Πόσο πραγματική είναι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή

Με αφορμή τον πρόσφατο καύσωνα στην Ευρώπη, το μπουρίνι στη Χαλκιδική και τις πυρκαγιές στη Σιβηρία και γενικότερα στον αρκτικό κύκλο, καθώς και τη «φιλολογία» περί λιώσιμου των πάγων, επανήλθε έντονη η συζήτηση περί της κλιματικής αλλαγής και της «υπερθέρμανσης» του πλανήτη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα. Ωστόσο, όλο και συχνότερα η κλιματική αλλαγή αποτελεί μέρος του πολιτικού λόγου των κομμάτων και των πολιτικών, στην προσπάθεια να δικαιολογηθούν σοβαρότατες ελλείψεις και αστοχίες στις εφαρμοζόμενες πολιτικές, όπως πχ πέρσι με την τραγωδία στο Μάτι. Όχι όμως μόνον γι’ αυτόν το λόγο, αλλά γενικότερα, προκειμένου να γίνουν αποδεκτές επαχθείς πολιτικές, που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να αιτιολογηθούν (πχ πράσινοι φόροι).

Είναι λυπηρό να παρατηρεί κανείς την τεράστια σύγχυση που επικρατεί στους ανθρώπους γύρω από ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Ο φανατισμός μάλιστα που επιδεικνύεται από κάθε πλευρά, ενώ οι γνώσεις αποδεικνύονται ελλιπέστατες, δεν συμβάλλει καθόλου στο να ξεκαθαρίσουν λίγο τα πράγματα.

Κλιματική αλλαγή υπάρχει! Πάντα υπήρχε. Από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η γήινη ατμόσφαιρα, οι κλιματολογικές συνθήκες στον πλανήτη βρίσκονται υπό συνεχή μεταβολή, επηρεαζόμενες από πληθώρα παραγόντων, που άλλους τους γνωρίζουμε και άλλους όχι, με κυριότερο τον «ζωοδότη» ήλιο. Υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, μέχρι ο πλανήτης να καταστραφεί, περίοδοι με ψυχρότερο συνολικά κλίμα και αντίστοιχες περίοδοι με θερμότερο. Κατ’ αυτές τις περιόδους οι αυξομειώσεις του όγκου και της έκτασης των παγετώνων υπήρξαν συχνές.

Η πιο ψυχρή περίοδος που «βίωσε» ο πλανήτης ονομάζεται, σύμφωνα με τους επιστήμονες, Κρυογενής παγετωνική περίοδος, και αναπτύχθηκε πριν 800-635 εκατομμύρια χρόνια πριν, όπου υπολογίζεται ότι οι παγετώνες έφταναν και κάλυψαν ακόμη και περιοχές του ισημερινού. Προφανώς η υποχώρησή τους στους πόλους δεν οφείλεται σε κάποιου είδους ανθρωπογενές αίτιο.

Σήμερα διάγουμε την «τεταρτογενή» περίοδο, όπως την ορίζουν οι επιστήμονες, που διαρκεί εδώ και 2,5 εκατομμύρια χρόνια. Αλλά και εντός των μεγάλων αυτών (κυκλικών ενδεχομένως) περιόδων υπάρχουν σημαντικές μεταβολές στις θερμοκρασίες κι αντίστοιχες επιρροές στις κλιματικές συνθήκες (εσωτερικές κυκλικές περίοδοι κλιματικής μεταβολής).

Με αδιαμφισβήτητα τα παραπάνω, όποιος σήμερα ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή, απλά δεν ξέρει τι λέει, διότι η κλιματική (εν)αλλαγή είναι διαρκές φαινόμενο και δεν έχει να κάνει με την παρουσία του ανθρώπου πάνω στη γη.

Η ανθρωπογενής επίπτωση

Από τα μέσα του 19ου αιώνα, που υπάρχουν μετρήσεις με όργανα, παρατηρείται μια βαθμιαία αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, η οποία έχει επιταχυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Αν και οι μέθοδοι μέτρησης αμφισβητούνται, για την αύξηση αυτή της θερμοκρασίας ενοχοποιείται κυρίως η ανθρώπινη δράση με την καύση ορυκτών καυσίμων και την εκπομπή ως ρύπων στην ατμόσφαιρα κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

Οι μετρήσεις δείχνουν ότι οι συγκεντρώσεις του CO2 στην ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί κατά περίπου 40% από την προβιομηχανική εποχή. Και με απόλυτους αριθμούς από τα 280 ppm (μέρη ανά εκατομμύριο μερών ατμοσφαιρικού αέρα) στα περίπου 400 ppm. Αντίστοιχες αυξήσεις έχουν παρατηρηθεί και στις συγκεντρώσεις άλλων αερίων του «θερμοκηπίου», όπως το μεθάνιο, το διοξείδιο του αζώτου κτλ.

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την παρατηρούμενη αύξηση της θερμοκρασίας, έχει οδηγήσει τις τελευταίες δεκαετίες τόσο την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα σε «συναγερμό», όσο και σε προσπάθειες να περιοριστούν οι εκπομπές ρύπων, με στόχο τη σταθεροποίηση του κλίματος. Ενώ μια σειρά ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα αποδίδονται ακριβώς σε αυτή την με ανθρωπογενή αίτια κλιματική αλλαγή.

Υπάρχει πραγματικά ευθύνη του ανθρώπου;

Μολονότι τα πράγματα φαίνονται απλά και λογικά, ότι με την ταχεία εκβιομηχάνιση ο άνθρωπος πυροδοτεί την κλιματική αλλαγή με κίνδυνο την καταστροφή της ζωής, όπως τη γνωρίζουμε τώρα στον πλανήτη, τα πράγματα δεν φαίνεται να είναι ακριβώς έτσι. Μεγάλη διαφωνία έχει προκύψει μεταξύ των επιστημόνων, που αφορά στο κατά πόσο είναι δυνατόν αυτή η παρατηρούμενη «υπερθέρμανση» με τις συνέπειες που προκαλεί, οφείλεται στις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Είναι αλήθεια, ότι τα μοντέλα που χρησιμοποιούνται για να εκτιμήσουν και να προβλέψουν την κλιματική αλλαγή, αν δεν αγνοούν, υποτιμούν σε μεγάλο βαθμό άλλους παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος. Όπως πχ η έντονη ηλιακή δραστηριότητα με τις μεταπτώσεις της κτλ.

Αλλά και το γεγονός, ότι τα αέρια του θερμοκηπίου που ενοχοποιούνται για την υπερθέρμανση, αποτελούν μόνον ένα μικρό μέρος του συστήματος εγκλωβισμού της θερμότητας, με τους υδρατμούς (το νερό δηλαδή σε αέρια μορφή στην ατμόσφαιρα) -που αποτελούν το κύριο αέριο του θερμοκηπίου-, να φθάνουν έως και το 85% του συνόλου, με την απορρόφηση από αυτό της υπέρυθρης ακτινοβολίας και την ανάκλαση θερμότητας πίσω στη γη να ξεπερνά το 65%.

Αναρωτιούνται έτσι πολλοί, πως είναι δυνατό μια αύξηση κατά 40% στα ενοχοποιούμενα αέρια του θερμοκηπίου και ειδικά στο διοξείδιο του άνθρακα που αφορά μόνο στο 0,4% της γήινης ατμόσφαιρας, δηλαδή το υπερβάλλον 0,1% -εάν και αυτό ακόμη το 0,1% οφείλεται εξ ολοκλήρου στον άνθρωπο-, να προκαλεί τόσο σημαντικές αλλαγές στο κλίμα, όπως οι υπέρμαχοι του «αγώνα» κατά της κλιματικής αλλαγής ισχυρίζονται, αγνοώντας ή υποβαθμίζοντας, άλλες σημαντικές παραμέτρους.

Θα περάσουν ίσως πολλά χρόνια ακόμη για να κατανοήσουμε σε βάθος τις αιτίες του φαινομένου και να καταλήξουμε σε οριστικά συμπεράσματα. Δηλαδή το εάν ο άνθρωπος με την παραγωγή της ενέργειας που χρειάζεται καταναλώνοντας ορυκτά καύσιμα προκαλεί, ή έχει επιταχύνει, και σε ποιο βαθμό αυτήν την αυξητική τάση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας του πλανήτη. Όμως φαίνεται να απέχει μακράν της αλήθειας ο ισχυρισμός ότι εάν ξαφνικά σταματήσει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, θα σταματήσει και η εξέλιξη του φαινομένου, έστω κι αν δεχθούμε ότι «πυροδοτήθηκε» από αυτήν τη δραστηριότητα.

Η «υστερία» για την «πράσινη» ανάπτυξη

Παρ’ όλα αυτά, συνοδές δράσεις φαίνεται ότι επηρεάζουν, όπως η εκτεταμένη αποψίλωση των τροπικών δασών -που όμως αυτή έχει αντιστραφεί τα τελευταία χρόνια με αύξηση της δασοκάλυψης μέσω του αναπτυσσόμενου greening effect οφειλόμενο κι αυτό στην αύξηση του CO2. Καθώς επίσης, η υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων η εκτεταμένη χρήση πλαστικού και τόσα άλλα.

Όλα αυτά επηρεάζουν κατά πολύ τα οικοσυστήματα και είναι λογικό να υποθέσει κανείς, ότι το σύνολο όλων αυτών των ανθρώπινων δράσεων, με προεξάρχουσα τη χρήση ορυκτών καυσίμων, έχουν αντίστοιχη επίπτωση και στο κλίμα γενικότερα. Έτσι, θα ήταν εξαιρετικά αφελές να θεωρηθεί, ότι ο άνθρωπος δεν έχει την παραμικρή ευθύνη, ανεξάρτητα εάν αυτή είναι μικρή, ή μεγάλη. Αποτελεί σε κάθε περίπτωση «επιβαρυντικό» παράγοντα.

Ωστόσο, η παρατηρούμενη κλιματική αλλαγή έδωσε όντως την ευκαιρία να στηθεί μια τεράστια βιομηχανία δήθεν «πράσινης» ανάπτυξης, που αποφέρει τεράστια κέρδη, γι’ αυτό και διαφημίζεται αναλόγως. Ενώ δεν λείπουν καθόλου τα χρηματοδοτούμενα από ύποπτες πηγές κινήματα που υπερασπίζονται με φανατισμό την υπόθεση αυτή.

Αλλά και απογοητευμένοι αριστεροί, που θεωρούν το θέμα ως χρυσή ευκαιρία για να «αντεπιτεθούν», εκφράζοντας τα αντικαπιταλιστικά τους ιδεολογήματα, μπαίνουν σταδιακά μπροστά, αντιλαμβανόμενοι ότι το οικολογικό κίνημα έχει μέλλον. Όμως, τεράστια είναι τα κεφάλαια που επενδύονται και ακόμα μεγαλύτερα τα κέρδη, καθώς και η προπαγάνδα που χρησιμοποιείται προς τούτο. Και αυτό επίσης είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός.

Όμως δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά στο πλαίσιο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Μας αρέσει δεν μας αρέσει! Ωστόσο φαίνεται, ότι μέχρι να πάψουν οι καπιταλιστές να μας πουλούν ακόμη και το… σκοινί που θα τους κρεμάσουμε και την… ανατροπή του καπιταλισμού έχουμε πολύ δρόμο ακόμη.

Η αξιοπιστία το ζητούμενο

Αυτό όμως είναι εντελώς διαφορετικό θέμα από το να ξορκίζουμε το «κακό» και να αρνούμεθα την πραγματικότητα ενός καθόλα φυσικού φαινομένου, που εξελίσσεται ερήμην μας, είτε κάποιες ανθρώπινες δράσεις το επηρεάζουν επιταχύνοντάς το, είτε όχι. Είτε συνέβαλαν στην πυροδότησή του, είτε όχι. Είτε αυτή η συμβολή αφορά στο 1, στο 5, ή στο 50% της εξέλιξης του φαινομένου, διότι ο ισχυρισμός για αποκλειστική ευθύνη του ανθρώπου, λογικά είναι χλωμός και δεν έχουν παρουσιαστεί μέχρι στιγμής αξιόπιστα στοιχεία που να το αποδεικνύουν, όπως -όμως- συμβαίνει και το αντίστροφο από την πλευρά των αρνητών.

Με τη λογική να απουσιάζει κι αυτή τη φορά, για ένα τόσο σπουδαίο ζήτημα που αφορά στην ίδια την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Όποιος έχει στοιχειώδη επαφή με την επιστήμη και τον τρόπο που εκπονούνται οι χρηματοδοτούμενες μελέτες, αντιλαμβάνεται αμέσως την ελαστικότητα των κριτηρίων που λαμβάνονται υπ’ όψη, αν όχι και την προχειρότητα, με σκοπό να εκμαιευθούν τα επιθυμητά κάθε φορά συμπεράσματα. Έτσι και στο ζήτημα αυτό η αξιοπιστία αναδεικνύεται ως το κορυφαίο ζητούμενο.