Πόσο περισσότερο προστατεύει η ενισχυμένη μάσκα

Ανακοινώθηκαν από τον υπουργό Υγείας Θάνο Πλεύρη τα νέα μέτρα που θα ισχύσουν άμεσα (ή και μετά τις γιορτές) ενόψει της επέλασης της μετάλλαξης Όμικρον, που μεταδίδεται με περίπου δεκαπλάσια ευκολία σε σύγκριση με την ήδη πολύ μεταδοτική Δέλτα. Οι ειδικοί εισηγήθηκαν μάσκες FFP2 και Ν95 ή KN95, που έγιναν υποχρεωτικές στην Αυστρία και στη Γερμανία από τον περασμένο Ιανουάριο, ειδικά για τους κλειστούς χώρους. Όμως η κυβέρνηση, επειδή αυτές οι μάσκες κάνουν ένα ευρώ, υποχρεώνει στη διπλή μάσκα (χειρουργική συν υφασμάτινη) ως φθηνότερη λύση, αφήνοντας ως δεύτερη επιλογή την ισχυρότερη μάσκα.

Οι μάσκες αυξημένης προστασίας, όπως οι FFP και KN95, συγκρατούν σε ποσοστό 90% τα ιικά σταγονίδια λόγω της διαστρωμάτωσής τους, αλλά προστατεύουν και επειδή είναι σχετικά σφιχτές. Καθώς εφαρμόζουν καλύτερα, δεν επιτρέπουν την εισπνοή αέρα με μεταφερόμενα σταγονίδια από τα πλάγια ή τα όποια κενά. Άλλος ένας λόγος που προστατεύουν πιο αποτελεσματικά, είναι ότι  δεν φοριούνται εύκολα… στο πηγούνι και δεν πέφτουν διαρκώς κάτω από τη μύτη!

Όποιος τις βάζει, δεν έχει την ευκολία να τις ανεβοκατεβάζει διαρκώς και ουσιαστικά, εν κατακλείδι, να μην τις φοράει. Οπότε οι μάσκες αυτού του τύπου μειώνουν το φαινόμενο να θεωρείται ότι κάποιος φοράει μάσκα, όταν αυτή αφήνει εκτεθειμένη τη μύτη του! Στη μύτη “αυγατίζει” ο ιός και όταν η μάσκα δεν την καλύπτει, ο φορέας διασπείρει τον ιό με την εκπνοή από την μύτη του, αλλά και ο υγιής “εισπράττει” ιικό φορτίο καθώς εισπνέει από την μύτη.

Όταν όλοι φορούν σωστά την κατάλληλη μάσκα, οι θάνατοι μειώνονται κάθετα, όχι όμως και όταν οι μισοί την φορούν στο πηγούνι ή όπως τους βολεύει! Οι περισσότερες έρευνες, δηλαδή που έχουν μετρήσει την μετάδοση των ιών σε σχέση με τη μάσκα, έχουν λάβει ως δεδομένο ότι φορούν μάσκα όλοι. Οι έρευνες που έγιναν με “μισοφορεμένες” μάσκες ή με τους μισούς να φορούν μάσκα και τους άλλους μισούς να μην την φορούν καθόλου, έδειξαν και στις δύο περιπτώσεις μεγάλη μείωση στην παρεχομένη προστασία.

Σύμφωνα με μελέτη του Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) των ΗΠΑ οι μάσκες μειώνουν διεθνώς τους θανάτους σε ποσοστό άνω του 40% τους θανάτους. Όμως η αποτελεσματικότητα της μάσκας μειώνεται μέχρι και στο μισό όταν δεν εφαρμόζει καλά στο πρόσωπο, όταν έχει κενά στα μάγουλα αριστερά και δεξιά και στις φυσικές κοιλότητες που σχηματίζονται ανάμεσα στη μύτη και στα “μήλα” του προσώπου. Αρκεί δε για αυτή την κάθετη μείωση μόλις ένα κενό ίσο με το 1% της συνολικής επιφανείας της μάσκας.

Οι “διπλές” υφασμάτινες μάσκες

Σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση ACS αναλύεται ότι είναι ικανοποιητικά αποτελεσματικές στη μη διείσδυση ιών και οι “διπλές” υφασμάτινες μάσκες (π.χ. μετάξι και βαμβακερό) αρκεί όμως να εφαρμόζουν καλά στο πρόσωπο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στα μέσα μαζικής μεταφοράς και όπου υπάρχει συγχρωτισμός. Επίσης αποδίδει και ο συνδυασμός της γνωστής γαλάζιας μάσκας και της υφασμάτινης. Η “γαλάζια” ή χειρουργική από μόνη της είναι από τις λιγότερο αποτελεσματικές λόγω των μεγάλων κενών που αφήνει.

Οι ειδικοί δοκίμασαν πολλά υφάσματα ως υποκατάστατα της χειρουργικής μάσκας, όμως επιμένουν στα κενά που οι υφασμάτινες αφήνουν ειδικά στο πάνω μέρος, δηλαδή εκεί που είναι τα ιγμόρεια αριστερά και δεξιά της μύτης. Το πρόβλημα στα κενά μεταξύ μύτης και “μήλων” προσώπου λύνεται ουσιαστικά μόνον με γυαλιά που “θηλυκώνουν” σωστά και κλείνουν τα κενά. Στις μάσκες του ενός ευρώ υπάρχει καλύτερο έλασμα στη μύτη και έτσι η μάσκα εφαρμόζει πολύ καλύτερα ακόμα και όταν κάποιος δεν φοράει γυαλιά.

Ένα απλό τεστ μάλιστα δείχνει αν κάποιος τη φοράει σωστά: βάζοντας γυαλιά, διαπιστώνει αν οι φακοί τους θολώνουν. Όταν θολώνουν σημαίνει ότι υπάρχει κενό στην εφαρμογή. Οι ειδικοί βρήκαν πολύ αποτελεσματικό και το σκέτο μετάξι σε τέσσερα στρώματα, δηλαδή όπως όταν διπλώνει κάποιος ένα μεγάλο μεταξωτό μαντήλι δυο φορές και το κάνει τρίγωνο, αρκεί αυτό να εφαρμόζει σωστά και να μην φοριέται διαρκώς, γιατί μαζεύει υγρασία από την εκπνοή και μειώνεται το φιλτράρισμα.

Πλύσιμο και κενά

Επίσης, οι ειδικοί βρήκαν αποτελεσματικό το συνδυασμό βαμβακερού και μεταξιού -γιατί το μεν ένα “φρενάρει” λόγω της πυκνής ύφανσης, ενώ το άλλο λειτουργεί ως ηλεκτροστατική ασπίδα. Στις υφασμάτινες η αποτελεσματικότητα μειώνεται από την υγρασία της εκπνοής αλλά και από το κακό πλύσιμο. Πρέπει να πλένεται με πολύ ζεστό νερό και μπόλικο σαπούνι ή να σιδερώνεται πολύ καλά.

Εκτός από μετάξι, ειδικοί από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου δοκίμασαν και σιφόν πολυεστέρα, λύκρα, και κατέληξαν ότι το καλύτερο (όταν δεν υπάρχει χειρουργική μάσκα) είναι ο συνδυασμός, δηλαδή το διπλό στρώμα με πυκνοϋφασμένο βαμβακερό και μετάξι ή με σφιχτά υφασμένο βαμβακερό και φανέλα ή με σφιχτό βαμβακερό και σιφόν, ουσιαστικά δηλαδή μια μάσκα “καπιτονέ” με το πρώτο στρώμα από πολύ καλό βαμβακερό.

H μάσκα χωρίς κενά εφαρμογής έχει πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από την ίδια μάσκα με κενά. Αν η μάσκα αφήνει κενά, η αποτελεσματικότητα πέφτει από 98% στο 40%. Να υπενθυμίσουμε ότι οι μάσκες είναι σχεδιασμένες επιστημονικά για να προστατεύουν σε ένα ποσοστό τους άλλους (τους μη φορείς) από τους εν δυνάμει φορείς και όχι αμυντικά, δηλαδή δεν μπορούν στην ουσία να προστατεύσουν αποτελεσματικά έναν ευάλωτο από ένα φορέα αν την φορά ο ευάλωτος, ενώ ο φορέας δεν την φοράει. Φυσικά ως ένα βαθμό συγκρατούν  σταγονίδια, όμως όχι τόσο πολλά ώστε να νιώθει ασφαλής κάποιος σε περιβάλλον ατόμων που δεν φορούν μάσκα, όπως π.χ. σε μια συγκέντρωση συγγενών για την αλλαγή του χρόνου.