Ποιο είναι το καθεστώς των φάρων στην Ελλάδα

Πολύ σωστά λοιπόν έπραξε ο Πλοίαρχος του Blue Star Delos να μην προσεγγίσει το λιμάνι της Νάξου το απόγευμα του Σαββάτου 28 Δεκεμβρίου, καθώς οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες και ο σβηστός φανός του λιμανιού, δυσχέραιναν το έργο του και να συνεχίσει το προγραμματισμένο του δρομολόγιο.

Η πλειονότητα των ναυτιλλομένων ανησύχησε με τις κατά σύμπτωση βλάβες των δυο αυτών φανών, που αμέσως μόλις έγιναν γνωστές, ανελήφθησαν οι απαραίτητες ενέργειες για την αποκατάστασή τους από την Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι γνωστό πως χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές, καράβια και εμπορεύματα έχουν σωθεί χάρη στους «πυρσούς», αλλά και χιλιάδες άνθρωποι και πλοία χάθηκαν για πάντα από την απουσία ή την πλημμελή λειτουργία τους.

Κατά την κείμενη νομοθεσία, «πυρσός» είναι οποιοδήποτε ναυτιλιακό βοήθημα, το οποίο εκπέμπει ευδιάκριτο φως και επισημαίνει προκαθορισμένο γεωγραφικό σημείο. Οι πυρσοί διακρίνονται σε «φάρους», «φανούς» και «φωτοσημαντήρες». «Φάρος» είναι κάθε πυρσός που βρίσκεται σε παράκτιο κτίριο μετά πύργου, ή πύργος από τη κορυφή του οποίου επιδεικνύεται φως που χρησιμεύει στην πελαγοδρομία, στην προσαιγιάλωση ή στην ακτοπλοΐα.

«Φανός» είναι κάθε πυρσός εγκατεστημένος επί μεταλλικού οβελού, με μικρότερη φωτιστική μονάδα από αυτή του φάρου, που χρησιμεύει στην πελαγοδρομία, στην προσαιγιάλωση ή στην ακτοπλοΐα. «Φωτοσημαντήρας» είναι κάθε πυρσός, που είναι τοποθετημένος σε αγκυροβολημένο μεταλλικό σημαντήρα, για την επισήμανση υφάλων ή ναυτιλιακών κινδύνων.

Για τη διαφώτιση των αναγνωστών, ένας πυρσός δεν είναι προβολέας που ρίπτει κατευθυνόμενο φως σε παρακείμενο ναυτιλιακό κίνδυνο, αλλά αποτελεί επικουρικό βοήθημα στους ναυτιλλομένους στην εξαγωγή στίγματος (θέσης του πλοίου), τόσο με το φως που εκπέμπει τη νύχτα, όσο και με το σημείο που βρίσκεται κατά την ημέρα. Σήμερα όμως, με την πρόοδο της επιστήμης και την ευρεία διάδοση των δορυφορικών συστημάτων, ακόμη και οι μικρές λέμβοι έχουν GPS, με αποτέλεσμα να μην δίδεται μεγάλη σημασία στους πυρσούς. Κοντολογίς, τα σύγχρονα ναυτιλιακά συστήματα, που διαθέτουν τα πλοία σήμερα, επαρκούν πλήρως για την εξαγωγή ακριβούς θέσης των πλωτών μέσων, είτε στην ανοικτή θάλασσα, είτε πλησίον των ακτών.

Οι φάροι και το νομικό πλαίσιο

Το καθεστώς λειτουργίας του φαρικού μας δικτύου ρυθμίζεται από το νόμο 4278/2014 (Α΄ 157), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα. Σύμφωνα με τον νόμο αυτό, η Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού είναι ο αρμόδιος κρατικός φορέας που έχει την αποκλειστική δικαιοδοσία εγκατάστασης, λειτουργίας και συντήρησης του συνόλου των πυρσών της χώρας.

Η εποπτεία και η επιθεώρηση των πυρσών (άρθρο 8 του Ν.4278/2014), ανήκει στις κατά τόπους λιμενικές αρχές οι οποίες ειδοποιούν αμέσως την Υπηρεσία Φάρων για κάθε πρόβλημα ή δυσλειτουργία. Αν δε, δεν υπάρχει στη περιοχή λιμενική αρχή, οι αρμοδιότητες ασκούνται από την αρμόδια κατά τόπους στρατιωτική αρχή και, εφόσον και αυτή δεν υφίσταται, από οποιαδήποτε άλλη δημόσια αρχή.

Η δαπάνη εγκατάστασης, συντήρησης και επισκευής πυρσού (άρθρα 9 και 10 του Ν.4278/2014), αν αυτός έχει ως αποκλειστικό σκοπό τον φωτισμό εισόδου λιμένα ή προλιμένα, βαρύνει εξ ολοκλήρου τον αρμόδιο φορέα χρήσης, διοίκησης και εκμετάλλευσης του λιμένα (ήτοι, το οικείο Λιμενικό Ταμείο). Οι εργασίες συντήρησης αναλαμβάνονται από την Υπηρεσία Φάρων, ανάλογα με τις εκάστοτε διατιθέμενες πιστώσεις, που δυστυχώς λόγω της οικονομικής κρίσης είναι πολύ χαμηλές.

Με δεδομένο ότι ο προϋπολογισμός της Υπηρεσίας Φάρων είναι χαμηλός, ευλόγως κάποιος θα διερωτηθεί «πόσα είναι και αν αποδίδονται τα «φαρικά και λιμενικά τέλη επιβατών» που επιβάλλονται στα πλοία, επιβάτες, οχήματα ή φορτία σε όλα τα λιμάνια της χώρας. Μήπως οι αρμόδιες Υπηρεσίες πρέπει να ασχοληθούν με το θέμα;

Εκτιμάται πως τα ετήσια έσοδα από τα φαρικά αυτά τέλη είναι μερικά εκατομμύρια ευρώ, τα οποία όμως αποδίδονται από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας στο Υπουργείο Οικονομικών και δεν καταλήγουν στο σύνολό τους εκεί που προορίζονται. Μήπως ήλθε η ώρα να επανεξεταστεί το θέμα;

Τί κάνουμε σε περίπτωση βλάβης

Αναφορικά με τις βλάβες που συχνά ανακύπτουν, αυτές για να αποκατασταθούν πρέπει πρώτα να γίνουν γνωστές. Όλοι οι πλοίαρχοι και οι ναυτιλλόμενοι, αμέσως μόλις υποπέσει στην αντίληψή τους μια βλάβη ή δυσλειτουργία κάποιου πυρσού, οφείλουν να το αναφέρουν άμεσα στους «αρμοδίους», που είναι οι κατά τόπους Λιμενικές Αρχές, ώστε το πρόβλημα να αναφερθεί στην Υπηρεσία Φάρων που θα μεριμνήσει για την αποκατάσταση. Το γεγονός έκθεσης του προβλήματος, ως πρώτο θέμα στα ΜΜΕ, δεν είναι ούτε ο σωστός, ούτε ο πιο γρήγορος τρόπος.

Για την ενημέρωση όλων μας, η ορθή διαδικασία είναι κατά σειρά η εξής: Ενημέρωση της οικείας Λιμενικής Αρχής, η οποία ενημερώνει την Υπηρεσία Φάρων και την Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού. Η Υπηρεσία Φάρων, μόλις ενημερωθεί αναλαμβάνει ενέργειες αποκατάστασης, όπως και έπραξε, λαμβανομένων υπόψη των επικρατουσών καιρικών συνθηκών, αλλά και άλλων παραμέτρων, ενώ η Υδρογραφική Υπηρεσία εκδίδει αμέσως προαγγελία για την έγκαιρη ενημέρωση των πλοίων και των ναυτιλλομένων.

Η ασφάλεια των επιβατών που εμπιστεύονται και επιλέγουν τα πλοία ως μέσο μεταφοράς είναι και πρέπει να είναι, η πρώτη προτεραιότητα των συναρμόδιων υπουργείων και αυτή πρέπει να εξασφαλίζεται χωρίς περιορισμούς ή καθυστερήσεις στην διόρθωση των παραγόντων που την επηρεάζουν.

Η λειτουργία των φάρων, υπόθεση όλων μας

Αναφορικά με τη διαδικασία εισόδου πλοίου στο λιμάνι τη νύχτα, σε περίπτωση σβηστού φανού, ακόμη και αν οι επικρατούσες καιρικές συνθήκες είναι καλές, αυτή πρέπει να γίνεται με τη μέγιστη προσοχή και να εκτελείται φωτισμός των υφάλων ή βράχων, όπερ και εγένετο, διότι τα φανάρια δεν βρίσκονται στην άκρη αυτών και δεν δείχνουν μόνο τη θέση τους, αλλά χρησιμεύουν και για την τήρηση της θέσης του πλοίου σε σχέση με τον πλησιέστερο ναυτιλιακό κίνδυνο, ανεξάρτητα από την λειτουργία του GPS ή του ραντάρ.

Τέλος για την ενημέρωση, όλοι μας και ιδιαίτερα οι νησιώτες πρέπει να γίνουμε «ενεργοί» πολίτες και όταν υποπίπτει κάποια βλάβη φανού στην αντίληψή μας, που εγκυμονεί κινδύνους στην ασφάλεια επιβατών και πλοίων, να την αναφέρουμε εγκαίρως στην κατά τόπο Λιμενική Αρχή.