Πώς η δημόσια εκπαίδευση παραδόθηκε στην παραπαιδεία

Όπως έγραψα και στην υποσημείωση του προηγούμενου άρθρου μου, η παιδεία δεν είναι θέμα που εξαντλείται στον περιορισμένο χώρο δύο-τριών άρθρων. Στα δύο προηγούμενα κείμενα προσπάθησα να επισημάνω τις σημαντικότερες πτυχές του προβλήματος της τριτοβαθμίου εκπαιδεύσεως και, βεβαίως, του τρόπου εισαγωγής σε αυτήν, θέμα που, μοιραίως μας οδηγεί στο μεγάλο πρόβλημα που ονομάζεται “δευτεροβάθμια εκπαίδευση”! Και εδώ το πρόβλημα δεν είναι άλλο παρά ο κρατισμός.

Βεβαίως, ανέκαθεν, στη χώρα μας, τα σχολεία ήταν υπόθεση του κράτους, αλλά, πλέον αυτό έχει καταλήξει να είναι μειονέκτημα. Από φίλη, μητέρα παιδιού που θα πάει στη Β΄ Λυκείου, άκουσα ότι το κόστος του φροντιστηρίου για τα τέσσερα βασικά μαθήματα (δέσμης) είναι 230 ευρώ ανά μήνα, για εννέα μήνες σε συνοικιακό φροντιστήριο, δηλαδή πρόκειται μάλλον για μέση τιμή.

Επιπλέον, υπάρχει το δικαίωμα εγγραφής (ωραία πατέντα κι αυτό!), ύψους 130 ευρώ. Προς δόξαν της δωρεάν δημόσιας παιδείας, η ετήσια δαπάνη για τους γονείς θα ανέλθει σε 2.200 ευρώ! Η τιμή αυτή είναι λίγο χαμηλότερη για παιδιά της Α΄ Λυκείου και μεγαλύτερη για παιδιά της Γ΄ Λυκείου. Δηλαδή, η μέση οικογένεια, με δύο παιδιά, πρέπει να δαπανήσει, μόνον για φροντιστήρια περί τις 13.000 έως 14.000 ευρώ και μόνον για τα τέσσερα βασικά μαθήματα δέσμης!

Το καλύτερο, όμως, αυτό που με εξόργισε και μου έδωσε το κίνητρο για να γράψω το άρθρο αυτό, είναι ότι στην τιμή αυτή συμπεριλαμβάνεται η αξία των βιβλίων που χορηγεί το φροντιστήριο! Αν αυτό δεν σηματοδοτεί την πλήρη απαξίωση του κρατικού –και όχι δημοσίου– συστήματος εκπαιδεύσεως, τότε, αλήθεια, δεν ξέρω τι μπορεί να σημαίνει.

Η κυριαρχία της παραπαιδείας

Είναι σαφές ότι, εδώ και αρκετά χρόνια, η παραπαιδεία έχει υποκαταστήσει την εκπαίδευση. Με το κόστος ζωής και τη φορολογία να αυξάνονται συνεχώς και τα εισοδήματα να μειώνονται, οι οικογένειες πρέπει να κάνουν αιματηρές οικονομίες για να εξασφαλίσουν τη στοιχειώδη εκπαίδευση των παιδιών τους. Ταυτοχρόνως, η χώρα μας διαθέτει ίσως την υψηλότερη αναλογία εκπαιδευτικών προς τον πληθυσμό, αλλά κάθε χρόνο τα κενά σε θέσεις καθηγητών και δασκάλων αποτελούν το θέμα των ημερών!

Στην πραγματικότητα, πολιτεία και γονείς δαπανούμε τεράστια ποσά για να μην έχουμε Παιδεία! Δεν θα παραθέσω αναλυτικά οικονομικά στοιχεία για να το αποδείξω, το διαδίκτυο είναι γεμάτο με τέτοιες αναλύσεις, όπως και οι σελίδες των εφημερίδων. Όμως, και αυτά περιττεύουν μπροστά στην εμπειρία κάθε γονιού.

Τα τεράστια ποσά λειτουργικών δαπανών (δηλαδή, κυρίως μισθών) του εκπαιδευτικού μας συστήματος θα έπρεπε να έχουν ως αποτέλεσμα την καλύτερη εκπαίδευση στην Ευρώπη. Δυστυχώς, το αποτέλεσμα είναι ακριβώς το αντίθετο: διαθέτουμε την χειρότερη εκπαίδευση! Το πρόβλημα είναι ο κρατικός –και όχι ο δημόσιος– χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος.

Συστημικά σφάλματα

Είναι ιστορικώς αποδεδειγμένο, ότι η ανάμιξη του κράτους και κατά συνέπεια των συνδικαλιστικών συντεχνιών που αντλούν τη δύναμή τους από αυτό, ακυρώνουν τον δημόσιο χαρακτήρα της εκπαιδεύσεως. Μετατρέπουν την διδασκαλία σε μια αποστεωμένη ανούσια διαδικασία τυπικού χαρακτήρος (παπαγαλία -> βαθμοθηρία -> απολυτήριο -> εισαγωγικές), την οποία ελέγχουν και ορίζουν άσχετοι γραφειοκράτες ή και δογματικοί-ιδεοληπτικοί. Ανάμεσα σε αυτούς π.χ. το Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο.

Ταυτοχρόνως, με χιλιάδες κενές οργανικές θέσεις καθηγητών και δασκάλων, παραμένουν χιλιάδες οι εκπαιδευτικοί που είναι αποσπασμένοι σε φορείς εκτός σχολείων, ακόμη και άσχετους με την εκπαίδευση! Περί το 2002, η εκπαιδευτική περιφέρεια των Αθηνών (αυτή στην οποία υπάγεται η Κυψέλη) διέθετε περί τους 150 πλεονάζοντες καθηγητές αγγλικής φιλολογίας, αλλά αυτοί δεν είχαν καμία υποχρέωση να καλύψουν κενά της ειδικότητός τους σε διπλανή περιφέρεια, π.χ. αυτή στην οποία υπάγεται το Παγκράτι ή ο Πειραιάς ή όποια άλλη περιοχή της Αττικής.

Ο πρώην υπουργός Παιδείας κ. Αρβανιτόπουλος, όπως τουλάχιστον με είχε διαβεβαιώσει, προσπαθούσε να το καταργήσει! Δεν γνωρίζω αν τα κατάφερε… Η λύση είναι η αποκατάσταση του δημοσίου χαρακτήρος της εκπαιδεύσεως, με απογαλακτισμό της από το κράτος και τους συνδικαλιστές. Αυτό θα γίνει με τον περιορισμό του υπουργείου Παιδείας σε επιτελικό μόνο ρόλο και –σε δεύτερη φάση–την αποκέντρωσή του σε επίπεδο Περιφερειών.

Προτάσεις για μία βιώσιμη λύση

Πρώτον, η πλήρης διαχείριση των σχολείων πρέπει να περάσει στην αυτοδιοίκηση, με την κατάργηση του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων και των τερατουργημάτων που χτίζει. Η δαπάνη κατασκευής και συντηρήσεως των σχολικών κτιρίων πρέπει να καλύπτεται από τους πόρους των ΟΤΑ και των Περιφερειών, οι οποίοι είτε θα αυξηθούν αναλόγως είτε θα θεσπίσουν σχετική φορολογία.

Δεύτερον, η λειτουργία των σχολείων κάθε βαθμίδος πρέπει να περάσει στην ευθύνη των Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων, οι οποίοι ελευθέρως θα επιλέγουν κάθε χρονιά το προσωπικό του σχολείου και θα αναλαμβάνουν τη μισθοδοσία του. Τρίτον, η δαπάνη των νοικοκυριών, που σήμερα κατευθύνεται στα φροντιστήρια, θα επαρκούσε για την μισθοδοσία των καθηγητών, αλλά κάτι τέτοιο θα ήταν άδικο και αντίθετο στη συνταγματική επιταγή για δωρεάν παιδεία.

Μπορεί, όμως, κάθε γονέας να λαμβάνει ένα κουπόνι που θα αντιστοιχεί στη δαπάνη που αναλογεί σε κάθε τέκνο του. Τα κουπόνια αυτά θα πρέπει να μπορεί να διαθέτει ελευθέρως στο σχολείο της επιλογής του, έστω και αν αυτό δεν είναι το σχολείο της γειτονιάς του. Αυτό είναι απαραίτητο ώστε τα σχολεία να αναπτύξουν έναν υγιή ανταγωνισμό για την προσέλκυση μαθητών με την παροχή των καλύτερων δυνατών υπηρεσιών έναντι του κουπονιού.

Εξ άλλου, τίποτα δεν εμποδίζει τον κάθε Σύλλογο Γονέων να ορίζει πρόσθετη συνδρομή για τα μέλη του με σκοπό την παροχή περισσότερων και καλύτερων υπηρεσιών. Προφανώς, η διδακτέα ύλη μόνο σε γενικές κατευθύνσεις θα ορίζεται από το υπουργείο Παιδείας, ενώ το αναλυτικό πρόγραμμα θα είναι απόφαση του Συλλόγου Καθηγητών κάθε σχολείου σε συνεργασία με τον Σύλλογο Γονέων, ο οποίος, άλλωστε, θα καλύπτει την όποια πρόσθετη δαπάνη.

Τα σχολικά βιβλία και οι αθλιότητες που ενίοτε τα συνοδεύουν θα είναι περιττά. Τα βιβλία θα αποφασίζονται από τον Σύλλογο Καθηγητών και θα αγοράζονται από κάθε σχολείο για δικό του λογαριασμό. Η σχετική κρατική δαπάνη θα καταργηθεί και το αντίστοιχο κονδύλι θα χρηματοδοτήσει τα κουπόνια παιδείας.

Οι πρωταγωνιστές της εκπαίδευσης

Η πρότασή μου μοιάζει επαναστατική για τα δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας, αλλά δεν είναι. Αντιθέτως, είναι απολύτως λογική και προσιδιάζει στον ατομισμό μας. Η εφαρμογή της θα μας βοηθήσει όλους να γίνουμε πιο υπεύθυνοι και πιο συνεπείς προς το κοινωνικό σύνολο:

• Οι γονείς θα πρέπει να ασχοληθούν με σοβαρότητα και υπευθυνότητα με το ρόλο τους ως μέλη των Συλλόγων Γονέων, οι οποίο λόγω της σημασίας τους θα μετατραπούν σε κύτταρα αληθινής δημοκρατίας. Ουδείς παίζει μικροπολιτικά παιχνίδια στην πλάτη των παιδιών του!
• Οι καθηγητές, ατομικώς, αλλά και ως Σύλλογος Καθηγητών, θα έχουν την πλήρη ευθύνη του έργου τους, απαλλαγμένοι από το βρόγχο της γραφειοκρατίας του Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου και των καταστροφικών του πρακτικών. Θα πρέπει, βεβαίως, να δείξουν την μέγιστη επιμέλεια και προσήλωση στο έργο τους, ώστε να πετυχαίνουν υψηλές αξιολογήσεις από τους μαθητές και τους Συλλόγους Γονέων, δηλαδή από τους εργοδότες τους.
• Οι διευθυντές των σχολείων, διορισμένοι από τους Συλλόγους, θα έχουν πολύ ιδιαίτερο και σημαντικό έργο, δηλαδή την εξασφάλιση της καλής και απρόσκοπτης λειτουργίας του σχολείου με βάση τις οδηγίες του Συλλόγου Γονέων και, ταυτοχρόνως, την τήρηση των γενικών οδηγιών του υπουργείου, το οποίο κάλλιστα μπορεί να επαναφέρει το θεσμό των Επιθεωρητών και να έχει, έτσι, το δικό του (εθνικό) σύστημα αξιολογήσεως. Μάλιστα, ουδείς λόγος υπάρχει να είναι καθηγητές οι διευθυντές των σχολείων, στο βαθμό που οι αρμοδιότητές τους είναι διοικητικού χαρακτήρος.
• Το κράτος θα απαλλαγεί πλήρως από το κόστος της κρατικίστικης παιδείας, αφού οι καθηγητές θα πληρώνονται από τους Συλλόγους, άρα η ευθύνη της προσλήψεώς των είναι δικό τους θέμα. Οι κενές θέσεις παύουν να υπάρχουν, όπως και το πλεονάζον προσωπικό ή ότι ανάλογο. Εκτιμώ ότι η συνολική δαπάνη για τα κουπόνια παιδείας θα είναι πολύ μικρότερη του σημερινού προϋπολογισμού για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά, οπωσδήποτε θα είναι πολύ πιο αποδοτική.
• Το φαινόμενο των καταλήψεων θα εξαλειφθεί, αφού δεν θα έχει πλέον νόημα η ανάμιξη των κομματικών νεολαιών στην λειτουργία των σχολείων στο βαθμό που αυτά είναι μεν δημόσια, αλλά όχι κρατικά!
• Οι βανδαλισμοί επίσης θα εκλείψουν αφού το κόστος τους θα το επιβαρύνεται ο οικείος Σύλλογος Γονέων.
• Το σημαντικότερο όλων: με την αποκατάσταση του δημόσιου χαρακτήρος του εκπαιδευτικού συστήματος θα εξαλειφθεί πλήρως η ασχήμια και ο παραλογισμός της παραπαιδείας και των φροντιστηρίων!

Τα χαρακτηριστικά ξένων συστημάτων

Η επιλογή και πρόσληψη των καθηγητών από τους Συλλόγους Γονέων καθιστά αυτομάτως αχρείαστα και απαράδεκτα τα φροντιστήρια. Οι μεγάλοι χαμένοι μιας τέτοιας εκπαιδευτικής επαναστάσεως θα είναι οι ιδιοκτήτες φροντιστηρίων και ιδιωτικών σχολείων, αφού οι καλύτεροι καθηγητές, που συνήθως απασχολούνται στα ιδιωτικά και στην παραπαιδεία, θα έχουν πληθώρα κινήτρων για να ενταχθούν στη δημόσια εκπαίδευση.

Όμως, ο πολύ μεγάλος χαμένος θα είναι ο κρατικίστικος συνδικαλισμός της ΟΛΜΕ και της ΟΙΕΛΕ, ο οποίος χάνει κάθε λόγο υπάρξεως στο βαθμό που τις προσλήψεις θα διενεργεί κάθε Σύλλογος Γονέων με βάση τα δικά του κριτήρια. Τέλος, ένα τέτοιο σύστημα καθιστά άνευ νοήματος τον παραλογισμό των Πανελληνίων Εξετάσεων.

Η αξιολόγηση και κατάταξη σχολείων, που μοιραία θα εμφανισθεί μαζί με το νέο σύστημα, θα αποτελέσει, όπως και στο εξωτερικό, το πρώτο κριτήριο για την εισαγωγή φοιτητών στα ΑΕΙ. τα οποία, σε εφαρμογή της συνταγματικής επιταγής για την πλήρη αυτονομία τους, θα μπορούν να καταρτίσουν καθ’ ένα το δικό του σύστημα επιλογής φοιτητών. Και εδώ ο ανταγωνισμός θα κάνει το θαύμα του και σε μικρό χρονικό διάστημα το επίπεδο σπουδών θα ανέλθει θεαματικώς.

Οι στόχοι του Λυκείου

Άλλωστε, ο σκοπός της δευτεροβαθμίου εκπαιδεύσεως δεν μπορεί να είναι η προετοιμασία για την συμμετοχή στις ισοπεδωτικές Γενικές Εξετάσεις, που απλώς πιστοποιούν την ικανότητα αποστήθισης και φωτογραφικής μνήμης! Κάποτε, μέχρι προ της Μεταπολιτεύσεως, το απολυτήριο Λυκείου ήταν επαρκές επαγγελματικό προσόν. Δεν ήταν καλή η εκπαίδευσή μας, αλλά ήταν μακράν καλύτερη της σημερινής.

Στόχος του Λυκείου είναι να προετοιμάσει σκεπτόμενους και στοιχειωδώς καλλιεργημένους πολίτες, δηλαδή ανθρώπους που έχουν την ικανότητα στοιχειώδους αναλύσεως όσων συμβαίνουν γύρω τους, που κατανοούν την δομή της κοινωνίας και της πολιτείας και που δεν είναι εύκολη λεία κάθε απατεώνα δημαγωγού! Αυτό, πρωτίστως, προϋποθέτει στέρεη και κριτική γνώση της Ιστορίας, αλλά και των βασικών αρχών της οικονομίας, της διοικήσεως, της δικαιοσύνης και της γεωπολιτικής.

Αυτό πρέπει να είναι το περιεχόμενο των «εγκυκλίων σπουδών» και όχι η αέναη επανάληψη στείρας διδασκαλίας συγκεκριμένων περιόδων της Ιστορίας, που αφήνουν τους μαθητές ανιστόρητους και τους δημιουργούν απέχθεια για την βασική αυτή γνώση. Η έλλειψη πραγματικής παιδείας είναι η πραγματική και σημαντικότερη αιτία της κρίσεως που ταλανίζει την χώρα μας, η οποία –γι’ αυτό το λόγο– είναι πρωτίστως πολιτισμική παρά ότι άλλο!