Περί της εκλογής της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων

Η καθιέρωση από το άρθρο 59 του ΚΟΔΚΔΛ (Οργανισμός Δικαστικών Λειτουργών) των δύο διαδοχικών γνωμοδοτικών  διαδικασιών : α) από την Ολομέλεια των οικείων Ανωτάτων Δικαστηρίων (ν.5123/2024)  και β) από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής (ν.3814/2010) έχει απλά γνωμοδοτικό χαρακτήρα μη δεσμευτικό για την κυβέρνηση, που τις συνεκτιμά  κατά την επιλογή της ηγεσίας  και δεν είναι δυνατόν να ανατρέψει back door τη ρητή πρόβλεψη του Συντάγματος για την επιλογή της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Κατά τις πρόσφατες προαγωγές στις θέσεις ηγεσίας του Αρείου Πάγου (Πρόεδρου και 8 Αντιπροέδρων) τηρήθηκαν όλες οι προβλεπόμενες από τις παραπάνω διατάξεις διαδικασίες τόσο από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, όπου μετά δύο ψηφοφορίες όλων των μελών ΑΠ καταρτίστηκε πίνακας  των προτεινόμενων υποψηφίων κατά σειρά επιτυχίας, όσο και από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής.

Στη συνέχεια το Υπουργικό Συμβούλιο  με πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης και αφού συνεκτίμησε τις προτάσεις των ως άνω σωμάτων προχώρησε στην προαγωγή της Προέδρου ΑΠ και 8 Αντιπροέδρων του Αρείου Πάγου, εκ των οποίων ένας ή δύο δεν είχαν προταθεί από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου. Oι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου για τις προαγωγές της ηγεσίας της Δικαιοσύνης δεν έχουν αιτιολογία ούτε υπόκεινται σε προσβολή ενώπιον του ΣΤΕ.

Για τις προαγωγές αυτές η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων (ΕΔΕ) έκδωσε Δελτίο Τύπου με τίτλο “Τέλος των ψευδαισθήσεων ή μαθήματα πως ακυρώνεται ένας νόμος στη πράξη”. Με το ΔΤ κατηγορεί την Κυβέρνηση, ότι με την προαγωγή Αρεοπαγιτών στη θέση του Αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου, που δεν είχαν προταθεί από την Ολομέλεια ΑΠ, ακύρωσε στην πράξη τον παραπάνω νόμο (ν. 5123/2024).

Η κατηγορία αυτή στηρίζεται  σε εσφαλμένη προϋπόθεση, ότι είναι δεσμευτική για το Υπουργικό Συμβούλιο η πρόταση της Ολομέλειάς ΑΠ για τη προαγωγή των μελών της ηγεσίας του Αρείου Πάγου, που οφείλεται σε λάθος ανάγνωση του νόμου, που ρητά αναφέρει ότι η παραπάνω πρόταση έχει γνωμοδοτικό και όχι δεσμευτικό για το Υπουργικό Συμβούλιο χαρακτήρα. Σε αντίθετη περίπτωση η παραπάνω διάταξη θα ήταν σαφώς αντισυνταγματική, γιατί έρχεται σε αντίθεση με τη παραπάνω ρητή ρύθμιση του άρθρου 90 παρ.5Σ., που μόνο με την αναθεώρηση του άρθρου αυτού κατά προσεχή αναθεώρηση του Συντάγματος και όχι με κοινό νόμο μπορεί να προβλεφθεί άλλη ρύθμιση.

“Κράτος Δικαστών;”

Νομίζω, ότι η παραπάνω διαμαρτυρία της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων αποτελεί μια προσπάθεια παρέμβασης ενός υπό διαμόρφωση ενδεχόμενα ασυνείδητα άτυπου κράτους των δικαστών, όπου ο δικαστικός συνδικαλισμός της ΕΔΕ θεωρεί λόγω του μεγάλου αριθμού των μελών του (δικαστών-εισαγγελέων) μπορεί να παρεμβαίνει στη πολιτική ζωή του τόπου και για ζητήματα, που δεν προβλέπονται από το καταστατικό του.

Ο όρος “κράτος δικαστών” ( Ricterstaat) αναφέρεται σε ένα σύστημα, όπου η δικαστική εξουσία έχει υπερβολική επιρροή και κυριαρχεί έναντι των άλλων εξουσιών {νομοθετική-εκτελεστική). Η κατάσταση αυτή μπορεί να προκύψει, όταν οι δικαστές ερμηνεύουν το νόμο με τρόπο, που επεκτείνει την εξουσία τους πέρα από τα παραδεκτά όρια, ή όταν η δικαστική εξουσία γίνεται υπερβολικά παρεμβατική στην πολιτική σκηνή.

Ό όρος “κράτος δικαστών” προέκυψε από τη νομική και πολιτική συζήτηση στη Γερμανία μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνδέεται με την ανησυχία για την υπερβολική δύναμη των δικαστών. Στη πράξη “κράτος των δικαστών” δεν είναι ένα αναγνωρισμένο ή επιθυμητό σύστημα, αλλά μάλλον μια ανησυχία για την ισορροπία των εξουσιών, που μπορεί να την υπονομεύσει μια υπερβολικά ισχυρή δικαστική εξουσία.