμμες και νέες. Μοιάζουν σαν να ξεπήδησαν από τις σελίδες ενός περιοδικού. Πολλές φορές αυτό έχει επισημανθεί επικριτικά.

Άλλο ένα σκοτεινό ζήτημα που αφορά την οργάνωση είναι οι πηγές χρηματοδότησης. Έχει δεχθεί κατηγορίες ότι πραγματοποιεί στοχευμένες επιθέσεις με χρηματικά κίνητρα, ή εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες. Ακόμα και φεμινιστικές οργανώσεις τις έχουν κατηγορήσει ανοιχτά. Χωρίς αμφιβολία δεν βοηθάει τη φήμη της οργάνωσης όταν το 2014 ένα μέλος της Femen βρέθηκε στο στόχαστρο, επειδή κυκλοφόρησε στην Τουρκία ένα sex tape που γύρισε ο σύντροφός της. Πολλοί έσπευσαν να μιλήσουν για μία ομάδα γυναικών που προκαλούν χωρίς κανένα λόγο, εκθέτοντας με ευκολία το κορμί τους.

Μετά από μία μεγάλη περίοδο μάλλον υποτονικής παρουσίας, η Femen έκανε την εμφάνισή της στο Παρίσι, δίπλα στα Κίτρινα Γιλέκα. Ο συνδυασμός έχει αναμφίβολα ενδιαφέρον και βέβαια είναι ελκυστικός για τα διεθνή Μίντια. Θα φανεί, ωστόσο, εάν επρόκειτο για κάτι μεμονωμένο ή για μία δυναμική επανεμφάνιση της οργάνωσης και μάλιστα μέσα από ένα μαζικό κοινωνικό κίνημα.