Πως ο εκ μητρός Σαλονικιός Μαρσέλ Μπλοχ ίδρυσε τη δυναστεία Ντασό

Ο απροσδόκητος θάνατος του Ολιβιέ, τρίτη γενιά στη δυναστεία Ντασό, έρχεται να υπενθυμίσει ότι το μεγαλείο συνυπάρχει με την τραγωδία. Στη θέα της –και πάντα από απόσταση– οι κοινοί θνητοί ψιθυρίζουν τη λέξη: κατάρα. Έτσι, ανομολόγητα, αποτάσσουν τέτοιες οδύνες, υπονοώντας ότι όσοι κοιτούν κατάματα τον ήλιο, στο τέλος θα τυφλωθούν. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης είχε πει λίγο πριν πεθάνει: «Με τιμωρεί ο Θεός γιατί πάντα δάγκωνα περισσότερο από όσο μπορούσα να μασήσω». Η μοιρολατρική αυτή προσέγγιση, η οποία θυμίζει και τη βασική αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων περί ύβρεως, τροφοδοτείται από μία εντυπωσιακή λίστα: Κένεντι, Γκετί, Ωνάσης και τώρα Ντασό.

Ο 69χρονος άνδρας, ο οποίος σκοτώθηκε όταν το ελικόπτερό του συνετρίβη στη βορειοδυτική Γαλλία, ήταν ένας από τους κληρονόμους του ομίλου Dassault Aviation. Το μεγαλύτερο από τα τέσσερα παιδιά του Σερζ Ντασό. Εγγονός του πατριάρχη και ιδρυτή της εταιρείας Μαρσέλ Ντασό και δισέγγονος της Νοεμί Αλλατίνι. Η Dassault Aviation είναι ο κολοσσός της παγκόσμιας αεροναυπηγικής, αυτή που κατασκευάζει μεταξύ άλλων και τα αεροσκάφη Mirage, Rafale, Falcon και στρατιωτικά drones.

Ο Ολιβιέ, έξυπνος και χαρισματικός, ηγείτο της τωρινής γενιάς Ντασό που κρατάει τα ηνία του οικογενειακού ομίλου. Η οικογένεια Ντασό δεν έχει πάψει να κυριαρχεί στη γαλλική επιχειρηματική ελίτ, αλλά με ισχυρή παρουσία και στον πολιτικό στίβο. Οι ρίζες της πάνε στην Ελλάδα. Στην πορεία, όμως, η άνθησή της συμβαδίζει με την ανάπτυξη της μεταπολεμικής Γαλλίας και την ανόρθωση της Ευρώπης μέσα από τα ερείπια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Δίχως σκήπτρα και βασιλικά οικόσημα, οι Ντασό έχουν επηρεάσει όσο ελάχιστες οικογένειες την Ευρώπη. Πέρα από τον δυσθεώρητο πλούτο τους, είναι και πολιτικό τζάκι με μόνιμη παρουσία στο Κοινοβούλιο, αλλά και στη δημόσια σφαίρα μέσω των Μίντια που έχουν στην κατοχή τους. Τρία χρόνια νωρίτερα, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν είχε σπεύσει να αποτίσει φόρο τιμής στον πατέρα του Ολιβιέ Σερζ, ο οποίος έφυγε πλήρης ημερών στα 93 του χρόνια. «Η Γαλλία χάνει έναν άνδρα που αφιέρωσε την ζωή του στην ανάπτυξη ενός κοσμήματος της γαλλικής βιομηχανίας. Η αφοσίωσή του στην πολιτική είχε ως θεμέλιο στην ισχυρή του προσήλωση στην φροντίδα του για την απελευθέρωση της επιχειρηματικής ενέργειας και της ανταγωνιστικότητας των γαλλικών επιχειρήσεων».

Τις προηγούμενες ημέρες ο Μακρόν αναγκάστηκε να βγάλει μία ακόμα ανακοίνωση. Αυτή τη φορά, αποχαιρέτησε τον Ολιβιέ. «Ηγέτης της βιομηχανίας, βουλευτής, τοπικός αιρετός, διοικητής εφέδρων στην πολεμική αεροπορία: σε όλη τη διάρκεια της ζωής του δεν σταμάτησε ποτέ να υπηρετεί τη χώρα μας, να αξιοποιεί τα πλεονεκτήματα. Ο ξαφνικός θάνατός του είναι μεγάλη απώλεια. Οι σκέψεις είναι στην οικογένειά του και στους οικείους του», έγραψε ο αρχηγός του γαλλικού κράτους.

Η διαδοχή στη δυναστεία Ντασό

Ο βουλευτής Ολιβιέ επέστρεφε στο Παρίσι, ύστερα από ένα Σαββατοκύριακο που είχε περάσει στην εξοχική κατοικία του στην περιοχή Τουκέ. Τα πτερύγια ενός έλικα του ελικοπτέρου φαίνεται ότι χτύπησαν τα κλαδιά ενός δέντρου, λίγα δευτερόλεπτα μετά την απογείωση. Ο θάνατός του όπως και του πιλότου ήταν σχεδόν ακαριαίος. Είναι η δεύτερη φορά, μέσα σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα, που η οικογένεια επανέρχεται στο προσκήνιο με τέτοιο τραγικό τρόπο. Μετά τον θάνατο του Σερζ Ντασό το 2018, το θέμα της διαδοχής του μετατράπηκε σε σαπουνόπερα και συνεπήρε τους Γάλλους. Κάποια στιγμή, τέθηκε το σενάριο να αναλάβουν τη διοίκηση της εταιρείας τα τέσσερα παιδιά του θανόντος διαδοχικά.

Δεν ήταν και επουσιώδες ζήτημα, ποιος θα ηγηθεί ενός κολοσσού, που εκτός από την παραγωγή αεροσκαφών, έχει αποκτήσει δεσπόζουσα θέση στον ευρύτερο κλάδο της πολεμικής βιομηχανίας μετά την απόκτηση μεριδίου 26% στο γαλλικό Thales, τον μεγαλύτερο κατασκευαστή ηλεκτρονικών αμυντικών συστημάτων στην Ευρώπη. Επίσης ελέγχει τη συντηρητική εφημερίδα Le Figaro, μία εισηγμένη εταιρεία λογισμικού και ένα Château οινοπαραγωγής στην περιοχή του Μπορντό.

Ο Ολιβιέ που τότε ήταν 61 ετών και ήδη κατείχε τη θέση του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου είχε δηλώσει θετικός με την κατανομή σ’ όλα τα αδέλφια. Ο πατέρας τους πάντα άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο της ηγεσίας, καλλιεργώντας μία αίσθηση ανταγωνισμού μεταξύ των παιδιών του. Ίσως η στάση του αυτή να σχετιζόταν με το γεγονός ότι ο δικός του πατέρας Μαρσέλ τον ώθησε να παλέψει για την θέση του στην εταιρεία που ίδρυσε.

Δεν είχε εντυπωσιαστεί ιδιαίτερα από τις ακαδημαϊκές περγαμηνές του γιού του  σε μια από τις κορυφαίες σχολές μηχανολογίας στην Ευρώπη. Του ανέθετε μόνο ήσσονος σημασίας ρόλους στη διαχείριση. Του υπενθύμιζε διαρκώς ότι η Dassault, η οποία ασκούσε ισχυρή επιρροή στο οικονομικό και πολιτικό κατεστημένο της χώρας, χρειαζόταν κάποιον ιδιαίτερα δυνατό στο τιμόνι της.

Με ρίζα στη Θεσσαλονίκη

Η μητέρα του Μαρσέλ, του ιδρυτή της βιομηχανίας, ήταν γόνος της εβραϊκής οικογένειας Αλατίνι, μιας από τις πιο ισχυρές στη Θεσσαλονίκη του 18ου και 19ου αιώνα. Η Νοεμί Αλατίνι μαζί με τον ιατρό συζυγό της Μπλοχ εγκαταστάθηκαν στο Παρίσι με τους τέσσερις γιούς τους. Το 1928, ο γιος τους Μαρσέλ, ίδρυσε την αεροπορική εταιρία Μαρσέλ Μπλοχ. Όλα ξεκίνησαν όταν ο Μαρσέλ κατασκεύσασε έναν έλικα από ξύλο, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε στα αεροπλάνα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν οι Ναζί εισέβαλαν στη Γαλλία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οικογένεια κατέφυγε στις Κάννες. Συνελήφθησαν, όμως, και στάλθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ. Και όχι μόνο εξαιτίας της εβραϊκής καταγωγής τους.

Ο Μαρσέλ αρνήθηκε να αποκαλύψει στους Γερμανούς την πρωτοποριακή για την εποχή του αεροναυπηγική τεχνολογία που είχε αναπτύξει. Επιβίωσε, άλλαξε το επίθετό του σε Ντασό και η εταιρεία άνθησε. Μετά τον θάνατό του, ο γιός του Σερζ ανέλαβε την εταιρεία σε ηλικία 61 ετών. Πολλοί είχαν εκφράσει αμφιβολίες για την ικανότητά του να την διοικήσει παραγωγικά. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε παραμείνει πειθήνια στη σκιά του πατέρα του.

Πράγματι, τα πρώτα χρόνια του στο τιμόνι της εταιρείας ήταν δύσκολα. Μειώθηκαν αισθητά οι πωλήσεις των μαχητικών αεροσκαφών σε αραβικές χώρες και η Dassault έκλεισε πέντε από τα 17 εργοστάσιά της, μειώνοντας το προσωπικό της κατά 20%. Παρά τις δυσκολίες, ο Σερζ δεν παραχώρησε τον έλεγχο της εταιρείας στο κράτος. Του το είχε, άλλωστε, αφήσει ευχή και κατάρα ο πατέρας του. Εκείνη την περίοδο, η γαλλική κυβέρνηση επιθυμούσε η Dassault να συγχωνευθεί με την κρατική Aérospatiale.

Τελικά τα κατάφερε να μην φύγει από τον έλεγχο της οικογένειας μία εταιρεία στρατηγικής σημασίας και επίσης κατάφερε να αναπτύξει τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες, αποκτώντας παγκόσμια παρουσία. Παράλληλα, ο οικογενειακός όμιλος επεκτάθηκε και σε άλλους κλάδους, όπως στην παραγωγή κρασιού, στους υπολογιστές και στις δημοπρασίες τέχνης. Στρατηγικής σημασίας κίνηση ήταν η αγορά της Le Figaro, της κορυφαίας γαλλικής συντηρητικής εφημερίδας.

Πλούτος και πολιτικές φιλοδοξίες

Η οικογένεια Ντασό ανέκαθεν διατηρούσε στενούς δεσμούς με τον πολιτικό κόσμο και βέβαια με τον ένοικο του Μεγάρου των Ηλυσίων. Ο Μαρσέλ κάποια στιγμή ενεπλάκη με τα κοινά. Είχε μία συντηρητική προσέγγιση, καθώς αντιπαθούσε την Αριστερά. Ίσως αυτό είχε να κάνει με το γεγονός ότι η αριστερή κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου είχε προσπαθήσει να κρατικοποιήσει την εταιρεία του το 1936.

Συνήθιζε να επικαλείται ως παράδειγμα προς αποφυγή την εταιρεία Renault, η οποία μετά το θάνατο του ιδρυτή της κρατικοποιήθηκε. Ακόμα και σήμερα το γαλλικό δημόσιο παραμένει ο μεγαλύτερος μέτοχος της εταιρείας. Οι έντονες πολιτικές του απόψεις και η διάθεση να ασκήσει επιρροή στον πολιτικό και κοινωνικό βίο, τον οδήγησε και να εξαγοράσει την εφημερίδα Semaine de France (στη συνέχεια Jours de France), αλλά και στην απόφασή του να γίνει γερουσιαστής. Τελικά δεν έγινε, αλλά θεωρείται ο υποστηρικτής του Ζακ Σιράκ, τουλάχιστον στα πρώτα του βήματα στην πολιτική ζωή.

Ο Μαρσέλ κληροδότησε στο γιο του Σερζ τις πολιτικές του φιλοδοξίες. Ο Σερζ συνέχισε να στηρίζει τον Σιράκ. Οι δύο τους διατήρησαν στενή φιλία μέχρι το τέλος. Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας απολάμβανε σε όλη του την πολιτική διαδρομή την οικονομική και επικοινωνιακή στήριξη της οικογένειας Ντασό. Ο Σερζ, πάντως, προωθούσε μέσω της επιρροής του στο συντηρητικό γαλλικό κόμμα την κατάργηση μέτρων όπως ο φόρος περιουσίας, η 35ωρη εβδομάδα εργασίας και οι περιορισμοί στις απολύσεις. Χαρακτήριζε δε τους γάμους μεταξύ ομοφυλόφιλων σαν «τεράστιο κίνδυνο για τη χώρα».

Στη δεκαετία του 1980 ξεκίνησε εκστρατεία για να “απελευθερώσει” το παριζιάνικο προάστιο Corbeil-Essonnes από τον αριστερό δήμαρχό του. Τελικά, κατάφερε να εκλεγεί δήμαρχος εκεί το 1995. Έγινε επίσης μέλος της Γαλλικής Γερουσίας. Αυτός ήταν που ουσιαστικά εδραίωσε την πολιτική επιρροή της οικογένειας. Ο Σερζ υποστήριζε το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων και ενίσχυσε την παρουσία της οικογένειας στα Μίντια, αποκτώντας τον έλεγχο της ημερήσιας εφημερίδας Le Figaro.

Από τον Σιράκ στον Σαρκοζί

Μετά τον Σιράκ, η οικογένεια Ντασό στάθηκε στο πλευρό του Νικολά Σαρκοζί, παρ’ ότι δεν ήταν ο εκλεκτός του Σιράκ. Οι σχέσεις των δύο ανδρών ήταν προβληματικές και ο Σερζ Ντασό λειτουργούσε συχνά σαν γεφυροποιός. Εξελέγη γερουσιαστής με τη δεξιά παράταξη από το 2004. Ήταν η πρώτη φορά, όμως, που το όνομα Ντασό συνδέθηκε με σειρά οικονομικών αλλά και πολιτικών σκανδάλων: ξέπλυμα χρήματος, φοροδιαφυγή, κρυφοί τραπεζικοί λογαριασμοί, εξαγορά ψήφων και με τη λίστα να συνεχίζεται.

Αποκαλύφθηκε, μάλιστα, πως η Dassault Aviation από κοινού με την ιταλική εταιρεία Augusta, επιχείρησαν να δωροδοκήσουν Βέλγους αξιωματούχους για να αγοράσουν τα αεροσκάφη τους. Ο Σερζ καταδικάστηκε το 1998 σε δύο χρόνια φυλάκιση με αναστολή και πρόστιμο 60.000 βέλγικων φράγκων και σε πενταετή στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.

Οι περιπέτειές του αυτές ήταν και ο λόγος που επιχείρησε να αποτρέψει τον πρωτότοκό του Ολιβιέ να ασχοληθεί με την πολιτική. Εξαρχής, είχε φανεί ότι ο Ολιβιέ δεν ήταν ο κλασικός επιχειρηματίας. Ήταν καλλιτέχνης, κυνηγός της περιπέτειας και της αδρεναλίνης. Ονειρευόταν να ακολουθήσει πολιτική καριέρα από τα νιάτα του κι αυτό είχε προκαλέσει ομηρικούς καυγάδες με τον πατέρα του Σερζ.

Η κόντρα με τον Ολάντ

Ο τελευταίος φοβόταν ότι ο πρωτότοκος θα εγκαταλείψει τη διοίκηση του ομίλου για χάρη της πολιτικής. Πατέρας και γιός έκοψαν επικοινωνία, όταν ο νεαρός Ολιβιέ τον παράκουσε. Έκανε τα πρώτα του βήματα στο δημόσιο στίβο ως δημοτικός σύμβουλος στο Παρίσι. Το 1988 έθεσε υποψηφιότητα και εξελέγη βουλευτής στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, όπως και ο πατέρας του πριν από εκείνον, εκπροσωπώντας την επαρχία Ουάζ, η οποία βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της χώρας.

Εξελέγη πολλές φορές βουλευτής, ενώ ακολούθησε τον Σαρκοζί, όταν εκείνος ίδρυσε το κόμμα Ρεπουμπλικάνοι. Σαρκοζί και Ντασό συνεργάστηκαν στενά και παρέμειναν στενοί φίλοι. Ενδεικτικό των σχέσεών τους είναι ότι δικηγορικό γραφείο στο οποίο είναι συνέταιρος ο Σαρκοζί, ανέλαβε την εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση του μοιράσματος της κληρονομιάς των Ντασό.

Ο Ολιβιέ εκπροσώπησε τη Γαλλία σε πλήθος επιτροπών φιλίας με χώρες όπως το Μονακό, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία κ.α. Κάποια στιγμή, μάλιστα, επέλεξε να παραιτηθεί, τουλάχιστον επισήμως, από το Διοικητικό Συμβούλιο του ομίλου Dassault, λόγω του πολιτικού του ρόλου. Δήλωσε ότι επιθυμούσε να «αποφύγει οποιαδήποτε σύγκρουση συμφερόντων».

Η οικογένεια Ντασό ήρθε σε παρασκηνιακή κόντρα με τον Φρανσουά Ολάντ, όταν αυτός εξελέγη πρόεδρος της Γαλλίας. Του ασκούσαν κριτική για πολλά, αλλά κυρίως για τις περικοπές κονδυλίων και θέσεων εργασίας στον τομέα της εθνικής άμυνας. Τότε, οι ένοπλες δυνάμεις είχαν μειώσει τον ρυθμό, με τον οποίο παραλάμβαναν μαχητικά Rafale από την Dassault Aviation.