Οικολογική λύση από τον βυθό της θάλασσας

Γροθιά στο στομάχι οι στατιστικές, τα μεγέθη, οι συνέπειες της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη. Ρύπανση, απόβλητα, απορρίμματα παντού. Στον αέρα που αναπνέουμε, στη στεριά, ακόμα και στο βυθό θαλασσών και ωκεανών αφήνουμε το αποτύπωμα της διαχρονικής ζημίας, που επιφέρουμε με την παρουσία μας στο περιβάλλον.

Ένας από τους παράγοντες της παγκόσμιας ρύπανσης είναι η αλόγιστη χρήση των πλαστικών. Με βάση τα τελευταία δεδομένα, από την δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα έχουν παραχθεί 9 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικών. Αυτά παρήγαγαν 7 δισεκατομμύρια τόνους αποβλήτων. Τα πλαστικά απορρίμματα, σε όλες τις μορφές και μεγέθη, αποτελούν μία από τις πιο σοβαρές απειλές και για τα θαλάσσια οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο.

Το 2012 για παράδειγμα 165 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού ρύπαναν τις θάλασσες και τους ωκεανούς. Τα μακροπλαστικά είναι μια ορατή απειλή, αλλά ακόμα πιο επικίνδυνα είναι οι μικροσκοπικές ίνες πλαστικού (μικροπλαστικά) που αν και αόρατες εύκολα εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα. Ως μικροπλαστικά ορίζονται τα θραύσματα των πλαστικών που είναι μικρότερα από 5 mm.

Καταστρέφουν το περιβάλλον, κυρίως τις θάλασσες (και τους ωκεανούς) σε πολύ μεγαλύτερη ένταση από ότι αρχικά υπολογίζονταν. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο αριθμός των μικροπλαστικών έχει φτάσει μέχρι 51 τρισεκατομμύρια σωματίδια, ή 236.000 μετρικούς τόνους, παγκοσμίως. Αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια μέσω της διατροφικής αλυσίδας μπορούν να καταλήξουν ακόμα και στα στομάχια των ανθρώπων.

Προφανώς έχουν καταβληθεί σοβαρές προσπάθειες ελαχιστοποίησης της χρήσης πλαστικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η χρήση της πλαστικής σακούλας. Υπολογίζεται ότι 1,5 δισεκατομμύριο λιγότερες πλαστικές σακούλες θα διατεθούν φέτος από τα σούπερ μάρκετ σε σχέση με το 2017, λόγω της επιβολής του περιβαλλοντικού τέλους. Και εδώ αρχίζουν οι αιρέσεις.

Είναι θέμα οικονομίστικο η προστασία του περιβάλλοντος; Θα έπρεπε να επιβληθεί το περιβαλλοντικό τέλος για να μην μολύνουμε το περιβάλλον; Μήπως η κοινωνία θα μπορούσε να ευαισθητοποιηθεί μέσω προγραμμάτων εκπαίδευσης, ενημέρωσης; Μήπως ο επιχειρηματικός κόσμος όφειλε να έχει επενδύσει σε φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις αντικατάστασης του πλαστικού; Η τεχνολογία έχει λύσεις. Έπρεπε να φτάσουμε στο «ως εδώ και μη παρέκει» για να αποφασίσουμε να μειώσουμε τη χρήση του πλαστικού;

Η Κυκλική Οικονομία

Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, πέραν της ατομικής-προσωπικής ευθύνης του καθενός υπάρχει και η οικονομία, υπάρχει και η πολιτική, υπάρχει και ο παράγοντας της διαρκούς συσσώρευσης, που χαρακτηρίζει στην περίοδο του καπιταλισμού τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Σε προγενέστερο σημείωμα είχαμε αναφέρει μεταξύ των άλλων «… Το παγκόσμιο παραγωγικό και οικονομικό μοντέλο από την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης και μετά, είναι γραμμικό. Βασίζεται σε ένα πρότυπο ‘εξαγωγή-επεξεργασία-μεταποίηση-κατασκευή-χρήση-απόρριψη’», με προφανή συνέπεια την εξάντληση των φυσικών πόρων και την κατασπατάληση χρήσιμων υλικών.

Αυτό το μοντέλο δεν είναι πλέον βιώσιμο. Κατά συνέπεια είναι αδήριτη ανάγκη να εφαρμοστεί ένα νέο, καινοτόμο, αποτελεσματικό, λιγότερο σπάταλο, και με σεβασμό προς το περιβάλλον, τη Γη, τη φύση. Γι’ αυτό η κυκλική οικονομία, ένα παραγωγικό οικονομικό μοντέλο, προβάλλει ως μια κρίσιμη επιλογή στη διαδικασία επιβίωσης, ίσως η μοναδική. Είναι ένα παραγωγικό (και όχι μόνον μοντέλο), που τα προϊόντα (για παράδειγμα) θα μπορούν να αποσυναρμολογούνται και να επαναχρησιμοποιούνται με την ελάχιστη δυνατή μεταποίηση. Βασίζεται στην ανταλλαγή, την εκμίσθωση, την επαναχρησιμοποίηση, την επισκευή, την ανακαίνιση και την ανακύκλωση. Προτείνει μια διαφορετική θεώρηση διαχείρισης των πόρων.

Στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας και με μια βαθιά οικολογική θεώρηση θα μπορούσαν να απαντηθούν πλείστες όσες προκλήσεις, που συνδέονται τόσο με την προστασία του περιβάλλοντος αναφορικά με την χρήση βιοπλαστικών αντί του πλαστικού, όσο και με την πραγματική ανάπτυξη (και όχι μεγέθυνση/growth) της οικονομίας. Τα βιοπλαστικά προσφέρουν μια εναλλακτική λύση. Τα βιοπλαστικά που συνήθως γίνονται από φυτά ή βακτήρια και είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον προβάλλουν ως βιώσιμη λύση.

Ήδη μεγάλες εταιρείες όπως η Coca-Cola, η Heinz, η Unilever, η Nestle, η Danone και η Nike άρχισαν να χρησιμοποιούν βιοπλαστικά για τη συσκευασία τους. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται συνήθως για την παραγωγή βιοπλαστικών είναι καλαμπόκι, ζαχαροκάλαμο, φυτικό έλαιο και άμυλο. Ωστόσο, η χρήση αυτών των συστατικών για την παραγωγή βιοπλαστικών απαιτεί τεράστια επένδυση στη γη, σε λιπάσματα και χημικά. Γι’ αυτό και η χρήση αυτών θα προκαλέσει ανταγωνισμό μεταξύ των φυτειών για παραγωγή τροφίμων έναντι φυτειών για παραγωγή βιοπλαστικών, πράγμα που θα οδηγήσει σε αύξηση των τιμών των τροφίμων ακόμα και σε επισιτιστική κρίση.

Η λύση από τα φύκια

Τα φύκια είναι μέχρι στιγμής η καλύτερη υποψήφια λύση για παραγωγή βιοπλαστικών, καθώς καταφέρνει να απαντήσει και στις δύο παραπάνω προκλήσεις. Πρώτον, είναι μια πολύ οικονομικά προσιτή παραγωγή, τουλάχιστον πολύ πιο συμφέρουσα από τις προαναφερθείσες. Σε αντίθεση με τα χερσαία προϊόντα, τα φύκια μπορούν να αναπτυχθούν χωρίς λιπάσματα. Δεν καταλαμβάνουν τεράστιο χώρο στη γη καθώς αναπτύσσονται στην ανοικτή θάλασσα. Χρησιμοποιώντας θαλάσσια φύκια για βιοπλαστικά, η παραγωγή γεωργικών προϊόντων για τρόφιμα θα παραμείνει άθικτη, επομένως δεν θα σημειωθούν αυξήσεις των τιμών των τροφίμων ούτε κρίση τροφίμων.

Η Ελλάδα χώρα πολυνησιακή, με 16.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής θα μπορούσε να μετατρέψει το μειονέκτημα της νησιωτικότητας σε πλεονέκτημα. Οι επιστημονικοί ταγοί μας βασίμως ισχυρίζονται ότι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των νησιών είναι η έλλειψη πόρων. Έχουν δίκιο αν αποδεχτούμε το κλασσικό γραμμικό μοντέλο ανάπτυξης που μονοσήμαντα σχετίζεται με την «εξαγωγή πόρων, την επεξεργασία τους μέσω της μεταποίησης, την κατασκευή, την χρήση και εν τέλει την απόρριψη».

Αγνοούν όμως ότι υπάρχει και η θάλασσα. Υπάρχει η γαλάζια οικονομία. Υπάρχει η γαλάζια βιοτεχνολογία. Υπάρχουν εν τέλει και αλλού χρήσιμοι πόροι, υπό τον όρο ότι θα σεβαστούμε το ευαίσθητο θαλάσσιο οικοσύστημα. Για παράδειγμα θα μπορούσαμε πολλαπλώς να αξιοποιήσουμε τα φύκια. Ναι, αυτά που για κάποιους «αλλοιώνουν» την αισθητική των παραλιών και του βυθού.

Θα μπορούσαμε να γίνουμε από τους πρωτοπόρους σε αυτήν την παραγωγή, αξιοποιώντας στο έπακρο και τους ανθρώπινους πόρους που διαθέτουμε στις παράκτιες περιοχές και στα νησιά σε ετήσια βάση και όχι για τους 3 ή 4 μήνες που διαρκεί η τουριστική περίοδος. Έχουμε το επιτυχημένο προηγούμενο παραγωγής «πλαστικών» θηκών για κινητά τηλέφωνα από φύκια που υλοποίησε επιχειρηματικά η Ελληνική start up με την επωνυμία PHEE.