Παραβατικότητα ανηλίκων: Τι προβλέπει ο νόμος, τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Τον τελευταίο καιρό η παραβατικότητα των ανηλίκων αυξάνεται με προοδευτικό ρυθμό (όπως λέμε στη μουσική crescendo), ώσπου αυτές τις μέρες έγινε η μεγάλη έκρηξη (σαν ένα tutti, που παίζουν όλα τα όργανα μαζί) με πληθώρα βίαιων και αξιόποινων εκ μέρους των ανηλίκων επεισοδίων σε διάφορα μέρη της χώρας, ασύνδετων μεν μεταξύ τους, αλλά που δείχνει τη μεγάλη τοπική εξάπλωση της παραβατικότητας λόγω όσμωσης της νεολαίας σε ενιαίο συνονθύλευμα νεαρών ντυμένων στα μαύρα, με το ίδιο κούρεμα, που δεν συνομιλούν παρά μόνο ασχολούνται με τα κινητά τους. Ενίοτε οπλοφορούν και διαπληκτίζονται βίαια για οπαδικά και όχι πολιτικά ζητήματα.

Η παραβατικότητα των νεαρών Ρομά αποτελεί ξεχωριστό αυτοτελές κεφάλαιο με δικούς του κανόνες και καταβολές, για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται ισχυρή και συνεχής πολιτική βούληση. Η προβολή των παραπάνω επεισοδίων από τα ΜΜΕ προκάλεσε κατάπληξη και ανησυχία όχι μόνο στην κοινή γνώμη, γιατί δεν είχε συνειδητοποιήσει το μέγεθος και το είδος της παραβατικότητας των ανηλίκων και ανέδειξε την ευθύνη των γονέων των ανηλίκων, αλλά και στην κυβέρνηση, που με δηλώσεις του Υπουργού Δικαιοσύνης εξάγγειλε αυστηροποίηση των ποινών των ασκούντων εποπτεία επί των παραβατικών ανηλίκων.

Φυσικά η παραβατικότητα των ανηλίκων δεν αντιμετωπίζεται με σωφρονιστικά ή αναμορφωτικά μέτρα ή με κυρώσεις σε βάρος των ασκούντων την εποπτεία επί αυτών, που πρέπει να επιβάλλονται μόνο στην έσχατη ανάγκη (ultimum remedium), γιατί έχει αποδειχθεί ότι τα καταστήματα κράτησης νέων αποτελούν πολλές φορές σχολείο εγκλήματος. Η αντιμετώπιση της παραβατικότητας πρέπει να βασίζεται σε κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα ιδίως με τη δημιουργία στους ανηλίκους ενδιαφερόντων και εξωσχολικής απασχόλησης κυρίως με τη συμμετοχή και ενθάρρυνση της οικογένειας.

Πρωτίστως όμως απαιτείται η ενεργή συμπαράσταση ολόκληρης της κοινωνίας σε κάθε δημόσια ή ιδιωτική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας και όχι αποχή, όπως πρόσφατα στη Γλυφάδα, όπου μια συμμορία ανηλίκων έδερνε παρουσία πλήθους μια ανήλικο και κανένας δεν κινήθηκε να τη βοηθήσει, ίσως από το φόβο των συνεπειών λόγω της εμπλοκής τους . Υπάρχουν πολλά σχετικά περιστατικά, όπως στην Κρήτη η επίθεση πατέρα μαθητή σε διευθυντή σχολείου, αλλά και δικαστικές περιπέτειες καθηγητών, που θέλησαν να επιβάλλουν τη τάξη.

Τι ορίζει ο νόμος

Το όγδοο κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα με τίτλο “Ειδικές διατάξεις για ανηλίκους” (άρθρα 121-135) ρυθμίζει τη νομική αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων, το άρθρο 360 του Ποινικού Κώδικα την ευθύνη από τη παραμέληση της εποπτείας των ανηλίκων και το άρθρο 923 ΑΚ την αστική ευθύνη εκείνου που εποπτεύει άλλον για τις ζημιές που προκάλεσε ο ανήλικος. Σύμφωνα με το άρθρο 121 ΠΚ ανήλικοι νοούνται αυτοί που κατά το χρόνο της τέλεσης της πράξης έχουν ηλικία μεταξύ του δωδεκάτου και δέκατου ογδόου έτους της ηλικίας τους συμπληρωμένων (με τον παλιό Ποινικό Κώδικα ίσχυε το 17ο).

Στο σημείο αυτό παρατηρώ ότι σύμφωνα με το νόμο ο πολίτης έχει το δικαίωμα του εκλέγειν, όταν συμπληρώσει το 17οέτος της ηλικίας του, ενώ θεωρείται ποινικά ανήλικος! Οι ανήλικοι υποβάλλονται σε αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα ή σε περιορισμό σε ειδικά καταστήματα κράτησης νέων σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 122 επ. ΠΚ. Το άρθρο 360 του Ποινικού Κώδικα ορίζει «Όποιος, ενώ έχει υποχρέωση εποπτείας ανηλίκου παραλείπει να τον παρεμποδίσει από την τέλεση αξιόποινης πράξης τιμωρείται με φυλάκιση ενός έτους», που όπως εξάγγειλε ο Υπουργός Δικαιοσύνης θα αυξηθεί το ανώτατο ύψος της ποινής.

Αμφιβάλλω όμως αν η αυστηροποίηση των παραπάνω διατάξεων θα έχει αισθητό αποτέλεσμα από μόνη της για τον περιορισμό της παραβατικότητας των ανηλίκων χωρίς δέσμη κοινωνικών μέτρων και κυρίως για την ενίσχυση των οικογενειακών δεσμών και τον περιορισμό των σκηνών βίας, που προβάλλουν τα διάφορα video games και οι τηλεοράσεις χωρίς το ΕΣΡ να επεμβαίνει. Σαφώς οι γονείς πρέπει να επιμορφωθούν για την αντιμετώπιση της βίαιης συμπεριφοράς των παιδιών τους με κατάλληλα προγράμματα και από καταλλήλους δασκάλους, που όπως φαίνεται δεν υπάρχουν, όπως υπάρχει τεράστια έλλειψη από επιμελητές ανηλίκων και άσυλα ανηλίκων, που καλούνται να επιβλέψουν τα αναμορφωτικά μέτρα, που επιβάλλουν τα δικαστήρια σε ανηλίκους.

Και οι γονείς;

Η Πολιτεία αναθέτει την υλοποίηση ορισμένων μέτρων, όπως την απαγόρευση λειτουργίας των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία και τον περιορισμό της σχολικής βίας (μπούλιγκ) σε δασκάλους και καθηγητές χωρίς όμως να προβλέπει δίκτυ προστασίας από τη μήνη των γονέων ακόμα και αν γίνεται νόμιμα με άσκηση αγωγών, γιατί κανένας ΔΥ δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε δικαστικούς αγώνες και πρέπει να θεσπιστεί η υπεράσπιση του από το ΝΣΚ. Σαφώς οι γονείς των μαθητών που σε περίπτωση κατάληψης του σχολείου προξένησαν υλικές ζημίες σε σχολικές εγκαταστάσεις πρέπει να αποκαταστήσουν τις ζημίες, αλλά προς αποφυγή προστριβών μεταξύ γονέων και δασκάλων πρέπει κατά δέσμια αρμοδιότητα να αναλάβουν οι ΟΤΑ.

Σε κάθε όμως περίπτωση η εφαρμογή των νέων διατάξεων, που κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, εξαρτάται από την ανέλεγκτη δικαστική κρίση και πολλοί δικαστές διστάζουν να εφαρμόσουν πολύ αυστηρούς νόμους.