Οι σύγχρονοι Νέρωνες κατά τον Ποινικό Κώδικα
17/08/2025
Κάθε καλοκαίρι πλέον, παραδοσιακά, η χώρα μαστίζεται από τις πυρκαγιές, με δραματικούς απολογισμούς σε δάση, χιλιάδες στρέμματα γης, νεκρά ζώα, τραυματίες, ακόμα και νεκρούς. Πέραν των λοιπών αιτιών πρόκλησης, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι στοχευμένοι εμπρησμοί, που δίχως άλλο αποτελεί ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα, καθώς βάλλει τυφλά κατά απροσδιόριστου αριθμού ανθρώπων, ιδιοκτησιών, ζωικού και φυτικού κεφαλαίου και φυσικού πλούτου.
Σύμφωνα με το αρ. 264 του Ποινικού Κώδικα, ως εμπρησμός στοιχειοθετείται η προξένηση πυρκαγιάς με οποιονδήποτε τρόπο, η οποία θεωρείται ότι υπάρχει όταν εκραγεί φωτιά, οπωσδήποτε σημαντικής και ασυνήθους έκτασης, που έχει τάση εξάπλωσης, δεν μπορεί να κατασβηστεί εύκολα και υπάρχει δυνατότητα να προκύψει κίνδυνος σε ευρύτερο και απροσδιόριστο κύκλο ξένων πραγμάτων ή σε άνθρωπο.
Ο εμπρησμός τιμωρείται διαβαθμισμένα, αναλόγως του κινδύνου που μπορούσε να προκαλέσει στις βασικές του μορφές, δηλαδή αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για εκτάσεις-περιουσίες ως πλημμέλημα με φυλάκιση (έως 5 έτη) και χρηματική ποινή, ενώ ως κακούργημα με κάθειρξη έως 10 έτη και χρηματική ποινή, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο. Περαιτέρω, ως κακούργημα αντιμετωπίζεται και τιμωρείται αν επιφέρει συγκεκριμένα αποτελέσματα, και ειδικότερα με κάθειρξη (5-20 έτη) και χρηματική ποινή, στην περίπτωση που η πράξη προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας, ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου, ενώ αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου με ισόβια κάθειρξη.
Ως κοινός κίνδυνος νοείται εκείνος ο οποίος αφορά ευρύτερο κύκλο εννόμων αγαθών σε έκταση που είναι ανεπίδεκτη προσδιορισμού εκ των προτέρων, είτε και ένα μόνο αντικείμενο που είναι όμως ακαθόριστο ως μέρος της ολότητας, κίνδυνος δε ανθρώπου υπάρχει όταν δημιουργείται πιθανότητα προσβολής της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας, έστω και ενός μη κατά πρόσωπο προσδιορισμένου ανθρώπου. Υποκειμενικώς απαιτείται δόλος (έστω και ενδεχόμενος), συνιστάμενος στη θέληση να προξενηθεί πυρκαγιά και στη γνώση ότι από αυτή μπορεί να προκληθεί κίνδυνος σε ξένα πράγματα ή σε άνθρωπο.
Το άρθρο 265 του Ποινικού Κώδικα
Ως ειδικότερη έκφανση του εγκλήματος του εμπρησμού, στοιχειοθετείται το αδίκημα του εμπρησμού σε δάσος στο άρθρο 265 του Ποινικού Κώδικα, σύμφωνα με το οποίο όποιος προξενεί πυρκαγιά σε δάσος ή δασική έκταση κατά την έννοια του νόμου ή σε έκταση που έχει νόμιμα κηρυχθεί δασωτέα ή αναδασωτέα, τιμωρείται με κάθειρξη έως 8 έτη και χρηματική ποινή.
Περαιτέρω, αν ο δράστης σκόπευε να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος με κάθειρξη έως 10 έτη και χρηματική ποινή, ομοίως με κάθειρξη έως 10 έτη αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, με κάθειρξη (5-20 έτη) αν η πράξη προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας, ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου, ή η φωτιά εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση, ή είχε ως επακόλουθο σοβαρή ή ευρεία ρύπανση ή υποβάθμιση ή σοβαρή ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή και τέλος, με ισόβια κάθειρξη αν η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου. Στις περιπτώσεις καταδίκης για το αδίκημα του εμπρησμού σε δάσος, η ποινή δεν αναστέλλεται, ούτε μετατρέπεται με κανέναν τρόπο, και η έφεση που ασκείται δεν έχει αναστέλλουσα ισχύ.
Παρά την αγωνιώδη προσπάθεια της πολιτείας να αυστηροποιήσει το πλαίσιο ποινών, καθιστώντας κακουργηματικές τις περισσότερες περιπτώσεις, στέλνοντας με αυτό το τρόπο ένα ηχηρό μήνυμα, δυστυχώς δεν έχει καταφέρει να λειτουργήσει αποτρεπτικά ως προς την τέλεση του αδικήματος, με τα καταστροφικά αποτελέσματα που βλέπουμε όλοι ή χειρότερα βιώνουμε κάθε καλοκαίρι. Έτσι, φέτος ο κλήρος έλαχε στην Αχαϊα, όπου οι φλόγες έφτασαν μία ανάσα από το κέντρο της πόλης, αφήνοντας πίσω τους στρέμματα καμένης γης και κατεστραμμένες περιουσίες, εκκενώσεις οικισμών και τρόμο.
Οι φερόμενοι ως εμπρηστές της Πάτρας
Για τη μεγάλη φωτιά στα Συχαινά, δυτικά της Πάτρας, η οποία ξέσπασε αργά το βράδυ της 12ης Αυγούστου και έλαβε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις, κινητοποιώντας ισχυρές πυροσβεστικές δυνάμεις και προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές και εκκενώσεις περιοχών, συνελήφθησαν δύο άτομα, εκ των οποίων ο ένας φέρεται να ομολόγησε την πράξη του. Ειδικότερα, σύμφωνα με πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας, υποστήριξε αρχικά: «Πίναμε μπύρες σε μια πλατεία με μια παρέα, κάναμε χρήση χασίς και κάποια στιγμή είπαμε να βάλουμε φωτιά. Εγώ έβαλα τη φωτιά με ένα τσακμάκι».
Ο 19χρονος υποστήριξε ότι βρισκόταν μαζί με έναν 27χρονο όταν έβαλαν τις φωτιές κι υπέδειξε το σημείο, από όπου ξεκίνησε η πυρκαγιά (σύμφωνα με νεότερες πληροφορίες, ισχυρίστηκε ότι η αρχική του ομολογία κατήλθε κατόπιν πιέσεων). Ο 27χρονος αρνείται όλες τις κατηγορίες και ανέφερε σύμφωνα με αστυνομικές πηγές: «Δεν έχω κάνει κάτι τέτοιο εγώ. Δεν θυμάμαι κάτι. Πρέπει να είχα κενά μνήμης. Είχα πιει πολύ τσίπουρο».
Οι δύο συλληφθέντες κατηγορούνται για εμπρησμό σε δασική και μη δασική έκταση κατά συρροή, κατ’ εξακολούθηση και σε συναυτουργία και κρίθηκαν προφυλακιστέοι προ λίγου. Λόγω της ετερότητας των προστατευόμενων εννόμων αγαθών των δύο αδικημάτων, στη θεωρία επικρατεί η άποψη της αληθούς συρροής των δύο και ως εκ τούτου κρίνονται αυτοτελώς, ενώ στο τέλος επιμετράται μία συνολική επιβληθείσα ποινή.
Πρακτικά, σύμφωνα με τα ανωτέρω, αυτό σημαίνει ότι οι δύο συλληφθέντες που με τη πράξη τους προκάλεσαν κίνδυνο για ξένα πράγματα, για ανθρώπους, καθώς και ευρεία περιβαλλοντική καταστροφή, θα βρεθούν αντιμέτωποι με ποινή κάθειρξης έως 10 ετών (5-10 έτη) για το αδίκημα του εμπρησμού μη δασικής έκτασης και εις ότι αφορά το αδίκημα του εμπρησμού δάσους, αναλόγως του περιεχομένου του κατηγορητηρίου, έως 10 έτη κάθειρξης λόγω του κινδύνου που προκλήθηκε για απροσδιόριστο αριθμό ανθρώπων, πλαίσιο το οποίο ωστόσο επαυξάνεται σε 5-20 έτη κάθειρξης, αν συμπεριληφθεί η μεγάλη εξάπλωση της πυρκαγιάς και η σοβαρή περιβαλλοντική καταστροφή. Ως έγκλημα διακινδύνευσης, το μέγεθος της καταστροφής, το πλήθος των περιουσιών που καταστράφηκαν και το πλήθος των ανθρώπων που κινδύνευσαν, θα κριθούν και επιμετρηθούν στο πλαίσιο της αυτής ποινής.
Τυχόν χρήση ναρκωτικών ουσιών ή αλκοόλ, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των συλληφθέντων, θα κριθούν στο πλαίσιο του καταλογισμού ειδικά και διεξοδικά από το Δικαστήριο, υπό πρίσμα εάν οι παράγοντες αυτοί προκάλεσαν όντως την διατάραξη της συνείδησής τους κατά τη πράξη, δηλαδή την έκρηξη της φωτιάς, και σε ποιο βαθμό ήταν ικανοί να αντιληφθούν το άδικο αυτής. Ομοίως, θα συνυπολογιστεί και η μετεφηβική ηλικία του 19χρονου συλληφθέντα, καθώς και τυχόν λοιπές ελαφρυντικές περιπτώσεις.
Πέραν όμως της ποινικής αντιμετώπισης ενός ενδεχόμενου εγκλήματος ενός ορισμένου δράστη, που τίθεται στη κρίση της Δικαιοσύνης, δε θα πρέπει να μείνουν (για άλλη μία φορά) εκτός του χάρτη διερεύνησης οι τυχόν αόρατοι “εμπρηστές”, που με πράξεις ή παραλείψεις, κυρίως παραλείψεις, ευθύνονται, σύμφωνα με καταγγελίες και επίσημα πορίσματα της Πυροσβεστικής, για πάμπολλες περιπτώσεις καταστροφικών πυρκαγιών στην Ελλάδα. Ο Νο1 “εμπρηστής”, λοιπόν, δεν είναι δυνατό να τίθεται εκτός του κάδρου. Είναι η στιγμή να ανοίξει και αυτή η πληγή, προκειμένου να αποφευχθούν άλλες, πολύ σοβαρότερες.
Η Εύα Γιαλίδη είναι δικηγόρος
