Οι παλιοί, οι τωρινοί και οι επερχόμενοι λοιμοί

Ο λοιμός των Αθηνών το 430 π.χ. που τόσο παραστατικά περιγράφει ο Θουκυδίδης,  ως αυτόπτης και διασωθείς, αποδεκάτισε  τον πληθυσμό της πόλης και εξασθένησε σημαντικά την ισχύ της, γεγονός που συνέβαλε αποφασιστικά στην ήττα της στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Ακόμη και σήμερα, παρά το έντονο ενδιαφέρον των ερευνητών και την τεχνολογία που είναι διαθέσιμη, δεν έχει αποσαφηνισθεί πλήρως η αιτία του λοιμού: τύφος, βουβωνική πανώλης, ιλαρά, αιμορραγικός πυρετός τύπου Ebola είναι μεταξύ άλλων οι υποθέσεις εργασίας με τις απόψεις να διίστανται.

Ο Αλιμούσιος όμως (Θουκυδίδης του Ολόρου ο Αλιμούσιος), πιστός στην αιτιοκρατική επιστημονική του μέθοδο θέλησε να διαφωτίσει και για τις συνθήκες ευόδωσης της άφιξης και της επέλασης του λοιμού. Συσχέτισε την επιδημία με τη στρατηγική των Αθηναίων ως ναυτική δύναμη, να κλειστούν εντός των τειχών και  να επιφέρουν δια του ισχυρού τους στόλου πλήγματα στους αντιπάλους. Αυτό δημιούργησε συνθήκες συνωστισμού εντός της πόλεως και προήγαγε τη διασπορά της νόσου η οποία κατά τον Θουκυδίδη ενέσκηψε δια του πειραϊκού λιμένος που ήταν και ο δίαυλος επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο.

Αν κανείς διαβάσει τις περιγραφές της επιδημίας στο «κτήμα ες αεί» από το πρωτότυπο αν έχει την ικανότητα ή από τη μετάφραση (και…Ελευθερίου Βενιζέλου) και εξετάσει τις αναλογίες εν τίνι μέτρω με την σύγχρονη λαίλαπα COVID19, θα συμφωνήσει τάχιστα με τον σπουδαίο Παναγιώτη Κονδύλη που έλεγε ότι δεν είναι επιτρεπτό κάποιος που αναγιγνώσκει στη διάρκεια του βίου του να μην έχει εντρυφήσει στο έργο του Θουκυδίδη.

Η πανδημία COVID 19 ιδωμένη μέσα από το πρίσμα του λοιμού των Αθηνών μας επιβεβαίωσε μία ακόμη φορά και σε διαφορετικό επίπεδο την επαναληψιμότητα των ιστορικών γεγονότων (για αυτό ίσως ο Νίτσε αγαπούσε τόσο τον Θουκυδίδη, αντιπαραβάλλοντας τον δικό του αιώνιο γυρισμό) και την ανάγκη τα αντληθέντα συμπεράσματα να μην αποτελέσουν απλώς ευανάγνωστα γλαφυρά αφηγήματα αλλά ουσιαστικά διδάγματα με παιδευτική υπόσταση για όλους-κυρίως όμως για τους φύλακες.

Γνώση φυλάκων

Είναι νομοτελειακά βέβαιο ότι επιδημίες/λοιμοί (ενδεχομένως φευ και..λιμοί) θα εμφανιστούν στο κατώφλι μας. Προς τούτο συντελεί σειρά παραγόντων της σύγχρονης πραγματικότητας:

• Η κλιματική αλλαγή με τις φυσικές καταστροφές που επιφέρει και η ανακατανομή της πανίδας.
• Η παγκοσμιοποίηση και η ευκολία των ταξιδιών.
• Οι αθρόες μετακινήσεις πληθυσμών-μετανάστευση για οικονομικούς λόγους ή απόδραση από εμπόλεμες ζώνες που γίνονται όλο και εγγύτερες.
• Ο συνωστισμός πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις.
• Η αλόγιστη πολλές φορές χρήση αντιμικροβιακών παραγόντων που οδηγεί σε ανάπτυξη ανθεκτικότητας.
• Ο αφελής εφησυχασμός του homo consumens που συγχέει πολλές φορές την εικονική πραγματικότητα του tablet με την κανονική και με τη συμπεριφορά του πιέζει την φύση εκτός των ορίων της.
• Η αναδυόμενη δυνατότητα λοιμωδών παραγόντων να χρησιμοποιηθούν ως βιολογικά όπλα και η όλο και μεγαλύτερη προσβασιμότητα σε αυτά.

Κατά συνέπεια η γνώση των φυλάκων του κόσμου μας οφείλει να υπερβαίνει κατά πολύ εκείνη του αναστάσιμου στιχηρού-και κυρίως νοηματικά. Οι φύλακες της Δημόσιας Υγείας δεν είναι απλώς stakeholders ενός ακριβού project, αλλά υπερασπιστές της ομοιόστασης μιας κοινωνίας εν κινδύνω. Και επειδή η γνώση στην εποχή μας προσεγγίζεται ευκολότερα και διαχέεται ομοίως, οι δε δυτικές κοινωνίες έχουν τη δυνατότητα ανεύρεσης των σχετικών πόρων αν το επιθυμήσουν, υπάρχουν δύο πεδία όπου οι παραδοσιακές αδυναμίες της νεοελληνικής πραγματικότητας αν δεν θεραπευθούν θα θερίσουν θύελλες:

• Ο συντονισμός των διακόνων και των διακονημάτων της Δημόσιας Υγείας οφείλει να είναι ο βέλτιστος δυνατός και όχι η συνήθης ανάμιξη, αλληλεπικάλυψη, σύγκρουση και μετονομασία αρμοδιοτήτων και δικαιοδοσιών σε ένα εκρηκτικό και απρόβλεπτο μίγμα.
• Όπως η Γερμανία χρησιμοποίησε στις συνομιλίες για τη συνθήκη των Βερσαλλιών τον Μαx Weber και η Μεγάλη Βρετανία αντιστοίχως τον John Maynard Keynes και εμείς θα πρέπει να πρέπει να ορίσουμε φύλακα του μέλλοντός μας την πραγματική μας αριστεία με την αρχαιοελληνική και σικελιανική έννοια του όρου, η οποία εκτός από την επαγγελματική επίδοση περιλαμβάνει την άδολη αγάπη για την πατρίδα και το συνάνθρωπο και το ήθος.

Η κατασκευασμένη ψευδοαριστεία των υποτακτικών, των τηλεπαραθύρων, των εκφοβιστικών κραυγών και των κενολογιών στην πιο λούμπεν εκδοχή της είναι εγγύηση αποτυχίας και παρακμής. Ο Θουκυδίδης μας καθοδηγεί και σε αυτό: «δίκαιον ουν ημάς μήτε των πατέρων χείρους  φαίνεσθαι μήτε ημών αυτών της δόξης ενδεεστέρους» (2.11.2)