Πώς επιστήμονες έδωσαν ζωή σε νεκρά όργανα

Αμερικανοί ειδικοί έκαναν μια σειρά από πειράματα, που δείχνουν ότι υπάρχει τρόπος να ζωντανέψουν νεκρά κύτταρα ή και ολόκληρα νεκρά όργανα, ακόμα και αν έχει παρέλθει μία ώρα από το θάνατο. Αυτό δημιουργεί αισιοδοξία για την αύξηση –μελλοντικά– των οργάνων που μπορούν να μεταμοσχευθούν και που χάνονται επειδή οι χειρουργοί δεν τα παραλαμβάνουν έγκαιρα –χάνεται περίπου το 55% των διαθέσιμων οργάνων των δωρητών. Η τεχνική δημιουργεί ελπίδες και για άτομα που υφίστανται καρδιακές ή εγκεφαλικές βλάβες μετά από έμφραγμα ή ισχαιμία.

Στο συγκεκριμένο πείραμα οι επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Γέηλ άφησαν χοιρίδια νεκρά για μια ώρα, και εν συνεχεία τους χορήγησαν φαρμακευτικές ουσίες που προκάλεσαν αναβίωση πολλών κυττάρων ή και ολόκληρων οργάνων. Πριν γίνει η έγχυση, στο σώμα των πειραματόζωων δεν κυκλοφορούσε πλέον αίμα, η καρδιά τους είχε σταματήσει να χτυπά και δεν καταγράφονταν πλέον εγκεφαλικά κύματα. Το διάλυμα εγχύθηκε με αντλία παρόμοια με της καρδιοπνευμονικής μηχανής παράκαμψης.

Στα πειραματόζωα είχαν χορηγηθεί και ουσίες που διασφάλιζαν ότι δεν θα ανακτούσαν την συνείδησή τους, ώστε να μη βασανιστούν. Όμως συνέπεια αυτού είναι να μην ξέρουμε αν ο εγκέφαλος θα ανάβιωνε ή όχι. Τα πειραματόζωα δεν συνήλθαν λοιπόν ποτέ, αλλά η καρδιά τους άρχισε να χτυπάει καθώς το διάλυμα (που το “βάφτισαν” ΟrganEx) άρχισε να κυκλοφορεί στις αρτηρίες και στις φλέβες τους, φτάνοντας στο ήπαρ, στους νεφρούς και στον εγκέφαλο. Τα ζώα παρέμειναν ακίνητα, χωρίς να επέλθει νεκρική ακαμψία. Απεναντίας, στα πειραματόζωα που παλαιότερα είχε χορηγηθεί για τον ίδιο λόγο παρόμοιο διάλυμα με αντλία ECMO (εξωσωματική οξυγόνωση με μεμβράνη), παρουσιάσθηκε νεκρική ακαμψία και τα αγγεία τους κατέρρευσαν, ενώ πρήστηκαν τα όργανά τους.

Πριν από δύο χρόνια, συγκεκριμένα, είχε γίνει ένα παρόμοιο πείραμα με τον εγκέφαλο νεκρών χοίρων σε σφαγείο. Τους χορηγήθηκε ένα παρόμοιο διάλυμα με τον OrganEx, που ήταν όμως ουσιαστικά μόνον αίμα και το ονόμασαν τότε BrainEx. Όπως φάνηκε, οι ερευνητές μπόρεσαν εν μέρει να αναβιώσουν εγκεφαλικά κύτταρα. Για την ακρίβεια, τότε δεν παρατηρήθηκε μεν ανώτερη εγκεφαλική λειτουργία σε καμία περίπτωση, όμως κάποια κύτταρα απέκτησαν μεταβολισμό και αντέδρασαν και στη χορήγηση φαρμάκων, ενώ σε κάποιους εγκεφαλικούς νευρώνες των νεκρών ζώων παρατηρήθηκε και πολύ μικρή ηλεκτρική δραστηριότητα.

Τί αναφέρει η έρευνα

Οπως αναφέρει η έρευνα για το νεότερο πείραμα, η οποία δημοσιεύθηκε προ διημέρου στην αμερικανική επιθεώρηση Nature, αν αυτή η διαδικασία τελειοποιηθεί θα πολλαπλασιαστούν τα διαθέσιμα προς μεταμόσχευση όργανα, καθώς ακόμα και ώρες μετά το θάνατο, θα μπορούν  με τον μηχανισμό αυτό να τα επαναφέρουν στην “ζωή”. Επίσης η μέθοδος θα είναι ίσως χρήσιμη και πριν από τον θάνατο, με την έννοια ότι αν τελειοποιηθεί, θα μπορεί να προστατεύει τους καρδιοπαθείς από την μοιραία καταστροφή των κυττάρων της καρδιάς μετά από ένα βαρύ έμφραγμα ή από την ανήκεστο βλάβη του εγκεφάλου μετά από σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Πρέπει πάντως να γίνουν πολλά πειράματα μέχρις ότου η τεχνολογία μεταφερθεί προς χρήση σε ανθρώπους, όπως γράφουν οι New York Times. Ο επικεφαλής της έρευνας, καθηγητής νευροεπιστημών, γενετικής και ψυχιατρικής του Γέηλ Dr. Nenad Sestan, δήλωσε εντυπωσιασμένος από την δυνατότητα να αναβιώσουν τα νεκρά κύτταρα, αλλά όπως είπε «έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας». Ο συνεργάτης του στο Πανεπιστήμιο Dr. David Andrijevic επίσης είπε: «Δεν περιμέναμε αυτό που καταφέραμε, μας φάνηκε απίστευτο σε πόσο εύρος πετύχαμε αναβίωση κυττάρων».

Το διάλυμα ΟrganEx περιείχε διατροφικά στοιχεία, αντιφλεγμονώδη φάρμακα, σκευάσματα που αποτρέπουν τον κυτταρικό θάνατο, αναστολείς και τεχνητή αιμοσφαιρίνη αναμεμιγμένη με το αίμα του ίδιου του ζώου. Επίσης περιείχε και ουσίες που απέκλειαν την πιθανότητα να επανέλθει στη ζωή το πειραματόζωο, καθώς η διαδικασία θα ήταν πιθανόν βασανιστική για το ίδιο. Ο θάνατος των ζώων επήλθε ως εξής: τους χορηγήθηκε αναισθησία και εν συνεχεία φάρμακο που σταμάτησε τη λειτουργία της καρδιά τους. Προτού τους χορηγηθεί το διάλυμα, τα πειραματόζωα παρέμειναν σε ρυθμισμένη θερμοκρασία περιβάλλοντος ώστε να αποκλειστούν κάποιες χημικές αντιδράσεις.

Όταν τους χορηγήθηκε το διάλυμα μία ώρα αργότερα, αν και δεν υπήρχε απολύτως καμία εγκεφαλική λειτουργία, τα νεκρά (;) ζώα κίνησαν το κεφάλι τους, κάτι που όπως καταγράφουν οι ειδικοί δεν ερμηνεύεται από εγκεφαλική λειτουργία και μένει ανερμήνευτο. Το επόμενο βήμα θα είναι να διαπιστωθεί αν τα όργανα που αναβιώνουν με αυτό τον τρόπο, παραμένουν λειτουργικά –δηλαδή θα τα μεταμοσχεύσουν σε άλλα πειραματόζωα για να διαπιστωθεί αν τα ζώα θα επιβιώσουν ή όχι μετά την μεταμόσχευση. Επίσης θα διερευνηθεί αν η μέθοδος μπορεί να αξιοποιηθεί για την “επισκευή” μεμονωμένων ζωτικών οργάνων, όπως ο εγκέφαλος και η καρδιά.

Ερωτήματα για τον ορισμό του θανάτου

Όμως η έρευνα θέτει και ερωτήματα πλέον για τον ορισμό του θανάτου, όπως σχολίασε στους New York Times η Nita Farahany, καθηγήτρια βιοηθικής και κοινωνικών ζητημάτων από τις αναδυόμενες τεχνολογίες. «Είναι εντυπωσιακό. Θεωρούμε ότι ο θάνατος είναι μια συγκεκριμένη κατάσταση ύπαρξης. Υπάρχουν λοιπόν μορφές θανάτου, όπου αυτός είναι αναστρέψιμος; Ή όχι;». Ο Brendan Parent, διευθυντής του τμήματος βιοηθικής και μεταμοσχεύσεων στη Ιατρική Σχολή Grossman του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, είπε σε συνέντευξή του προς το “Nature”:

«Για να αξιοποιηθεί η μέθοδος στην αναβίωση του εγκεφάλου, π.χ. ενός θύματος εγκεφαλικού ή θύματος πνιγμού, θα έπρεπε να ξέραμε αν θα αναβίωνε ο εγκέφαλος των πειραματόζωων. ΄/Όμως στα ζώα δόθηκε αναισθησία, γιατί αυτό επιβάλλει η ηθική. Το θέμα είναι ότι αφού χορηγήθηκαν σκευάσματα αναισθησίας, δεν μπορούμε να ξέρουμε αν θα αναβίωνε ο εγκέφαλος ή όχι. Αν πάλι δεν χορηγείτο αναισθησία, τα ζώα θα υπέφεραν. Κατά συνέπεια είμαστε στο σκοτάδι ως προς το πρακτικό σκέλος, για την χρήση σε ανθρώπους. Για τον δε ιατρικό ορισμό του θανάτου, έχει ξαναλλάξει, όπως άλλαξε με τον ερχομό της διασωλήνωσης. Πολλοί άνθρωποι ζουν και βασιλεύουν σήμερα, ενώ στο παρελθόν θα είχαν χαρακτηρισθεί νεκροί».