Πώς γίνεται κατάχρηση του ασύλου – Η περίπτωση του Τούρκου μαφιόζου

Το άσυλο αποτελεί έναν θεσμό με ανθρωπιστικό προσανατολισμό και ορίζεται ως τόπος ιερός και ασφαλής, που δεν μπορεί να παραβιαστεί. Ετυμολογικά προέρχεται από το στερητικό “α-” και το ρήμα “συλώ”, που σημαίνει λεηλατώ. Στο σύγχρονο διεθνές δίκαιο, το νομικό καθεστώς που εφαρμόζεται σχετικά με το άσυλο πηγάζει από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το καθεστώς των Προσφύγων της 28ης Ιουλίου 1951 (Σύμβαση της Γενεύης).

Έτσι, ως πρόσφυγας ορίζεται κάθε άτομο, που εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου δίωξης λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων, βρίσκεται έξω από τη χώρα, από την οποία είναι υπήκοος και δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί (λόγω φόβου)  να απολαύσει την προστασία της χώρας αυτής. Ένα πρόσωπο είναι πρόσφυγας, εφόσον συγκεντρώνει τις προϋποθέσεις του σχετικού ορισμού και έτσι η αναγνώριση από το κράτος υποδοχής έχει δηλωτικό χαρακτήρα και όχι δημιουργικό. Με άλλα λόγια, δεν γίνεται δηλαδή κανείς πρόσφυγας λόγω της αναγνώρισης, αλλά αναγνωρίζεται ως πρόσφυγας επειδή είναι.

Στο πλαίσιο αυτό, υφίστατο σχετική συζήτηση, γύρω από το εάν αναγνωρίζεται ένα απόλυτο δικαίωμα στο άσυλο, κατ’ αρ. 18 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ή αυτό ορίζει το δικαίωμα καθενός στη πρόσβαση στη διαδικασία χορήγησης ασύλου, η οποία καθορίζεται από το κράτος υποδοχής – και έτσι κατά την άσκηση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων, το κράτος αναγνωρίζει τη χορήγηση της προστασίας, με τις έννομες συνέπειες που εκπορεύονται από αυτήν (αυτό αποτελεί και την επικρατούσα ερμηνεία).

Ως γνωστόν, η Ελλάδα αποτελεί κύρια πύλη εισόδου στην ΕΕ και πρώτη χώρα υποδοχής, για πολίτες τρίτων χωρών που έχουν εγκαταλείψει τις χώρες καταγωγής τους και επιθυμούν να καταθέσουν αίτημα παροχής διεθνούς προστασίας, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης. Η δε έκρηξη των προσφυγικών ροών έλαβε χώρα το 2015-2016. Η Ελλάδα κλήθηκε να φέρει εις πέρας ένα πολύ δύσκολο έργο, αντιμετωπίζοντας πέραν του ανθρώπινου πόνου και την εργαλειοποίηση των προσφύγων, εκ μέρους της Τουρκίας. Την ίδια στιγμή οι διώξεις στην γείτονα έχουν προκαλέσει και προσφυγικές ροές από την Τουρκία στην χώρα μας.

Είναι λογικώς επόμενο, ότι μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα, η “διαλογή” δεν θα ήταν εύκολη υπόθεση. Αποτέλεσμα αυτού, ήταν η χώρα να γίνει σε ορισμένες περιπτώσεις καταφύγιο εγκληματιών, που δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις χορήγησης διεθνούς προστασίας ή ακόμη κι αν πληρούσαν αυτές, εκδήλωναν εγκληματική συμπεριφορά, καταχρώμενοι την ασφάλεια και προστασία του θεσμού του ασύλου.

Από τη στιγμή της υποβολής της αίτησης για παροχή διεθνούς προστασίας (πολλώ δε μάλλον, μετά την αναγνώριση του προσφυγικού καθεστώτος) το άτομο απολαμβάνει στη χώρα υποδοχής ορισμένα δικαιώματα, ένα εκ των οποίων είναι και η ελεύθερη κυκλοφορία εντός της επικράτειας – ενώ μετά την αναγνώριση και τη λήψη νομιμοποιητικών και ταξιδιωτικών εγγράφων και εκτός αυτής για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (με μόνο περιορισμό τη χώρα προέλευσης).

Άσυλο: Τί προβλέπει η νομοθεσία 

Όμως, η προσφυγική προστασία δεν είναι απόλυτη. Στη Σύμβαση της Γενεύης προβλέπονται οι λεγόμενες ρήτρες αποκλεισμού, οι οποίες συνίστανται στον αποκλεισμό από το προσφυγικό καθεστώς, υπηκόων τρίτων χωρών, οι οποίοι έχουν διαπράξει έγκλημα κατά της ειρήνης, έγκλημα πολέμου ή έγκλημα κατά της ανθρωπότητας ή άλλα σοβαρά μη πολιτικά εγκλήματα εκτός της χώρας υποδοχής και προ της αναγνώρισης.

Αλλά ακόμη και μετά την αναγνώριση, δύναται το κράτος υποδοχής να ανακαλέσει ή να αρνηθεί να ανανεώσει το καθεστώς όταν «μπορεί για εύλογους λόγους να θεωρηθεί ότι το πρόσωπο αυτό συνιστά κίνδυνο για την ασφάλεια του κράτους μέλους στο οποίο ευρίσκεται». Έτσι, επιτρέπεται η ανάκληση, ο τερματισμός ή η άρνηση ανανέωσης του καθεστώτος, που έχει χορηγηθεί σε έναν πρόσφυγα, όταν έχει καταδικασθεί τελεσίδικα για τη διάπραξη ιδιαίτερα σοβαρού εγκλήματος και συνιστά κίνδυνο για την χώρα που τον φιλοξενεί.

Στόχος των ανωτέρω ρυθμίσεων είναι να στερηθούν οι ένοχοι των αποτρόπαιων πράξεων και των σοβαρών αδικημάτων του κοινού ποινικού δικαίου τη διεθνή προστασία και να διασφαλιστεί η ακεραιότητα του θεσμού του ασύλου, από όσους καταχρηστικά προσπαθούν να αποτρέψουν την ποινική τους καταδίκη για τα αδικήματα που έχουν διαπράξει, καθώς και η προστασία της εθνικής
ασφάλειας και της κοινωνίας της χώρας υποδοχής.

Η συζήτηση, επομένως, που άνοιξε, κατόπιν πολιτικών και μιντιακών αντιδράσεων, με τις οποίες ζητείται η παραδειγματική τιμωρία όποιου έδωσε άσυλο στον Τούρκο και κυκλοφορούσε αυτός ελεύθερα, μάλλον χωλαίνει σε μία χώρα, η οποία ως κράτος-μέλος της ΕΕ, οφείλει να ακολουθεί την ευρωπαϊκή πορεία, όπως αυτή διαμορφώθηκε μάλιστα μέσα από το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου και μεταρρυθμίστηκε ήδη με το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, σταθμίζοντας προφανώς τα υπέρ και τα κατά.

Η ταχύτητα των διαδικασιών παροχής ασύλου, αλλά παράλληλα και απονομής της δικαιοσύνης, επιτρέπουν την εκδήλωση φαινομένων καταστρατήγησης του θεσμού του ασύλου από μη δικαιούχους διεθνούς προστασίας, όπως οι οικονομικοί μετανάστες – στο πλαίσιο της ευρύτερης πολιτικής συζήτησης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο – ή ακόμη και από εγκληματίες, ωστόσο οι εκάστοτε πολιτικές ή νομοθετικές παρεμβάσεις, οφείλουν να διασφαλίζουν τον ίδιο το θεσμό του ασύλου, ώστε να μην καούν μαζί με τα ξερά και τα χλωρά.

 

---

 

Η Εύα Γιαλίδη είναι δικηγόρος