Ποιοι σκότωσαν το πανεπιστημιακό άσυλο

Η κατάχρηση είναι ο χειρότερος εχθρός κάθε δικαιώματος, κάθε δημοκρατικής κατάκτησης. Πρόκειται για κανόνα χωρίς εξαίρεση. Το πανεπιστημιακό άσυλο είναι μία ζωντανή απόδειξη. Ποιός θα μιλούσε για το θέμα αυτό εάν δεν είχαν μεσολαβήσει όλα εκείνα, που το έχουν υπονομεύσει στη συνείδηση της κοινής γνώμης; Σήμερα, η νεόδμητη κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπως είχε προαναγγείλει και προεκλογικά ετοιμάζεται να το καταργήσει και μάλιστα με τη συναίνεση της κοινής γνώμης.

Υπενθυμίζουμε ότι το άσυλο καθιερώθηκε σ’ άλλες εποχές, όταν κυριαρχούσαν αυταρχικά καθεστώτα, για να προστατεύσει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών στα πανεπιστήμια από την κρατική καταστολή. Στη σημερινή Ελλάδα δεν υφίσταται τέτοιο πρόβλημα. Η “τηλεοπτική δημοκρατία” διαθέτει πιο έμμεσους, αλλά πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να εξασφαλίζει την υποταγή των “υπηκόων”.

Παρά το γεγονός ότι στην εποχή του Διαδικτύου και των social media το άσυλο έχει χάσει το αρχικό του νόημα. Θα μπορούσε, ωστόσο, να παραμείνει ένας χρήσιμος θεσμός, με την έννοια ότι ενισχύει την αίσθηση ελευθερίας, χωρίς την οποία εκφυλίζεται η ίδια η έννοια της πανεπιστημιακής κοινότητας. Το σωστό, λοιπόν, δεν είναι η κατάργησή του, αλλά να τεθεί φραγμός στις κραυγαλέες καταχρήσεις του. Το στοίχημα διορθωτικών παρεμβάσεων για τη διατήρησή του, όμως, έχει προ πολλού χαθεί.

Στη δημοκρατία, η αποχή από τα μαθήματα, ως εκδήλωση διεκδίκησης ενός αιτήματος εκ μέρους των φοιτητών, είναι θεμιτή. Όσον αφορά δε τις καταλήψεις πανεπιστημιακών χώρων ισχύει ό,τι ισχύει και με τις διαδηλώσεις. Όταν συγκεντρώνονται δεκάδες χιλιάδων πολίτες για να διαμαρτυρηθούν είναι θεμιτό να κλείνουν το κέντρο της Αθήνας. Είναι αθέμιτο, όμως, να το μπλοκάρουν 100-200 διαδηλωτές. Η ποιότητα δεν είναι άσχετη με την ποσότητα.

Όχημα για αυθαιρεσία και βία το πανεπιστημιακό άσυλο

Το ίδιο, λοιπόν, ισχύει και με τις καταλήψεις πανεπιστημιακών χώρων. Σε ακραίες περιπτώσεις μαζικής φοιτητικής διαμαρτυρίας καθίστανται αναπόφευκτες. Αυτό, όμως, που συμβαίνει εδώ και δεκαετίες στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι τελείως διαφορετικό. Ομάδες αυτοαποκαλούμενων αντιεξουσιαστών, αποτελούμενες και από φοιτητές και από εξωπανεπιστημιακούς, επιβάλλουν με τη βία τη θέλησή τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, μάλιστα, που την επιβάλλουν βιαιοπραγώντας εναντίον καθηγητών.

Και βεβαίως δεν είναι μόνο αυτό. Το πανεπιστημιακό άσυλο έχει εκφυλισθεί σε άσυλο για παράνομους μετανάστες και για κάθε είδους λαθρεμπόρους, μη εξαιρουμένων όσων πουλάνε ναρκωτικά. Πρόκειται για βαθιά εκφυλιστικό φαινόμενο, το οποίο δεν έχει διεθνώς προηγούμενο. Σε εποχές φοιτητικής αναταραχής υπήρξαν ακόμα και σε διάσημα πανεπιστήμια της Δύσης καταλήψεις και στο πλαίσιο αυτών σημειώθηκαν αυθαιρεσίες. Επρόκειτο, όμως, για εξαιρέσεις, όχι για κανόνα, όπως στην Ελλάδα.

Ορισμένοι αρνούνται την αλλαγή του νομικού πλαισίου για το πανεπιστημιακό άσυλο, υποστηρίζοντας ότι το υφιστάμενο δεν δένει τα χέρια των πρυτανικών αρχών. Θεωρητικά μπορεί να είναι έτσι, αλλά πρέπει να προβληματίσει το γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες όλες σχεδόν οι πρυτανικές αρχές δεν μπόρεσαν να υπερασπιστούν ούτε την λειτουργία των πανεπιστημίων τους, ούτε τη δημόσια περιουσία.

Προφανώς, αυτό δεν οφείλεται στην ολιγωρία κάποιων προσώπων. Πιθανόν να οφείλεται στον τρόπο εκλογής των πρυτανικών αρχών, ή στο γεγονός ότι έχει παγιωθεί μία ατμόσφαιρα ανοχής, στην πραγματικότητα φόβου. Όποια κι αν είναι η αιτία, όμως, τα πανεπιστήμια παραμένουν έρμαια της αυθαιρεσίας και της βίας μικρών οργανωμένων ομάδων κι αυτό πρέπει να τελειώσει οριστικά.

Η υποβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου

Σε κανονικές συνθήκες, τα πανεπιστήμια δεν έχουν ανάγκη από “νόμο και τάξη”, με την έννοια της ασφυκτικής αστυνόμευσης. Στην ελληνική περίπτωση, όμως, το κρίσιμο ζητούμενο είναι τα ακαδημαϊκά ιδρύματα να πάψουν να προσφέρουν άσυλο σε κάθε λογής ιδεολογικοποιημένη έμπρακτη αυθαιρεσία και βεβαίως σε κάθε είδους παραβατικότητα και παρανομία.

Όσοι ανέχονται για τόσα χρόνια τη σημερινή κατάσταση ουσιαστικά υπονόμευσαν καταλυτικά το πανεπιστημιακό άσυλο στη συνείδηση της κοινής γνώμης, αλλά και των ίδιων των καθηγητών και φοιτητών. Τώρα, που η κυβέρνηση Μητσοτάκη δρομολογεί την κατάργησή του, η κοινωνία μάλλον θα χειροκροτήσει παρά θα αντιδράσει. Κι αυτό, επειδή έχει απηυδήσει. Τα όποια επιχειρήματα των υποστηρικτών του ασύλου, ακόμα και όσα είναι βάσιμα, έχουν στην πράξη ακυρωθεί.

Κλείνοντας αυτό σημείωμα, έχει σημασία να υπογραμμισθεί ότι η κατάσταση αυθαιρεσίας και συχνά βίας που επικρατεί στα δημόσια πανεπιστήμια εκ των πραγμάτων τα υποβαθμίζει. Κι από τη συντελούμενη υποβάθμιση χάνουν πρωτίστως τα μη προνομιούχα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, τα οποία δεν έχουν δυνατότητα να στείλουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό ή αύριο σε εγχώρια ιδιωτικά πανεπιστήμια.