Ποιός τελικά κρίνει την αθωότητα ή την ενοχή

Αλήθεια, ποιος είναι αθώος; Αυτός που έχει δίκιο; Αυτός που είναι αδικημένος; Αυτός που έχει καλύτερο δικηγόρο; Αυτός που για εκείνον είναι αθώος χωρίς να τον νοιάζει τι λένε οι άλλοι; Μια ερμηνεία αρχικά απλή θα έλεγε κανείς μα και τόσο δύσκολη παράλληλα. Τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται πιο δύσκολα, όταν στο παιχνίδι κορώνα-γράμματα, αθώος-ένοχος, μπαίνει ο πολίτης, όταν το γεγονός αφορά ολόκληρη την κοινωνία και όχι μόνο έναν περιορισμένο κύκλο ανθρώπων.

Η έννοια της αθωότητας έχει γίνει θέμα ταινιών, αντικείμενο φιλοσοφίας, έναυσμα σχεδόν ατελείωτων στιχομυθιών. Και κάπου εκεί τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δυσχερή, καθώς όσο πιο απόλυτος είναι κανείς, τόσο περισσότερο δογματικά σκέφτεται και τόσο περισσότερο ασπρόμαυρες είναι όλες οι απαντήσεις στη ζωή του.

Θα πιαστώ με τρία επίκαιρα συμβάντα, εντελώς διαφορετικού περιεχομένου μεταξύ τους, όμως σχετιζόμενα άμεσα με τον τομέα της ηθικής-αθωότητας, προσπαθώντας να δώσω τη “σκιά” τους. Το πρώτο είναι η συμπεριφορά ενός παίκτη σε ένα ριάλιτι “παιχνίδι”, το οποίο ήρθε (ξανά) στη ζωή μας να μας υπενθυμίσει σε πόσο σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να καταρριφθεί η θεωρία του Δαρβίνου.

Όμως, το οτιδήποτε, ακόμη και το μη χρήσιμο φαινομενικά, μπορεί να αποδειχτεί το αντίθετο. Γιατί; Μα για να αποφύγει κανείς να γίνει αυτό που στηλιτεύει. Άλλο πράγμα αν θα το κατορθώσει. Ο παίκτης αυτός (είτε στα σοβαρά, είτε στα αστεία) ανέφερε κάποια αδιανόητα εν έτει 2020 σεξιστικά σχόλια, αντικειμενοποιώντας τη γυναίκα και πηγαίνοντάς την πίσω, σε εποχές στις οποίες θεωρούνταν πράγμα (res, όπως έλεγαν και οι Λατίνοι), σαν τους δούλους.

Αποβλήθηκε από το παιχνίδι και η ζωή συνεχίστηκε κανονικά. Και ενώ θα έλεγε κανείς ότι η αδικία διορθώθηκε, ξεκίνησε ένα μαζικό, ανελέητο μπούλινγκ εναντίον του, με αποτέλεσμα, όπως διάβασα πριν από λίγο σε ανάρτηση φίλου σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, ο συγκεκριμένος παίκτης να ανεβάσει λίγες ώρες πριν μια φωτογραφία με αυτοκτονικό μήνυμα. «Καλά να πάθει», «κρέμασμα τού χρειάζεται για αυτά που είπε», θα έλεγαν κάποιοι. Ωραίο στα λόγια, όμως μήπως αυτός που κουνάει το δάχτυλο, θα έπρεπε να κάνει προηγουμένως την αυτοκριτική του; Η ποινική δικαιοσύνη υπάρχει και είναι εδώ για να κινήσει τις όποιες διαδικασίες.

Ουδείς αμφισβητεί τις ξεδιάντροπες και προσβλητικές φράσεις του παίκτη. Τέτοιες νοοτροπίες κρύβονταν πίσω από τον θάνατο του Βαγγέλη Γιακουμάκη και της Ελένης Τοπαλούδη, όμως ποιος μπορεί να κρίνει τι ζωή θα ζήσει κανείς; Μπορεί η συγγνώμη του παίχτη να ήταν υποκριτική, όμως μια ενδεχόμενη αυτοκτονία του θα μας κάνει να χαρούμε; Κι αν εννοούσε τη συγγνώμη; Ερωτήματα που δεν θα απαντηθούν άμεσα, ίσως και ποτέ, όμως ποια είναι η δική σου ανθρώπινη αξία, όταν οδηγείς σε τάσεις αυτοκτονίας –ή και στην ίδια την πράξη– κάποιον που προσέβαλε αδιαμφισβήτητα και βάναυσα με τη σειρά του την ανθρώπινη αξία; Ο Θεός σου έδωσε τη ζωή, ο Θεός θα στην πάρει, μου έλεγαν παιδί.

Λεηλατημένες εκκλησίες

Δεύτερο θέμα: Ο ξεσηκωμός των κατατρεγμένων προσφύγων της Μόριας. Άκουσα στο ραδιόφωνο ότι το 40% των προσφύγων/παράνομων μεταναστών είναι παιδιά. Ακούτε; Παιδιά! Και κάποια από αυτά τα παιδιά αναγκάστηκαν να κάψουν μια σκηνή βρώμικη, που είχε μέσα της 15 αντί για 4 άτομα και με άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Αυτοί, λοιπόν, οι άνθρωποι ήρθαν σε μια χώρα που τους φιλοξενεί –όπως τους φιλοξενεί– και την καίνε. Κανείς δεν μπορεί –ή μήπως μπορεί;– να μπει στη θέση ενός ανθρώπου σε απόγνωση, ενός πολιτικού πρόσφυγα (λόγω πολέμου).

Ωστόσο δεν είναι όλοι τους πολιτικοί πρόσφυγες. Σωστά; Είναι και παράνομοι μετανάστες, που βρήκαν ευκαιρία να τρυπώσουν στην Ευρώπη ή ακόμη, εξυπηρετώντας κάποιες θεωρίες, που βρήκαν ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τη χώρα μας. Είναι τόσο δύσκολο να κρίνεις. Από τη μια να βλέπεις λεηλατημένες εκκλησίες και αποκαΐδια του χώρου φιλοξενίας τους και από την άλλη να σκέφτεσαι ότι εδώ και μήνες, για κάποιους χρόνια, η καθημερινότητα των ανθρώπων αυτών και η ποιότητα ζωής τους είναι χειρότερη και από αυτή που κάνουν τρωκτικά σε υπόνομους εκατοντάδων μέτρων.

Σε ποιον άνθρωπο αξίζει αυτό, όποιος και να ‘ναι; Ποιος Θεός θα τιμωρούσε έτσι τα δημιουργήματά του; Ο δικός μας πάντως όχι. Είναι αθώοι που έκαψαν τα τριτοκοσμικά τους τσαντίρια δείχνοντας αγνωμοσύνη σε μια χώρα που τους φιλοξενεί και καπηλευόμενοι περιουσίες ντόπιων; Φυσικά όχι. Το κίνητρό τους όμως; Η ψυχή τους; Μήπως είναι πιο μαύρη από τα αποκαΐδια που δημιούργησαν;

Η Χρυσή Αυγή

Τρίτο ζήτημα η δίκη της χρυσής αυγής (γράφω με μικρά γράμματα την επωνυμία του υβριδικού αυτού μορφώματος, διότι τα κεφαλαία προσδίδουν κύρος ή απορροφούν κύρος από αυτό στο οποίο απευθύνονται και εδώ δε συμβαίνει ούτε το ένα ούτε το άλλο). Ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς είχε κινήσει γη και ουρανό στο να σχηματιστεί δικογραφία και να στοιχειοθετηθεί το αδίκημα της εγκληματικής οργάνωσης. Το άρθρο 187 παρ.1 του νέου Ποινικού Κώδικα αναφέρει: «Όποιος συγκροτεί ή εντάσσεται ως μέλος σε επιχειρησιακά δομημένη και με διαρκή εγκληματική δράση οργάνωση τριών ή περισσότερων προσώπων, που επιδιώκει την τέλεση περισσότερων κακουργημάτων τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή».

Εν προκειμένω, η επιχειρησιακά δομημένη οργάνωση θεωρώ ότι νομικά τεκμαίρεται. Δεν είναι λίγες οι φορές που η αστυνομία ανακάλυψε όπλα, βίντεο με ρήσεις του Χίτλερ κατά της ισότητας και αξίας των ανθρώπων και πολλά άλλα αντικείμενα σε σπίτια μελών της οργάνωσης αυτής, τα οποία φανερώνουν μία πειθαρχημένη, φιλονεοναζιστική δομή. Επίσης, έχουν κυκλοφορήσει βίντεο με στρατιωτικές παρελάσεις ή στοιχίσεις με χέρια σε μορφή ναζιστικού χαιρετισμού, αν δεν κάνω λάθος.

Η λατρεία των μελών του μορφώματος αυτού για τον ναζισμό δεν μπορεί να περιοριστεί. Ξεχειλίζει, θα έλεγε κανείς. Όμως, η διαρκής εγκληματική δράση; Αποδεικνύεται; Μεμονωμένα περιστατικά ξυλοδαρμών κυρίως κατά αλλοδαπών, πέρα από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, από μέλη της ομάδας αυτής πιθανώς να μην μπορούν να στοιχειοθετήσουν τη διαρκή εγκληματική δράση. Ίσως, δε, και η επιχειρησιακά δομημένη δράση, σύμφωνα με κάποιους νομικούς, να μην μπορεί να αποδειχτεί. Επομένως, η Εισαγγελέας που πρότεινε αθώωση αυτών των ανθρώπων είναι αθώα;

Είδε καθαρά το νομικό κομμάτι και απείχε από κάθε συναισθηματισμό –σε αντίθεση με την περίπτωση της Εισαγγελέως της Ελένης Τοπαλούδη–, όπως απαιτεί ο Κώδικας Δεοντολογίας και ο επαγγελματισμός; Το Δικαστήριο θα κρίνει το ίδιο; Και αν αθωωθούν δικαστικά, θα παραμείνουν αθώοι για το κοινό αίσθημα; Ασφαλώς και όχι. Καμιά δικαστική απόφαση δεν μπορεί να εξουδετερώσει την απόφανση της κοινωνίας, είτε καλώς είτε κακώς.

Ποιος είναι τελικά αθώος

Όταν η ενοχή διατρέχει σε τόσο μεγάλο βάθος τα κύτταρα της κοινωνίας, ποιος θα τολμήσει να πει ποτέ ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι πράγματι αθώοι; Κατά τη γνώμη του γράφοντος, ακόμη κι αν αθωωθούν σε πρώτο βαθμό, ο Εισαγγελέας θα ασκήσει σίγουρα έφεση για πολιτικούς καθαρά λόγους. Ίδια κυβέρνηση τότε στην άσκηση ποινικής δίωξης, ίδια κυβέρνηση τώρα. Επομένως, η έφεση που θα ασκηθεί θα έχει καθαρά και μόνο πολιτικό χαρακτήρα, πέρα από την αντανακλαστική δικαίωση στις ψυχές όλων μας.

Ποιος είναι τελικά αθώος και ποιος θα κρίνει για αυτό; Η Άννα Φρανκ στις τελευταίες σελίδες του ημερολογίου της είχε γράψει «Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι είναι τελικά καλοί», έχοντας κυνηγηθεί ανελέητα από τους ναζί. Ενδεχομένως, το δόγμα του Γάλλου φιλοσόφου Ζαν Πωλ Σαρτρ να βοηθούσε τους εγκληματίες, κατά τον οποίο «δεν επέλεξα εγώ να γεννηθώ, επομένως δεν είμαι υπεύθυνος για τις πράξεις μου». Όμως, ας κρατήσουμε, κλείνοντας, αυτό που είχε πει ο Γάλλος συγγραφέας Τριστάν Μπερνάρ: «Κανείς δεν φαίνεται περισσότερο αθώος από έναν ένοχο που δεν κινδυνεύει πια».